Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Tijdlijn van de Lage Landen (van 1500 tot 1600): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(+)
 
(8 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Inhoud verbergen}}
{{TOC Tijdlijn van de Lage Landen}}
De '''tijdlijn van de geschiedenis der Lage Landen''' geeft een [[chronologie]] van feiten, gebeurtenissen en randevenementen die hebben bijgedragen tot de ontwikkelingen in de ''[[Lage Landen]]''. Deze vormen een wisselend historisch en staatkundig conglomeraat van [[Gewest (Lage Landen)|gewesten]] gelegen in het lager gebied rond de grote rivieren van Noordwest-Europa die in de [[Noordzee]] en het [[Nauw van Calais (zeestraat)|Nauw van Kales]] uitmonden. Reeds in de [[bronstijd]] en de [[IJzertijd|ijzertijd]] (van het [[3e millennium v.Chr.|3e]] tot het [[1e millennium v.Chr.]]) zou het "[[Noordwestblok]]" zich cultureel hebben onderscheiden in deze gebieden. Daarna vormen zich variërende eenheden onder resp. [[Lijst van Keltische stammen|Keltisch]]-[[Germanen|Germaanse]], en [[Romeinse Rijk|Romeinse]] invloeden. Vervolgens evolueren zij onder impuls van de [[kerstening]] mee in grotere imperiums met een toenemend [[feodalisme|feodale]] structuur. Uiteindelijk zorgt de opkomst van de steden voor toenemende rijkdom, maar ook verschuiving van de macht en versplintering. Pogingen tot centralisatie wisselen af in een evenwichtsspel met lokale tendensen tot autonomie.
 
<small>''Klik op een jaartal hieronder om het scrollen te beperken''</small>
{| class="toccolours"
|→
|width=30px align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (tot 999)#-2000|-2000]]
|→
|width=6% align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (tot 999)#998|999]]
|-
|→
|width=6% align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (van 1000 tot 1500)#1000|1000]]
|→
|width=6% align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (van 1000 tot 1500)#1450|1500]]
|→
|-
|→
|width=30px align=center|[[#1500|1500]]
|→
|width=6% align=center|[[#1520|1520]]
|→
|width=6% align=center|[[#1550|1550]]
|→
|width=6% align=center|[[#1575|1575]]
|→
|width=6% align=center|[[#1600|1600]]
|→
|-
|→
|width=6% align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (van 1500 tot 1600)#1600|1600]]
|→
|width=6% align=center|[[Tijdlijn van de Lage Landen (van 1500 tot 1600)#1825|1839]]
|→
|}
{| width=100%
{| width=100%
|style="background-color:red; width:3px;"|
|style="background-color:red; width:3px;"|
Regel 41: Regel 8:


===~1500===
===~1500===
[[Bestand:Wildweibchen mit Einhorn.jpg|left|thumb|[[Wandtapijt]] "Wilde vrouw met [[eenhoorn (fabeldier)|eenhoorn]]": het symbool voor kuisheid (Bazel).]]
* De eerste helft van de 16e eeuw is voor de [[Zuidelijke Nederlanden]] een periode van enorme groei. Een van de troeven van de Nederlanden is hun buitengewoon gunstige geografische ligging, waardoor ze tegelijkertijd als schakel, verkeersknooppunt en eindbestemming dienst doen voor de handel tussen de landen van de Baltische en Middellandse Zee. De [[Lage Landen]] scoren hoog op het vlak van handel, industrie en landbouw, en zijn door verschuiving van de wereldhandel van de Middellandse Zee naar de Atlantische Zeeruimte het nieuwe centrum van de wereldeconomie. Brabant en Vlaanderen zijn hierbij de toonaangevende regio’s.
* De eerste helft van de 16e eeuw is voor de [[Zuidelijke Nederlanden]] een periode van enorme groei. Een van de troeven van de Nederlanden is hun buitengewoon gunstige geografische ligging, waardoor ze tegelijkertijd als schakel, verkeersknooppunt en eindbestemming dienst doen voor de handel tussen de landen van de Baltische en Middellandse Zee. De [[Lage Landen]] scoren hoog op het vlak van handel, industrie en landbouw, en zijn door verschuiving van de wereldhandel van de Middellandse Zee naar de Atlantische Zeeruimte het nieuwe centrum van de wereldeconomie. Brabant en Vlaanderen zijn hierbij de toonaangevende regio’s.
* De oudste [[Vlaamse wandtapijten]] dateren uit de 13e eeuw. De belangrijkste productiecentra waren toen [[Doornik]] en [[Arras]]. Deze twee centra kregen in de 15e eeuw heel wat opdrachten van de Hertogen van Bourgondië. (In de veertiende eeuw werden ook al wandtapijten gemaakt in [[Brugge]], [[Oudenaarde]], [[Geraardsbergen]], [[Edingen]] en [[Gent]]). In de 16e eeuw worden [[Brussel (stad)|Brussel]], [[Mechelen (stad)|Mechelen]] en [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] belangrijk. Antwerpen gaat zorgen voor de verspreiding over de rest van Europa. [[Vlaanderen]] is daarmee het centrum van de Europese wandtapijtenproductie geworden.
* De oudste [[Vlaamse wandtapijten]] dateren uit de 13e eeuw. De belangrijkste productiecentra waren toen [[Doornik]] en [[Arras]]. Deze twee centra kregen in de 15e eeuw heel wat opdrachten van de Hertogen van Bourgondië. (In de veertiende eeuw werden ook al wandtapijten gemaakt in [[Brugge]], [[Oudenaarde]], [[Geraardsbergen]], [[Edingen]] en [[Gent]]). In de 16e eeuw worden [[Brussel (stad)|Brussel]], [[Mechelen (stad)|Mechelen]] en [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] belangrijk. Antwerpen gaat zorgen voor de verspreiding over de rest van Europa. [[Vlaanderen]] is daarmee het centrum van de Europese wandtapijtenproductie geworden.
Regel 54: Regel 20:


===1504===
===1504===
[[Bestand:Werken van Barmhartigheid, Meester van Alkmaar (1504).jpg|thumb|''[[Zeven werken van Barmhartigheid]]'', 1504, [[Meester van Alkmaar]].]]
[[Bestand:Schepenhuis Mechelen.jpg|thumb|Het [[Schepenhuis (Mechelen)|schepenhuis]] te Mechelen, zetel van het parlement tussen 1473 en 1477 en van de Grote Raad tussen 1504 en 1609]]
* [[26 november]] - Koningin [[Isabella I van Castilië]] sterft. Haar dochter [[Johanna van Castilië|Juana]] erft de troon, die feitelijk toevalt aan de Bourgondische hertog [[Filips de Schone (Nederlanden)|Filips de Schone]].
* [[26 november]] - Koningin [[Isabella I van Castilië]] sterft. Haar dochter [[Johanna van Castilië|Juana]] erft de troon, die feitelijk toevalt aan de Bourgondische hertog [[Filips de Schone (Nederlanden)|Filips de Schone]].
* In [[Mechelen (België)|Mechelen]] wordt opnieuw de [[Grote Raad van Mechelen]] ingesteld als hoogste rechtsorgaan voor de Habsburgse Nederlanden. Dit is een belangrijke stap in de richting van integratie van de verschillende gewesten.
* In [[Mechelen (België)|Mechelen]] wordt opnieuw de [[Grote Raad van Mechelen]] ingesteld als hoogste rechtsorgaan voor de Habsburgse Nederlanden. Dit is een belangrijke stap in de richting van integratie van de verschillende gewesten.
Regel 72: Regel 36:


===1511===
===1511===
[[Bestand:HolbeinErasmusFollymarginalia.jpg|thumb| ''[[Lof der zotheid]]'']]
* [[Desiderius Erasmus|Erasmus]] publiceert [[Lof der zotheid]], dat hij opdraagt aan [[Thomas More]].
* [[Desiderius Erasmus|Erasmus]] publiceert [[Lof der zotheid]], dat hij opdraagt aan [[Thomas More]].


Regel 80: Regel 43:


===1514===
===1514===
[[Bestand:Albrecht Dürer 080.jpg|thumb| [[Jakob Fugger de Rijke]]. Schilderij door [[Albrecht Dürer]] van rond 1519.]]
[[Bestand:Quentin Massys 001.jpg|thumb|''De goudweger en zijn vrouw'' (1514) [[Quinten Matsijs]], [[Musée du Louvre]], Parijs]]
* Nadat hij van [[Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk|Maximiliaan I]] in [[1507]] al [[Kirchberg an der Iller|Kirchberg]] en [[Weißenhorn]] ontvangen heeft, verkrijgt de bankier [[Jakob Fugger de Rijke]] nu de titel van [[rijksgraaf]]. Met enorme sommen geld steunt hij de verkiezing van Karel V tot keizer.
* Nadat hij van [[Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk|Maximiliaan I]] in [[1507]] al [[Kirchberg an der Iller|Kirchberg]] en [[Weißenhorn]] ontvangen heeft, verkrijgt de bankier [[Jakob Fugger de Rijke]] nu de titel van [[rijksgraaf]]. Met enorme sommen geld steunt hij de verkiezing van Karel V tot keizer.
* [[30 september]] - De [[Sint-Jeronimusvloed]] treft Holland en Zeeland.
* [[30 september]] - De [[Sint-Jeronimusvloed]] treft Holland en Zeeland.
Regel 100: Regel 61:


===1517===
===1517===
[[Bestand:Kasteel Radboud 2010 Nr. 2 SteDi.jpg|thumb|Kasteel Radboud te [[Medemblik (stad)|Medemblik]]]]
* [[24 juni]] - [[Grutte Pier]] landt met een groot leger voor het [[Beleg van Medemblik (1517)|beleg van Medemblik]].
* [[24 juni]] - [[Grutte Pier]] landt met een groot leger voor het [[Beleg van Medemblik (1517)|beleg van Medemblik]].
* [[31 oktober]] - [[Maarten Luther]], [[Augustijnen (kloosterorde)|Augustijner]] monnik, [[Theologie|moraaltheoloog]] en [[Reformatie|kerkhervormer]], spijkert zijn 95 stellingen tegen de deur van de kerk in het Duitse [[Wittenberg (stad)|Wittenberg]]. Hiermee begint de [[Reformatie]].
* [[31 oktober]] - [[Maarten Luther]], [[Augustijnen (kloosterorde)|Augustijner]] monnik, [[Theologie|moraaltheoloog]] en [[Reformatie|kerkhervormer]], spijkert zijn 95 stellingen tegen de deur van de kerk in het Duitse [[Wittenberg (stad)|Wittenberg]]. Hiermee begint de [[Reformatie]].
Regel 110: Regel 70:
===1520===
===1520===
* Na 1520 is de wereldlijke rechtspraak grotendeels [[Inquisitie|inquisitoir]] geworden. De vorsten hadden professionele rechters aangesteld.
* Na 1520 is de wereldlijke rechtspraak grotendeels [[Inquisitie|inquisitoir]] geworden. De vorsten hadden professionele rechters aangesteld.
* [[15 juni]] - Banbul van [[Paus Leo X]] tegen [[Maarten Luther|Luther]]. (Dit betekent excommunicatie, Luther behoort niet meer tot de [[rooms-katholieke Kerk]]).
* [[15 juni]] - Banbul van paus [[Leo X]] tegen [[Maarten Luther|Luther]]. (Dit betekent excommunicatie, Luther behoort niet meer tot de [[Rooms-Katholieke Kerk]]).
* In [[Castilië]] breekt de [[Opstand van de comunidades]] uit tegen de uit de [[Habsburgse Nederlanden|Nederlanden]] afkomstige jonge vorst [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel]], en men roept zijn moeder [[Johanna de Waanzinnige|Juana]] uit tot koningin. Karel bezweert het oproer door te beloven zich voorgoed in Spanje te vestigen.
* In [[Castilië]] breekt de [[Opstand van de comunidades]] uit tegen de uit de [[Habsburgse Nederlanden|Nederlanden]] afkomstige jonge vorst [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel]], en men roept zijn moeder [[Johanna de Waanzinnige|Juana]] uit tot koningin. Karel bezweert het oproer door te beloven zich voorgoed in Spanje te vestigen.
* [[10 december]] - Studenten verbranden de [[paus]]elijke banbul tegen [[Maarten Luther|Luther]].
* [[10 december]] - Studenten verbranden de [[paus]]elijke banbul tegen [[Maarten Luther|Luther]].
Regel 117: Regel 77:
===1521===
===1521===
* De Nederlanden raken betrokken bij de [[Deense Successieoorlogen]] als [[Christiaan II van Denemarken]] steun komt zoeken bij zijn zwager Karel V. Een jaar later wordt de [[Sont]] afgesloten voor Holland, reden waarom [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] steun weigert aan Christiaan. De beperkte centrale macht van de Habsburgers blijkt als admiraal [[Adolf van Bourgondië]] Margaretha negeert en Christiaan een schip laat uitrusten.
* De Nederlanden raken betrokken bij de [[Deense Successieoorlogen]] als [[Christiaan II van Denemarken]] steun komt zoeken bij zijn zwager Karel V. Een jaar later wordt de [[Sont]] afgesloten voor Holland, reden waarom [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] steun weigert aan Christiaan. De beperkte centrale macht van de Habsburgers blijkt als admiraal [[Adolf van Bourgondië]] Margaretha negeert en Christiaan een schip laat uitrusten.
* [[Paus Adrianus VI]], de enige paus uit de Lage Landen en voormalig mentor van Karel V, wordt benoemd.
* Paus [[Adrianus VI]], de enige paus uit de Lage Landen en voormalig mentor van Karel V, wordt benoemd.
[[Bestand:Junker-Jörg-ML.jpg|thumb|left|Maarten Luther rond 1522]]
* [[8 mei]] - In de [[Habsburgse Nederlanden]] wordt een verbod uitgevaardigd van het uitgeven, het verkopen en het kopen van boeken van [[Maarten Luther]], en van boeken waarin kerk, paus of vorst worden beledigd.
* [[8 mei]] - In de [[Habsburgse Nederlanden]] wordt een verbod uitgevaardigd van het uitgeven, het verkopen en het kopen van boeken van [[Maarten Luther]], en van boeken waarin kerk, paus of vorst worden beledigd.
* [[25 mei]] - [[Edict van Worms]]: [[Maarten Luther]], door de [[rooms-katholieke Kerk]] in de ban gedaan, wordt tevens in de rijksban geslagen.
* [[25 mei]] - [[Edict van Worms]]: [[Maarten Luther]], door de [[Rooms-Katholieke Kerk]] in de ban gedaan, wordt tevens in de rijksban geslagen.
* [[Juli]] - In [[Gent]] vindt een openbare boekverbranding plaats van Lutherse geschriften.
* [[Juli]] - In [[Gent]] vindt een openbare boekverbranding plaats van Lutherse geschriften.
* Ook in [[Utrecht (stad)|Utrecht]] worden Lutherse geschriften verbrand.
* Ook in [[Utrecht (stad)|Utrecht]] worden Lutherse geschriften verbrand.
Regel 137: Regel 96:


===1524===
===1524===
[[Bestand:Medieval crane - Brugge.jpg|thumb|Reconstructie van de historische kraan van [[Brugge]].]]
* Zowel Oost-Friesland als Bremen gaan tot het [[Nederlandse Hervormde Kerk|hervormde]] [[Religie|geloof]] over. Deze ontwikkeling bij de buren baart het hof van [[Keizer Karel V|Karel V]] grote zorg, omdat het het instromen van ketterse geschriften des te gemakkelijker maakt.
* Zowel Oost-Friesland als Bremen gaan tot het [[Nederlandse Hervormde Kerk|hervormde]] [[Religie|geloof]] over. Deze ontwikkeling bij de buren baart het hof van [[Keizer Karel V|Karel V]] grote zorg, omdat het het instromen van ketterse geschriften des te gemakkelijker maakt.
* Friesland erkent Karel V als landsheer.
* Friesland erkent Karel V als landsheer.
Regel 147: Regel 105:


===1526===
===1526===
* De [[Antwerpen (stad)|Antwerpse]] boekdrukker [[Jacob van Liesvelt]] verzorgt de eerste uitgave van zijn [[Liesveldtbijbel|Van Liesveltvertaling]] op basis van de Lutherse vertaling van het Nieuwe Testament; het Oude Testament is nog geheel op de [[Vulgaat]] gebaseerd.
* De [[Antwerpen (stad)|Antwerpse]] boekdrukker [[Jacob van Liesvelt]] verzorgt de eerste uitgave van zijn [[Liesveltbijbel]] op basis van de Lutherse vertaling van het Nieuwe Testament; het Oude Testament is nog geheel op de [[Vulgaat]] gebaseerd.


===1527===
===1527===
Regel 161: Regel 119:


===1529===
===1529===
[[Bestand:Margaretha van Oostenrijk.jpg|thumb|Standbeeld van Margaretha van Oostenrijk in Mechelen, met de rol van de Damesvrede in de hand.]]
* Met de [[Damesvrede van Kamerijk]] dwingt [[Keizer Karel V]] de [[Frankrijk|Franse]] koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] formeel afstand te doen van [[Vlaanderen]] en [[Graafschap Artesië|Artesië]] en wordt hij zelf formeel leenheer van die gebieden (in de praktijk was hij het al). De heren worden vertegenwoordigd door twee gezaghebbende dames, [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] (de tante van Karel V) en [[Louise van Savoye (1476-1531)|Louise van Savoye]] (de moeder van Frans I).
* Met de [[Damesvrede van Kamerijk]] dwingt [[Keizer Karel V]] de [[Frankrijk|Franse]] koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] formeel afstand te doen van [[Vlaanderen]] en [[Graafschap Artesië|Artesië]] en wordt hij zelf formeel leenheer van die gebieden (in de praktijk was hij het al). De heren worden vertegenwoordigd door twee gezaghebbende dames, [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] (de tante van Karel V) en [[Louise van Savoye (1476-1531)|Louise van Savoye]] (de moeder van Frans I).


===1530===
===1530===
[[Bestand:Kaiser Karl V. 1519.jpg|thumb|Afdruk [[grootzegel]] van Karel V, dat bij grootkanselier Gattinara in bewaring was.]]
* [[24 februari]] - [[Keizer Karel V]] wordt te [[Bologna (stad)|Bologna]], op zijn verjaardag, tot keizer gekroond door paus [[Clemens VII]]. Dit is de laatste keizerskroning ooit uitgevoerd door een paus.
* [[24 februari]] - [[Keizer Karel V]] wordt te [[Bologna (stad)|Bologna]], op zijn verjaardag, tot keizer gekroond door [[paus Clemens VII]]. Dit is de laatste keizerskroning ooit uitgevoerd door een paus.
* Karel V is een jaar lang in de [[Habsburgse Nederlanden]] en wil er het bestuur van centraliseren.
* Karel V is een jaar lang in de [[Habsburgse Nederlanden]] en wil er het bestuur van centraliseren.
* [[5 juni]] - De [[Kanselier (historisch)|grootkanselier]] van de Nederlanden, [[Mercurino di Gattinara|kardinaal Gattinara]], overlijdt en wordt niet vervangen. Zijn taken worden feitelijk overgenomen door de grootzegelbewaarder.
* [[5 juni]] - De [[Kanselier (historisch)|grootkanselier]] van de Nederlanden, [[Mercurino di Gattinara|kardinaal Gattinara]], overlijdt en wordt niet vervangen. Zijn taken worden feitelijk overgenomen door de grootzegelbewaarder.
Regel 174: Regel 130:


===1531===
===1531===
[[Bestand:HabsburgMaria.jpg|thumb|Maria van Hongarije landvoogdes der [[Habsburgse Nederlanden|Nederlanden]] .]]
* [[14 maart]] - Aankomst van [[Maria van Hongarije (1505-1558)|Maria van Hongarije]] in de [[Lage Landen (staatkunde)|Nederlanden]] - zij zal [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] opvolgen als landvoogdes.
* [[14 maart]] - Aankomst van [[Maria van Hongarije (1505-1558)|Maria van Hongarije]] in de [[Lage Landen (staatkunde)|Nederlanden]] - zij zal [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] opvolgen als landvoogdes.
* [[1 oktober]] - [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel V]] voert bij zijn bezoek aan de [[Habsburgse Nederlanden|Nederlanden]] een aantal hervormingen door. Daarbij stelt hij de [[Collaterale Raden]] te [[Brussel (stad)|Brussel]] in. Deze bestaan uit: de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]], de [[Geheime Raad]] en de [[Raad van Financiën]]. Tot het jaar [[1788]] zijn dit de 3 voornaamste bestuursorganen van de Nederlanden.
* [[1 oktober]] - [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel V]] voert bij zijn bezoek aan de [[Habsburgse Nederlanden|Nederlanden]] een aantal hervormingen door. Daarbij stelt hij de [[Collaterale Raden]] te [[Brussel (stad)|Brussel]] in. Deze bestaan uit: de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]], de [[Geheime Raad]] en de [[Raad van Financiën]]. Tot het jaar [[1788]] zijn dit de 3 voornaamste bestuursorganen van de Nederlanden.
Regel 201: Regel 156:


===1540===
===1540===
[[Bestand:Ghent, map 1534.jpg|thumb|[[Gent]] in 1534]]
[[Bestand:Stroppendragers.jpg|thumb|Stroppendragers gedurende het jaarlijks [[Festival van Gent]].]]
* De [[Gentse Opstand (1540)|Gentse Opstand]] is tot een hoogtepunt gekomen als de Grote Raad het [[Kalfsvelverdrag]] uit 1515 verscheurt.
* De [[Gentse Opstand (1540)|Gentse Opstand]] is tot een hoogtepunt gekomen als de Grote Raad het [[Kalfsvelverdrag]] uit 1515 verscheurt.
* [[Januari]] - Karel V is met toelating voor vrije doorgang van Frans I, die op betere betrekkingen hoopt, met een klein leger vanuit Spanje door Frankrijk noordwaarts getrokken naar [[Valenciennes]] waar hij eerst zijn zuster Maria samen met een delegatie uit [[Gent]] ontmoet.
* [[Januari]] - Karel V is met toelating voor vrije doorgang van Frans I, die op betere betrekkingen hoopt, met een klein leger vanuit Spanje door Frankrijk noordwaarts getrokken naar [[Valenciennes]] waar hij eerst zijn zuster Maria samen met een delegatie uit [[Gent]] ontmoet.
Regel 209: Regel 162:


===1543===
===1543===
[[Bestand:Vesalius Fabrica portrait.jpg|thumb|Andreas Vesalius]]
* [[7 september]] - het [[Tractaat van Venlo]] bezegelt het einde van de [[Gelderse Oorlogen]] en de overdracht van het hertogdom [[Hertogdom Gelre|Gelre]] aan de Habsburgse landsheer [[Keizer Karel V|Karel V]].
* [[7 september]] - het [[Tractaat van Venlo]] bezegelt het einde van de [[Gelderse Oorlogen]] en de overdracht van het hertogdom [[Hertogdom Gelre|Gelre]] aan de Habsburgse landsheer [[Keizer Karel V|Karel V]].
* Het kloostercomplex van de [[Augustinessen]] in [[Helmond]] wordt verwoest door een gecontroleerde brand die moet verhinderen dat, wanneer [[Maarten van Rossum]] binnenvalt, de hele stad in vlammen opgaat. De zusters trekken naar het klooster [[De Annenborch]] bij [[Rosmalen (plaats)|Rosmalen]].
* Het kloostercomplex van de [[Augustinessen]] in [[Helmond]] wordt verwoest door een gecontroleerde brand die moet verhinderen dat, wanneer [[Maarten van Rossum]] binnenvalt, de hele stad in vlammen opgaat. De zusters trekken naar het klooster [[De Annenborch]] bij [[Rosmalen (plaats)|Rosmalen]].
Regel 248: Regel 200:


===1555===
===1555===
[[Bestand:Frans Francken II - Troonsafstand Karel V.jpg|thumb|''[[Allegorie (beeldende kunst)|Allegorie]] op de troonsafstand van [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|keizer Karel V]] op 25 oktober 1555 te Brussel'', ~1620, [[Frans Francken II]].]]
* De [[Godsdienstvrede van Augsburg]] beëindigt de 40 jaar van religieuze twisten met protestantse Duitse vorsten met als hoogtepunt de [[Schmalkaldische Oorlog]]. De vrede gaat uit van het principe ''[[cuius regio, eius religio]]'' (''van wie het land is, is ook de godsdienst''). Dit houdt in dat iedere [[rijksvorst]] beslist welke godsdienst in zijn gebied opgelegd wordt. Hoewel de Lage Landen katholiek blijven en de vrede niet direct te maken heeft met de Nederlanden, wordt wel duidelijk dat het mogelijk is af te wijken van de leer van de [[Rooms-Katholieke Kerk]].
* De [[Godsdienstvrede van Augsburg]] beëindigt de 40 jaar van religieuze twisten met protestantse Duitse vorsten met als hoogtepunt de [[Schmalkaldische Oorlog]]. De vrede gaat uit van het principe ''[[cuius regio, eius religio]]'' (''van wie het land is, is ook de godsdienst''). Dit houdt in dat iedere [[rijksvorst]] beslist welke godsdienst in zijn gebied opgelegd wordt. Hoewel de Lage Landen katholiek blijven en de vrede niet direct te maken heeft met de Nederlanden, wordt wel duidelijk dat het mogelijk is af te wijken van het [[Rooms-katholieke Kerk|rooms-katholieke geloof]].
* Karel V doet afstand van de regering over de Lage Landen ten gunste van zijn zoon [[Filips II van Spanje]] die [[Heer der Nederlanden]] wordt. Karel blijft zelf nog koning van Spanje en Rooms Keizer.
* Karel V doet afstand van de regering over de Lage Landen ten gunste van zijn zoon [[Filips II van Spanje]] die [[Heer der Nederlanden]] wordt. Karel blijft zelf nog koning van Spanje en Rooms Keizer.
* [[Christoffel Plantijn]] sticht in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] een uitgeverij.
* [[Christoffel Plantijn]] sticht in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] een uitgeverij.
Regel 255: Regel 206:


===1556===
===1556===
[[Bestand:The Low Countries.png|thumb|De [[Spaanse Nederlanden]] in de zestiende en [[Zuidelijke Nederlanden]] met in het noorden de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Zeven provinciën]] eind zestiende en zeventiende eeuw (vanaf 1581).]]
* [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel V]] trekt zich terug en verdeelt zijn rijk tussen zijn zoon [[Filips II van Spanje|Filips II]] en zijn broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand I]], waarmee het [[Habsburg]]se geslacht een Spaanse en een Oostenrijkse tak krijgt. De [[Zeventien Provinciën|Nederlanden]] worden vanaf nu de [[Spaanse Nederlanden]].
* [[Karel V van het Heilige Roomse Rijk|Karel V]] trekt zich terug en verdeelt zijn rijk tussen zijn zoon [[Filips II van Spanje|Filips II]] en zijn broer [[Ferdinand I van het Heilige Roomse Rijk|Ferdinand I]], waarmee het [[Habsburg]]se geslacht een Spaanse en een Oostenrijkse tak krijgt. De [[Zeventien Provinciën|Nederlanden]] worden vanaf nu de [[Spaanse Nederlanden]].
* De eerst volgende tien jaar (1556-1566) heerst er relatieve rust in deze Spaanse Nederlanden. Wel laat de koning, [[Filips II van Spanje]], de [[Protestantisme|protestanten]] hard aanpakken.
* De eerst volgende tien jaar (1556-1566) heerst er relatieve rust in deze Spaanse Nederlanden. Wel laat de koning, [[Filips II van Spanje]], de [[Protestantisme|protestanten]] hard aanpakken.
Regel 268: Regel 218:


===1559===
===1559===
[[Bestand:Netherlands 1559-1608.jpg|thumb|Kaart van de [[Spaanse Nederlanden]] 1559-1609]]
* [[12 mei]] - ''[[Super Universas]]'', [[Bul (document)|bul]] waarin paus [[Paulus IV]] een nieuwe bisschoppelijke indeling van de Lage Landen beschrijft. Het bisdom Utrecht wordt verdeeld in de bisdommen Middelburg, Haarlem, Deventer, Leeuwarden, Utrecht en Groningen in het noorden, met [[Aartsbisdom Utrecht (Rooms-Katholieke Kerk)|Utrecht]] als aartsbisdom.`De eveneens nieuwe bisdommen Roermond en 's Hertogenbosch komen onder de jurisdictie van het [[Aartsbisdom Mechelen-Brussel|aartsbisdom Mechelen]].
* [[12 mei]] - ''[[Super Universas]]'', [[Bul (document)|bul]] waarin [[paus Paulus IV]] een nieuwe bisschoppelijke indeling van de Lage Landen beschrijft. Het bisdom Utrecht wordt verdeeld in de bisdommen Middelburg, Haarlem, Deventer, Leeuwarden, Utrecht en Groningen in het noorden, met [[Aartsbisdom Utrecht (Rooms-katholieke Kerk)|Utrecht]] als aartsbisdom.`De eveneens nieuwe bisdommen Roermond en 's Hertogenbosch komen onder de jurisdictie van het [[Aartsbisdom Mechelen-Brussel|aartsbisdom Mechelen]].
* [[9 augustus]] - [[Willem van Oranje| Willem van Oranje (de Zwijger)]] wordt stadhouder van Holland en Zeeland, West Friesland en Utrecht. De Landsheer [[Filips II van Spanje|Filips II]] geeft de autoriteit over de [[Spaanse Nederlanden]] over aan zijn halfzuster [[Margaretha van Parma]], maar ook kardinaal [[Antoine Perrenot de Granvelle|Granvelle]] vergroot geleidelijk zijn macht.
* [[9 augustus]] - [[Willem van Oranje| Willem van Oranje (de Zwijger)]] wordt stadhouder van Holland en Zeeland, West Friesland en Utrecht. De Landsheer [[Filips II van Spanje|Filips II]] geeft de autoriteit over de [[Spaanse Nederlanden]] over aan zijn halfzuster [[Margaretha van Parma]], maar ook kardinaal [[Antoine Perrenot de Granvelle|Granvelle]] vergroot geleidelijk zijn macht.
* [[Lamoraal van Egmont|Lamoraal graaf van Egmond]] wordt door Filips II benoemd tot stadhouder van Vlaanderen en Artois, evenals lid van de Raad van State en bevelhebber over het Spaanse krijgsvolk.
* [[Lamoraal van Egmont|Lamoraal graaf van Egmond]] wordt door Filips II benoemd tot stadhouder van Vlaanderen en Artois, evenals lid van de Raad van State en bevelhebber over het Spaanse krijgsvolk.
[[Bestand:Cateau-Cambresis.jpg|thumb|''[[Vrede van Cateau-Cambrésis]]''.]]
* De [[Vrede van Cateau-Cambrésis]] beëindigt de [[Italiaanse Oorlog (1551-1559)|oorlog]] tussen Frankrijk en [[Habsburg]].
* De [[Vrede van Cateau-Cambrésis]] beëindigt de [[Italiaanse Oorlog (1551-1559)|oorlog]] tussen Frankrijk en [[Habsburg]].
* Eerste Protestantse [[Synode]] ([[Synode van Parijs]]).
* Eerste Protestantse [[Synode]] ([[Synode van Parijs]]).
Regel 278: Regel 226:


===1560===
===1560===
[[Bestand:Scan10014.JPG|thumb|Pijnlijke ondervraging]]
* Omdat de [[Heks (persoon)|heksen]] er na 1560 ook van beschuldigd worden meegedaan te hebben aan [[heksensabbat]]s, kunnen zij er nu door marteling toe gedwongen worden de namen van andere deelnemers aan die bijeenkomsten te noemen, wat tot een proliferatie van vervolgingen leidt.
* Omdat de [[Heks (persoon)|heksen]] er na 1560 ook van beschuldigd worden meegedaan te hebben aan [[heksensabbat]]s, kunnen zij er nu door marteling toe gedwongen worden de namen van andere deelnemers aan die bijeenkomsten te noemen, wat tot een proliferatie van vervolgingen leidt.
* Vanaf 1560 maken vrouwen 80-90% van de beschuldigden uit in de [[Europese heksenvervolging|heksenvervolging]].
* Vanaf 1560 maken vrouwen 80-90% van de beschuldigden uit in de [[Europese heksenvervolging|heksenvervolging]].
Regel 305: Regel 252:


===1565===
===1565===
[[Bestand:Nieuwe werck.png|thumb|Het onafgewerkte grotere koor van de [[Kathedraal van Antwerpen]] op de kaart van Vergilius Bononiensis uit 1565.]]
* Door de [[Zevenjarige Oorlog (1563-1570)|Zevenjarige Oorlog]] tussen Denemarken en Zweden wordt eind april de [[Sont]] gesloten. Hoewel deze na twee maanden weer geopend wordt onder druk van Polen - die op dat moment bondgenoot van Denemarken is en de handel op Danzig verstoord ziet - zorgt de mede door speculaties gestegen graanprijs voor een hongersnood.
* Door de [[Zevenjarige Oorlog (1563-1570)|Zevenjarige Oorlog]] tussen Denemarken en Zweden wordt eind april de [[Sont]] gesloten. Hoewel deze na twee maanden weer geopend wordt onder druk van Polen - die op dat moment bondgenoot van Denemarken is en de handel op Danzig verstoord ziet - zorgt de mede door speculaties gestegen graanprijs voor een hongersnood.
* [[Willem van Oranje|Willem de Zwijger]] en Graaf [[Lamoraal van Egmont]] protesteren bij [[Filips II van Spanje|Filips II]] tegen de Spaanse onverzettelijkheid op religieus gebied. Filips eist echter in zijn [[brieven uit het bos van Segovia]] strenge vervolging van de [[ketter]]s. Daarop verbindt de lagere adel zich in het [[Eedverbond der Edelen]].
* [[Willem van Oranje|Willem de Zwijger]] en Graaf [[Lamoraal van Egmont]] protesteren bij [[Filips II van Spanje|Filips II]] tegen de Spaanse onverzettelijkheid op religieus gebied. Filips eist echter in zijn [[brieven uit het bos van Segovia]] strenge vervolging van de [[ketter]]s. Daarop verbindt de lagere adel zich in het [[Eedverbond der Edelen]].
Regel 311: Regel 257:


===1566 ===
===1566 ===
[[Bestand:Dirck van Delen - Beeldenstorm in een kerk.jpg|thumb|''[[Beeldenstorm]] in een kerk'', 1630, [[Dirck van Delen]].]]
* Er heerst hongersnood in de Nederlanden, nadat door een strenge winter de oogsten zijn mislukt en omdat er geen graan kan worden geïmporteerd.
* Er heerst hongersnood in de Nederlanden, nadat door een strenge winter de oogsten zijn mislukt en omdat er geen graan kan worden geïmporteerd.
* [[19 februari]] - De kerk van [[Baasrode]] valt ten prooi aan [[Beeldenstorm te Baasrode (1566)|beeldenstormers]], calvinistische bannelingen en vluchtelingen uit [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]].
* [[19 februari]] - De kerk van [[Baasrode]] valt ten prooi aan [[Beeldenstorm te Baasrode (1566)|beeldenstormers]], calvinistische bannelingen en vluchtelingen uit [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]].
Regel 338: Regel 283:


===1568===
===1568===
[[Bestand:Antonio Moro - Willem I van Nassau.jpg|thumb|[[Willem van Oranje]], de invloedrijkste edelman in de Nederlanden.]]
* [[Heusden (vestingstad)|Heusden]] op de strategische grens tussen [[Hertogdom Brabant]], [[Graafschap Holland]] en [[Hertogdom Gelre]] aan de [[Bergsche Maas]] wordt door de [[Staats]]e hopman Waardenburg ingenomen.
* [[Heusden (vestingstad)|Heusden]] op de strategische grens tussen [[Hertogdom Brabant]], [[Graafschap Holland]] en [[Hertogdom Gelre]] aan de [[Bergsche Maas]] wordt door de [[Staats]]e hopman Waardenburg ingenomen.
* [[14 februari]] - Prins [[Filips Willem van Oranje|Philips Willem]] (zoon van Willem van Oranje) studeert in Leuven, en wordt door Alva met schending van de universiteitsprivileges opgepakt en via [[Brussel (stad)|Brussel]] naar Spanje gevoerd.
* [[14 februari]] - Prins [[Filips Willem van Oranje|Philips Willem]] (zoon van Willem van Oranje) studeert in Leuven, en wordt door Alva met schending van de universiteitsprivileges opgepakt en via [[Brussel (stad)|Brussel]] naar Spanje gevoerd.
Regel 356: Regel 300:


===1569===
===1569===
[[Bestand:Mercator 1569.png|thumb|[[Gerardus Mercator|Mercator]] introduceert de [[Mercatorprojectie]], van groot belang voor de scheepvaart, omdat een [[loxodroom]] op de kaart een rechte lijn is.]]
* [[Heusden (vestingstad)|Heusden]] wordt door de Spaanse troepen ingenomen en verwoest.
* [[Heusden (vestingstad)|Heusden]] wordt door de Spaanse troepen ingenomen en verwoest.
* Alva voert als eenmalige belasting de [[Tiende Penning|Honderdste, Twintigste en Tiende Penning]] in. Enkel de 100e wordt geheven, en brengt ruim 3,5 miljoen gulden op.
* Alva voert als eenmalige belasting de [[Tiende Penning|Honderdste, Twintigste en Tiende Penning]] in. Enkel de 100e wordt geheven, en brengt ruim 3,5 miljoen gulden op.
Regel 375: Regel 318:


===1571===
===1571===
[[Bestand:Witch-scene4.JPG|thumb|Anna Hendricks wordt terechtgesteld in [[Amsterdam]], 1571]]
* [[31 juli]] - De landvoogd [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] vaardigt het decreet van de [[Tiende Penning]] uit en wil deze in verzachte vorm doorvoeren: 3,3% belastingen van de laatste verkoop van roerende goederen. De leden van de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]] en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten Generaal]] waarschuwen tegen de invoering ervan. Alva dient bij koning Filips II zijn ontslag in, en deze wijst de hertog van Madina-Celi als opvolger aan. Die zal pas een jaar later in de Nederlanden aankomen.
* [[31 juli]] - De landvoogd [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] vaardigt het decreet van de [[Tiende Penning]] uit en wil deze in verzachte vorm doorvoeren: 3,3% belastingen van de laatste verkoop van roerende goederen. De leden van de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]] en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten Generaal]] waarschuwen tegen de invoering ervan. Alva dient bij koning Filips II zijn ontslag in, en deze wijst de hertog van Madina-Celi als opvolger aan. Die zal pas een jaar later in de Nederlanden aankomen.
* [[Oktober]] - De eerste [[Synode van Emden]] (Oost-Friesland) wordt gehouden met deelname van Nederlandse, Duitse en Franse protestanten. De [[Heidelbergse Catechismus]] en de [[Nederlandse Geloofsbelijdenis]] worden erkend. Deze bijeenkomst geldt als eerste officiële vergadering van de Nederlandse Gereformeerde Kerk, de [[Nederduits Gereformeerde Kerk (later Nederlandse Hervormde Kerk)]].
* [[Oktober]] - De eerste [[Synode van Emden]] (Oost-Friesland) wordt gehouden met deelname van Nederlandse, Duitse en Franse protestanten. De [[Heidelbergse Catechismus]] en de [[Nederlandse Geloofsbelijdenis]] worden erkend. Deze bijeenkomst geldt als eerste officiële vergadering van de Nederlandse Gereformeerde Kerk, de [[Nederduits Gereformeerde Kerk (later Nederlandse Hervormde Kerk)]].
Regel 381: Regel 323:


===1572===
===1572===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1572a.png|thumb|De in de eerste helft 1572 door Geuzen en Oranjes huurlingen ingenomen steden.]]
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1572b.png|thumb|De Opstand tweede helft 1572]]
* [[Maart]] - De geuzenvloot moet, na dreiging door koning [[Filips II van Spanje|Filips II]], van [[Elizabeth I van Engeland]] de Engelse havens verlaten, omdat ze de relatie met [[Filips II van Spanje|Filips II]] wil verbeteren. Eén van de gevolgen is de [[Inname van Den Briel]] door de watergeuzen onder aanvoering van [[Willem II van der Marck Lumey|Lumey]] en [[Willem Bloys van Treslong|Bloys van Treslong]]. Dit wordt wel gezien als het begin van de opstand in de Nederlanden, maar voor Alva is het verlies van [[Vlissingen]] aan de geuzen op [[6 april]] schokkender.
* [[Maart]] - De geuzenvloot moet, na dreiging door koning [[Filips II van Spanje|Filips II]], van [[Elizabeth I van Engeland]] de Engelse havens verlaten, omdat ze de relatie met [[Filips II van Spanje|Filips II]] wil verbeteren. Eén van de gevolgen is de [[Inname van Den Briel]] door de watergeuzen onder aanvoering van [[Willem II van der Marck Lumey|Lumey]] en [[Willem Bloys van Treslong|Bloys van Treslong]]. Dit wordt wel gezien als het begin van de opstand in de Nederlanden, maar voor Alva is het verlies van [[Vlissingen]] aan de geuzen op [[6 april]] schokkender.
* Negentien katholieke geestelijken afkomstig uit [[Gorinchem|Gorcum]] worden tegen de zin van [[Willem van Oranje|Prins Willem I van Oranje-Nassau]] door de geuzen in [[Brielle]] gemarteld en vermoord en raken bekend als de [[martelaren van Gorcum]]. Het daarop volgend [[Beleg van Middelburg (1572-1574)]] duurt tot 23 februari 1574.
* Negentien katholieke geestelijken afkomstig uit [[Gorinchem|Gorcum]] worden tegen de zin van [[Willem van Oranje|Prins Willem I van Oranje-Nassau]] door de geuzen in [[Brielle]] gemarteld en vermoord en raken bekend als de [[martelaren van Gorcum]]. Het daarop volgend [[Beleg van Middelburg (1572-1574)]] duurt tot 23 februari 1574.
Regel 395: Regel 335:
* [[23 juli]] - [[Inname van Roermond]]: in [[Roermond (stad)|Roermond]] worden 23 priesters, onder wie de secretaris van de bisschop, vermoord door troepen van Willem van Oranje. Ze worden bekend als de [[Martelaren van Roermond]].
* [[23 juli]] - [[Inname van Roermond]]: in [[Roermond (stad)|Roermond]] worden 23 priesters, onder wie de secretaris van de bisschop, vermoord door troepen van Willem van Oranje. Ze worden bekend als de [[Martelaren van Roermond]].
* [[11 augustus]] - [[Beleg van Kampen (1572)|Inname van Kampen]]: De stad [[Kampen (Overijssel)|Kampen]] wordt ingenomen door [[Willem IV van den Bergh|Willem van den Bergh]].
* [[11 augustus]] - [[Beleg van Kampen (1572)|Inname van Kampen]]: De stad [[Kampen (Overijssel)|Kampen]] wordt ingenomen door [[Willem IV van den Bergh|Willem van den Bergh]].
[[Bestand:Giorgio Vasari San Bartolomeo.jpg|thumb|De Bartholomeusnacht door [[Giorgio Vasari]].]]
* [[23 augustus|23]] - [[24 augustus]] - Tijdens de [[Bartholomeusnacht]] in Parijs, beraamd door [[Catharina de' Medici]] (''Parijse bloedbruiloft'') worden duizenden [[hugenoten]] afgeslacht. Hierna kan Willem niet langer rekenen op de steun van de Fransen en moet wegtrekken. Hij vlucht naar het noorden. Ook [[Lodewijk van Nassau]] capituleert en moet [[Bergen (België)|Bergen]] afstaan. Hij vlucht naar Duitsland.
* [[23 augustus|23]] - [[24 augustus]] - Tijdens de [[Bartholomeusnacht]] in Parijs, beraamd door [[Catharina de' Medici]] (''Parijse bloedbruiloft'') worden duizenden [[hugenoten]] afgeslacht. Hierna kan Willem niet langer rekenen op de steun van de Fransen en moet wegtrekken. Hij vlucht naar het noorden. Ook [[Lodewijk van Nassau]] capituleert en moet [[Bergen (België)|Bergen]] afstaan. Hij vlucht naar Duitsland.
* [[31 augustus]] - Onder leiding van [[Bernard van Merode (1510-1591)|Bernard van Merode]] veroveren Oranje's troepen de stad [[Mechelen (stad)|Mechelen]].
* [[31 augustus]] - Onder leiding van [[Bernard van Merode (1510-1591)|Bernard van Merode]] veroveren Oranje's troepen de stad [[Mechelen (stad)|Mechelen]].
Regel 415: Regel 354:


===1573===
===1573===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1573.png|thumb|[[De Nederlandse Opstand]] in 1573]]
* Het Spaanse leger onder [[Hertog van Alva|Alva's]] zoon Don Frederik herovert bijna alle steden in [[Overijssel]] en [[Gelderland]].
* Het Spaanse leger onder [[Hertog van Alva|Alva's]] zoon Don Frederik herovert bijna alle steden in [[Overijssel]] en [[Gelderland]].
* [[Amersfoort]] wordt door [[Spanje (personele unie)|Spaanse]] troepen ingenomen.
* [[Amersfoort]] wordt door [[Spanje (personele unie)|Spaanse]] troepen ingenomen.
Regel 435: Regel 373:


===1574===
===1574===
[[Bestand:Veen01.jpg|thumb|''[[Leidens ontzet]]'', 1574, [[Otto van Veen]].]]
* [[29 januari]] - [[Slag bij Reimerswaal]] tussen de Spaanse hoofdvloot onder Glimes en Romero en de geuzenvloot onder [[Lodewijk van Boisot]] en [[Joost de Moor]]. De Spaanse vloot wordt verslagen.
* [[29 januari]] - [[Slag bij Reimerswaal]] tussen de Spaanse hoofdvloot onder Glimes en Romero en de geuzenvloot onder [[Lodewijk van Boisot]] en [[Joost de Moor]]. De Spaanse vloot wordt verslagen.
* [[8 februari]] - De Mondragon capituleert en geeft [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] over aan de [[Willem van Oranje|Prins]].
* [[8 februari]] - De Mondragon capituleert en geeft [[Middelburg (Zeeland)|Middelburg]] over aan de [[Willem van Oranje|Prins]].
Regel 453: Regel 390:


===1576===
===1576===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1576a.png|thumb|[[De Nederlandse Opstand]] in 1576 (tot november)]]
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1576-1577.png|thumb|[[De Nederlandse Opstand]] vanaf november 1576 tot en met 1577]]
* [[5 maart]] - De Spaanse landvoogd over de Nederlanden, [[Luis de Zúñiga y Requesens|Requesens]] overlijdt onverwacht zonder een opvolger te hebben aangewezen. Door de achterstallige soldij en het ontbreken van een leider, beginnen Spaanse troepen te muiten. Zierikzee en [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] worden door plunderende soldaten leeggeroofd; Mechelen en Brussel zijn bedreigd. Bij gebrek aan een opvolger neemt de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]] het bestuur in handen. Om het eigen land tegen de plunderaars te beschermen nemen ze soldaten in dienst.
* [[5 maart]] - De Spaanse landvoogd over de Nederlanden, [[Luis de Zúñiga y Requesens|Requesens]] overlijdt onverwacht zonder een opvolger te hebben aangewezen. Door de achterstallige soldij en het ontbreken van een leider, beginnen Spaanse troepen te muiten. Zierikzee en [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] worden door plunderende soldaten leeggeroofd; Mechelen en Brussel zijn bedreigd. Bij gebrek aan een opvolger neemt de [[Raad van State (historisch)|Raad van State]] het bestuur in handen. Om het eigen land tegen de plunderaars te beschermen nemen ze soldaten in dienst.
* [[29 juni]] - [[Beleg van Zierikzee (1575-1576)|Val van Zierikzee]] na Spaans beleg olv. [[Cristóbal de Mondragón|Mondragón]].
* [[29 juni]] - [[Beleg van Zierikzee (1575-1576)|Val van Zierikzee]] na Spaans beleg olv. [[Cristóbal de Mondragón|Mondragón]].
Regel 463: Regel 398:
* [[23 oktober]] - Door onvoorzichtigheid van ingekwartierde soldaten breekt in de nacht van 22 op 23 oktober in [[Haarlem]] een grote [[stadsbrand van Haarlem (1576)|stadsbrand]] uit. De brand ontstaat in een brouwerij op het Slepershoofd. Aangewakkerd door een noordoostenwind breidt het vuur zich uit in westelijke richting door de stad en worden 449 huizen verwoest.
* [[23 oktober]] - Door onvoorzichtigheid van ingekwartierde soldaten breekt in de nacht van 22 op 23 oktober in [[Haarlem]] een grote [[stadsbrand van Haarlem (1576)|stadsbrand]] uit. De brand ontstaat in een brouwerij op het Slepershoofd. Aangewakkerd door een noordoostenwind breidt het vuur zich uit in westelijke richting door de stad en worden 449 huizen verwoest.
* [[3 november]] - Don [[Juan van Oostenrijk]] wordt landvoogd van de Spaanse Nederlanden. Aanvankelijk krijgt hij weinig macht toegewezen.
* [[3 november]] - Don [[Juan van Oostenrijk]] wordt landvoogd van de Spaanse Nederlanden. Aanvankelijk krijgt hij weinig macht toegewezen.
[[Bestand:Spaansefurie.jpg|right|thumb|De [[Spaanse Furie (Antwerpen)|Spaanse Furie]], de plundering van Antwerpen door muitende Spaanse troepen vanwege het uitblijven van soldij.]]
* [[4 november]] - Gewelddadige plundering van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] door muitende Spaanse troepen, die 8000 burgers vermoorden; duizenden gebouwen gaan in vlammen op tijdens deze "[[Spaanse Furie (Antwerpen)|Spaanse Furie]]".
* [[4 november]] - Gewelddadige plundering van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] door muitende Spaanse troepen, die 8000 burgers vermoorden; duizenden gebouwen gaan in vlammen op tijdens deze "[[Spaanse Furie (Antwerpen)|Spaanse Furie]]".
* [[8 november]] - [[Willem van Oranje]] weet direct munt te slaan uit de intussen algemene anti-Spaanse stemming in noord en zuid bij protestanten en katholieken, hetgeen leidt tot de [[Pacificatie van Gent]], op basis van een aanzienlijke mate van religieuze tolerantie. Hierdoor gaan Brabant, Vlaanderen, Holland en Zeeland nauwer samenwerken. De [[Zeventien Provinciën|zeventien gewesten]] lijken zich weer verenigd te hebben in hun verzet, alhoewel de oostelijke gewesten voorbehoud maken.
* [[8 november]] - [[Willem van Oranje]] weet direct munt te slaan uit de intussen algemene anti-Spaanse stemming in noord en zuid bij protestanten en katholieken, hetgeen leidt tot de [[Pacificatie van Gent]], op basis van een aanzienlijke mate van religieuze tolerantie. Hierdoor gaan Brabant, Vlaanderen, Holland en Zeeland nauwer samenwerken. De [[Zeventien Provinciën|zeventien gewesten]] lijken zich weer verenigd te hebben in hun verzet, alhoewel de oostelijke gewesten voorbehoud maken.
Regel 471: Regel 405:
* Muiterij in [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]].
* Muiterij in [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]].
* Na drie jaar leegstand vestigt een aantal bewoners zich weer in [[Reimerswaal (historische stad)|Reimerswaal]] maar zij slagen er niet in de stad weer tot bloei te brengen.
* Na drie jaar leegstand vestigt een aantal bewoners zich weer in [[Reimerswaal (historische stad)|Reimerswaal]] maar zij slagen er niet in de stad weer tot bloei te brengen.
[[Bestand:Visboek van Adriaen Coenen - Walvis van Saaftinge.jpg|thumb|''Walvis van Saaftinge'' uit het ''[[Visboeck]]'' van [[Adriaen Coenen]].]]


===1577===
===1577===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1576-1577.png|thumb|[[De Nederlandse Opstand]] in 1577]]
* [[7 januari]] - [[Unie van Brussel]]: De onderlinge vrede tussen de noordelijke en zuidelijke [[Gewest (Lage Landen)|gewesten van de Nederlanden]], ook bekend als de zg. '''''Eerste Unie''''', wordt geratificeerd door de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] te [[Brussel (stad)|Brussel]]. [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] erkent de Pacificatie van Gent, en de opstandige gewesten erkennen hem als landvoogd, en Filips II als koning, en zullen zich sterk maken voor het behoud van het [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieke]] geloof. De Unie van Brussel wordt echter door de gewesten [[Graafschap Holland|Holland]] en [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] en door Filips II zelf onder protest getekend. Het zal dan ook geen haalbare Unie blijken te zijn.
* [[7 januari]] - [[Unie van Brussel]]: De onderlinge vrede tussen de noordelijke en zuidelijke [[Gewest (Lage Landen)|gewesten van de Nederlanden]], ook bekend als de zg. '''''Eerste Unie''''', wordt geratificeerd door de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] te [[Brussel (stad)|Brussel]]. [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] erkent de Pacificatie van Gent, en de opstandige gewesten erkennen hem als landvoogd, en Filips II als koning, en zullen zich sterk maken voor het behoud van het [[Rooms-katholieke Kerk|katholieke]] geloof. De Unie van Brussel wordt echter door de gewesten [[Graafschap Holland|Holland]] en [[Graafschap Zeeland|Zeeland]] en door Filips II zelf onder protest getekend. Het zal dan ook geen haalbare Unie blijken te zijn.
* [[12 februari]] - [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] vaardigt het [[Eeuwig Edict (1577)|Eeuwig Edict]] uit (ook wel de "vrede van de hertog van Aarschot" genoemd). De Spaanse en Duitse troepen zullen worden teruggeroepen en de [[Staten]] zullen zelf het [[katholicisme]] handhaven. De prins van Oranje zal schadeloosstelling bekomen, en zijn zoon Filips Willem uit de Spaanse gevangenis worden vrijgelaten. Hoe langer hoe meer gewesten steunen Willem, en de macht van het huis van Oranje neemt toe.
* [[12 februari]] - [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] vaardigt het [[Eeuwig Edict (1577)|Eeuwig Edict]] uit (ook wel de "vrede van de hertog van Aarschot" genoemd). De Spaanse en Duitse troepen zullen worden teruggeroepen en de [[Staten]] zullen zelf het [[katholicisme]] handhaven. De prins van Oranje zal schadeloosstelling bekomen, en zijn zoon Filips Willem uit de Spaanse gevangenis worden vrijgelaten. Hoe langer hoe meer gewesten steunen Willem, en de macht van het huis van Oranje neemt toe.
* [[6 april]] - [[Filips II van Spanje|Filips II]] ondertekent de [[Unie van Brussel]], het vredesverdrag van alle gewesten van de Lage Landen, na onderhandelingen tussen [[Willem van Oranje]] en aartshertog [[Matthias van het Heilige Roomse Rijk|Matthias van Oostenrijk]], die door de [[Staten-Generaal van de Nederlanden]] voor een benoeming als landvoogd is aangezocht.
* [[6 april]] - [[Filips II van Spanje|Filips II]] ondertekent de [[Unie van Brussel]], het vredesverdrag van alle gewesten van de Lage Landen, na onderhandelingen tussen [[Willem van Oranje]] en aartshertog [[Matthias van het Heilige Roomse Rijk|Matthias van Oostenrijk]], die door de [[Staten-Generaal van de Nederlanden]] voor een benoeming als landvoogd is aangezocht.
Regel 490: Regel 422:
* [[31 januari]] - [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] behaalt een grote overwinning op de Staatse troepen in de [[Slag bij Gembloers]]. De kleinere legermacht van [[Alexander Farnese]] zaait paniek en verslaat het leger van de opstandelingen. Legeraanvoerder [[Maarten Schenk van Nydeggen|Maarten Schenk]] verlaat de [[Staatsen]] en loopt over naar het Spaanse kamp.
* [[31 januari]] - [[Juan van Oostenrijk|Don Juan]] behaalt een grote overwinning op de Staatse troepen in de [[Slag bij Gembloers]]. De kleinere legermacht van [[Alexander Farnese]] zaait paniek en verslaat het leger van de opstandelingen. Legeraanvoerder [[Maarten Schenk van Nydeggen|Maarten Schenk]] verlaat de [[Staatsen]] en loopt over naar het Spaanse kamp.
* Calvinisten plunderen in Vlaanderen de kerken en richten in enkele steden calvinistische republieken in, zodat een aantal katholieken wegtrekt.
* Calvinisten plunderen in Vlaanderen de kerken en richten in enkele steden calvinistische republieken in, zodat een aantal katholieken wegtrekt.
* [[26 mei]] - [[Alteratie (Amsterdam)|Alternatie van Amsterdam]]: [[Amsterdam]] gaat naar de prins over. Het Katholieke stadsbestuur wordt afgezet. Protestanten nemen het over. Vrijheid van geloof wordt gewaarborgd. De roomsen worden echter algauw de stad uitgedreven. Dit voorbeeld krijgt navolging in andere noord-Nederlandse steden.
* [[26 mei]] - [[Alteratie (Amsterdam)|Alternatie van Amsterdam]]: [[Amsterdam]] gaat naar de prins over. Het katholieke stadsbestuur wordt afgezet. Protestanten nemen het over. Vrijheid van geloof wordt gewaarborgd. De roomsen worden echter algauw de stad uitgedreven. Dit voorbeeld krijgt navolging in andere noord-Nederlandse steden.
* [[25 juni]] - Om de gewesten Holland en Utrecht beter te beschermen tegen plunderingen van buitenaf wordt [[George van Lalaing|Graaf van Rennenberg]] naar Overijssel gestuurd, waarna hij het [[Beleg van Kampen (1578)|Beleg van Kampen]] en [[Beleg van Deventer (1578)|Beleg van Deventer]] opzet en beide steden tot overgave dwingt.
* [[25 juni]] - Om de gewesten Holland en Utrecht beter te beschermen tegen plunderingen van buitenaf wordt [[George van Lalaing|Graaf van Rennenberg]] naar Overijssel gestuurd, waarna hij het [[Beleg van Kampen (1578)|Beleg van Kampen]] en [[Beleg van Deventer (1578)|Beleg van Deventer]] opzet en beide steden tot overgave dwingt.
* [[1 augustus]] - Te [[Rijmenam]] heeft een gewapend treffen plaats tussen de Spaanse landvoogd [[Juan van Oostenrijk|Don Juan van Oostenrijk]] en de versterkte Staatse legers die zich met 17.000 manschappen hebben verschanst in de [[Dijle]]vallei aan de grens met [[Muizen (Mechelen)|Muizen]]. Alexander Farnese voert het bevel over de Spaanse troepen. De Spanjaarden delven op 2 augustus het onderspit.
* [[1 augustus]] - Te [[Rijmenam]] heeft een gewapend treffen plaats tussen de Spaanse landvoogd [[Juan van Oostenrijk|Don Juan van Oostenrijk]] en de versterkte Staatse legers die zich met 17.000 manschappen hebben verschanst in de [[Dijle]]vallei aan de grens met [[Muizen (Mechelen)|Muizen]]. Alexander Farnese voert het bevel over de Spaanse troepen. De Spanjaarden delven op 2 augustus het onderspit.
Regel 502: Regel 434:


===1579===
===1579===
[[Bestand:Zeventien provincien.png|thumb|De XVII provinciën (Antwerpen, 1579)]]
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1579.png|thumb|De [[Unie van Utrecht (1579)|Unies van Utrecht]] en [[Unie van Atrecht|Atrecht]].]]
* [[Parma's negen jaren]]: Herovering van de [[Nederlanden]] door [[Alexander Farnese]].
* [[Parma's negen jaren]]: Herovering van de [[Nederlanden]] door [[Alexander Farnese]].
* Bij de [[Nederlandse Opstand]] is het noorden voor een groot deel protestants en blijft het zuiden, gesteund door de adel en de patriciërs, voornamelijk katholiek. Toch probeert Willem religievrede te bewerkstelligen in de Nederlanden, waarbij zowel protestanten als katholieken vrij hun geloof kunnen belijden. De Staten-Generaal in Brabant proberen hun macht boven de grote rivieren te vergroten, maar slagen daar niet meer in, terwijl de noordelijke gewesten de Hollandse invloedssfeer binnendrijven.
* Bij de [[Nederlandse Opstand]] is het noorden voor een groot deel protestants en blijft het zuiden, gesteund door de adel en de patriciërs, voornamelijk katholiek. Toch probeert Willem religievrede te bewerkstelligen in de Nederlanden, waarbij zowel protestanten als katholieken vrij hun geloof kunnen belijden. De Staten-Generaal in Brabant proberen hun macht boven de grote rivieren te vergroten, maar slagen daar niet meer in, terwijl de noordelijke gewesten de Hollandse invloedssfeer binnendrijven.
* [[6 januari]] - Verklaring van de [[Unie van Atrecht]] door de Waalse gewesten, waarin zij hun trouw aan de Spaanse koning en het [[Rooms-katholieke Kerk|rooms-katholicisme]] bevestigen. Samengaan van de staten van Arras en de gedeputeerden van Henegouwen - de confederatie van Arras verenigt de katholieke zuidelijke (Waalse) provincies.
* [[6 januari]] - Verklaring van de [[Unie van Atrecht]] door de Waalse gewesten, waarin zij hun trouw aan de Spaanse koning en het [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholicisme]] bevestigen. Samengaan van de staten van Arras en de gedeputeerden van Henegouwen - de confederatie van Arras verenigt de katholieke zuidelijke (Waalse) provincies.
* [[23 januari]] - Na de verklaring van de ''[[Unie van Utrecht (1579)#Eerdere_verbonden|Nadere Unie]]'' in het noorden volgt op initiatief van [[Gent]] de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]] (doorgaand verzet tegen de Spaanse overheersing) door de noord-Nederlandse [[Calvinisme|calvinistische]] gewesten onder leiding van [[Jan VI van Nassau-Dillenburg|Jan van Nassau]] . De Unie wordt eerst door de afgevaardigden van Gelre, Holland, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden ondertekend. Spoedig sluiten zich ook Vlaamse en Brabantse steden aan, evenals Oranje en Friesland.
* [[23 januari]] - Na de verklaring van de ''[[Unie van Utrecht (1579)#Eerdere_verbonden|Nadere Unie]]'' in het noorden volgt op initiatief van [[Gent]] de [[Unie van Utrecht (1579)|Unie van Utrecht]] (doorgaand verzet tegen de Spaanse overheersing) door de noord-Nederlandse [[Calvinisme|calvinistische]] gewesten onder leiding van [[Jan VI van Nassau-Dillenburg|Jan van Nassau]] . De Unie wordt eerst door de afgevaardigden van Gelre, Holland, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden ondertekend. Spoedig sluiten zich ook Vlaamse en Brabantse steden aan, evenals Oranje en Friesland.
* [[12 maart]] - [[1 juli]]: [[Beleg van Maastricht (1579)|Beleg van Maastricht]] door de hertog van Parma.
* [[12 maart]] - [[1 juli]]: [[Beleg van Maastricht (1579)|Beleg van Maastricht]] door de hertog van Parma.
Regel 515: Regel 445:


===1580===
===1580===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1580.png| thumb|Oorlogstoestand van de [[Tachtigjarige Oorlog]] in 1580.]]
* Bij een omstreeks [[1580]] door stadhouder [[Willem van Oranje]] georganiseerde godsdiensttelling blijkt in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] de helft van de bevolking van de [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke Kerk]] aanhanger te zijn gebleven, 33% is [[Calvinisme|calvinist]], en 17% [[Lutheranisme|lutheraan]].
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1581.png|thumb|De [[Nederlandse Opstand]] in 1581.]]
* Bij een omstreeks [[1580]] door stadhouder [[Willem van Oranje]] georganiseerde godsdiensttelling blijkt in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] de helft van de bevolking van de [[Rooms-katholieke Kerk|katholieke Kerk]] aanhanger te zijn gebleven, 33% is [[Calvinisme|calvinist]], en 17% [[Lutheranisme|lutheraan]].
* [[1 februari]] - De [[George van Lalaing|graaf van Rennenberg]] tekent de capitulatie van het [[Blokhuis (verdedigingswerk)|Blokhuis]]. De [[Staten van Friesland]] en de Stad Leeuwarden nemen het kasteel in bezit.
* [[1 februari]] - De [[George van Lalaing|graaf van Rennenberg]] tekent de capitulatie van het [[Blokhuis (verdedigingswerk)|Blokhuis]]. De [[Staten van Friesland]] en de Stad Leeuwarden nemen het kasteel in bezit.
* [[3 maart]] - De [[George van Lalaing|graaf van Rennenberg]] loopt over naar de Spanjaarden (het [[George van Lalaing#Het Verraad van Rennenberg|verraad van Rennenberg]]). De graaf van Rennenberg, [[stadhouder]] van [[Friesland]], [[Stad en Lande|Groningen]], [[Drenthe]] en Overijssel, kiest voor het katholicisme en Filips, en krijgt, ondanks diplomatie van [[Willem van Oranje]] Groningen mee. Er begint een guerrillaoorlog. Friesland kiest definitief voor het Calvinisme.
* [[3 maart]] - De [[George van Lalaing|graaf van Rennenberg]] loopt over naar de Spanjaarden (het [[George van Lalaing#Het Verraad van Rennenberg|verraad van Rennenberg]]). De graaf van Rennenberg, [[stadhouder]] van [[Friesland]], [[Stad en Lande|Groningen]], [[Drenthe]] en Overijssel, kiest voor het katholicisme en Filips, en krijgt, ondanks diplomatie van [[Willem van Oranje]] Groningen mee. Er begint een guerrillaoorlog. Friesland kiest definitief voor het Calvinisme.
Regel 537: Regel 465:


===1581===
===1581===
[[Bestand:Intocht hertog van Anjou in Antwerpen.jpg|thumb|''Blijde inkomst van [[Frans van Anjou|François, hertog van Anjou]] (1556-1584) in Antwerpen, met de erepoort op de St. Jansbrug, 19 februari 1582''.]]
* Hertog [[Frans van Anjou]] wordt (tot 1584) de nieuwe landvoogd. Deze zoon van koning Hendrik II van Frankrijk wordt, eenmaal in Antwerpen aangekomen, uitgeroepen tot vorst en heer der Nederlanden. Aangezien hij aangesteld wordt als soeverein vorst, eist hij ook dat deze zich onafhankelijk verklaren van Filips II van Spanje.
* Hertog [[Frans van Anjou]] wordt (tot 1584) de nieuwe landvoogd. Deze zoon van koning Hendrik II van Frankrijk wordt, eenmaal in Antwerpen aangekomen, uitgeroepen tot vorst en heer der Nederlanden. Aangezien hij aangesteld wordt als soeverein vorst, eist hij ook dat deze zich onafhankelijk verklaren van Filips II van Spanje.
* [[28 juni]] - De stad [[Breda]] wordt, zonder dat men erop voorbereid is, door Spaanse troepen ingenomen.
* [[28 juni]] - De stad [[Breda]] wordt, zonder dat men erop voorbereid is, door Spaanse troepen ingenomen.
Regel 546: Regel 473:
* [[23 juli]] - De Spaansgezinde stadhouder [[George van Lalaing|Rennenberg]] overlijdt te Groningen op ruim 40-jarige leeftijd.
* [[23 juli]] - De Spaansgezinde stadhouder [[George van Lalaing|Rennenberg]] overlijdt te Groningen op ruim 40-jarige leeftijd.
* 23 juli - [[Slag om Goor]], een mislukte aanval op [[Goor]] door de [[Staatsen]].
* 23 juli - [[Slag om Goor]], een mislukte aanval op [[Goor]] door de [[Staatsen]].
[[Bestand:Espagnols.PNG|thumb|left|Kaart van de [[Habsburgse Nederlanden]] van 1543 tot 1585 (Zeventien Provinciën) met in rood de afscheidingslijn van de Noordelijke Nederlanden van de Zuidelijke.]]
* [[26 juli]] - [[Plakkaat van Verlatinghe]] ("''het volk is er niet voor een vorst, maar een vorst voor het volk''"). Daarin wordt [[Filips II van Spanje|Filips II]] vervallen van de troon van de [[Lage Landen (staatkunde)|Lage Landen]] verklaard, waarbij de noordelijke provinciën zich afscheiden.
* [[26 juli]] - [[Plakkaat van Verlatinghe]] ("''het volk is er niet voor een vorst, maar een vorst voor het volk''"). Daarin wordt [[Filips II van Spanje|Filips II]] vervallen van de troon van de [[Lage Landen (staatkunde)|Lage Landen]] verklaard, waarbij de noordelijke provinciën zich afscheiden.
* [[29 november]] - [[Alexander Farnese|Parma]] dwingt na een langdurig beleg [[Doornik]] tot overgave, de enige Waalse stad die trouw was gebleven aan de [[Staten-Generaal van de Nederlanden]].
* [[29 november]] - [[Alexander Farnese|Parma]] dwingt na een langdurig beleg [[Doornik]] tot overgave, de enige Waalse stad die trouw was gebleven aan de [[Staten-Generaal van de Nederlanden]].
Regel 557: Regel 483:
* Willem van Oranje slaagt erin om in Dendermonde een verdrag van verzoening tussen Anjou en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten Generaal]] te laten afsluiten.
* Willem van Oranje slaagt erin om in Dendermonde een verdrag van verzoening tussen Anjou en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten Generaal]] te laten afsluiten.
* [[18 maart]] - Eerste aanslag op [[Willem van Oranje]] door de twintigjarige [[Jean Jaureguy]]. Willem van Oranje is gewond geraakt, maar overleeft de aanslag.
* [[18 maart]] - Eerste aanslag op [[Willem van Oranje]] door de twintigjarige [[Jean Jaureguy]]. Willem van Oranje is gewond geraakt, maar overleeft de aanslag.
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1582.png|thumb|De [[Nederlandse Opstand]] in 1582.]]
* De ''zilveren carolus'' komt in omloop. Deze munt zal tot [[1680]] als (eerste) eenheidsmunt voor de [[Zeventien Provinciën]] fungeren. Deze munt was de eerste met een 'kop' (van de keizer).
* De ''zilveren carolus'' komt in omloop. Deze munt zal tot [[1680]] als (eerste) eenheidsmunt voor de [[Zeventien Provinciën]] fungeren. Deze munt was de eerste met een 'kop' (van de keizer).
* [[5 mei]] - [[Charlotte de Bourbon]], sinds 12 juli 1575 gehuwd met Prins [[Willem van Oranje]], overlijdt te Antwerpen op ongeveer 35-jarige leeftijd, door uitputting als gevolg van de zware verzorging van Oranje, die herstellende is van de aanslag.
* [[5 mei]] - [[Charlotte de Bourbon]], sinds 12 juli 1575 gehuwd met Prins [[Willem van Oranje]], overlijdt te Antwerpen op ongeveer 35-jarige leeftijd, door uitputting als gevolg van de zware verzorging van Oranje, die herstellende is van de aanslag.
Regel 587: Regel 512:


===1585===
===1585===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1585.png|thumb|De [[Nederlandse Opstand]] in 1585.]]
* De belegerende troepen voor [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] sluiten met tientallen schepen de [[Schelde (rivier)|Schelde]] af, waardoor de bevoorrading van de stad onmogelijk wordt.
* De belegerende troepen voor [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] sluiten met tientallen schepen de [[Schelde (rivier)|Schelde]] af, waardoor de bevoorrading van de stad onmogelijk wordt.
* [[23 juni]] - [[Slag bij Amerongen]]. Na verraad van de Graven van [[Land van den Bergh|Bergh]] worden de Staatse troepen onder aanvoering van Villers, Graaf van Meurs (stadhouder van [[Utrecht (stad)|Utrecht]]), door de Spaanse troepen onder bevel van Gouverneur Taxis van [[Zutphen]], vernietigend verslagen.
* [[23 juni]] - [[Slag bij Amerongen]]. Na verraad van de Graven van [[Land van den Bergh|Bergh]] worden de Staatse troepen onder aanvoering van Villers, Graaf van Meurs (stadhouder van [[Utrecht (stad)|Utrecht]]), door de Spaanse troepen onder bevel van Gouverneur Taxis van [[Zutphen]], vernietigend verslagen.
Regel 603: Regel 527:


===1586===
===1586===
[[Bestand:Tachtigjarigeoorlog-1586-1587.png|200px|thumb|De [[Nederlandse Opstand]] in 1586-'87.]]
* [[Januari]] - Graaf [[Robert Dudley]] van Leicester laat zich, tegen de uitdrukkelijke voorschriften van koningin Elisabeth van Engeland in (zij wil een oorlog met Spanje vermijden), tot landvoogd van de Nederlanden uitroepen..
* [[Januari]] - Graaf [[Robert Dudley]] van Leicester laat zich, tegen de uitdrukkelijke voorschriften van koningin Elisabeth van Engeland in (zij wil een oorlog met Spanje vermijden), tot landvoogd van de Nederlanden uitroepen..
* [[8 maart]]- [[Johan van Oldenbarnevelt]] wordt [[landsadvocaat]] van de [[Staten van Holland en West-Friesland|Staten van Holland]].
* [[8 maart]]- [[Johan van Oldenbarnevelt]] wordt [[landsadvocaat]] van de [[Staten van Holland en West-Friesland|Staten van Holland]].
Regel 636: Regel 559:
* In het afgescheiden noorden wordt de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] (ook wel 'De Verenigde Provinciën', [[Latijn]]: ''Belgica Foederata'') uitgeroepen. Nederland is als natie geboren. [[Johan van Oldenbarnevelt]] heeft hier op de achtergrond toe bijgedragen door de buitenlandse invloeden in de Nederlandse politiek geleidelijk aan terug te brengen.
* In het afgescheiden noorden wordt de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] (ook wel 'De Verenigde Provinciën', [[Latijn]]: ''Belgica Foederata'') uitgeroepen. Nederland is als natie geboren. [[Johan van Oldenbarnevelt]] heeft hier op de achtergrond toe bijgedragen door de buitenlandse invloeden in de Nederlandse politiek geleidelijk aan terug te brengen.
* [[Zuidelijke Nederlanden|Het zuiden]] komt onder het bestuur van aartshertogen [[Albrecht van Oostenrijk|Albrecht]] en [[Isabella van Spanje|Isabella]]. In het noorden zoekt men niet verder naar een landsheer en met de ''Justificatie of Deductie'' van [[François Vranck]], de pensionaris van Gouda, wordt bepaald dat de [[soevereiniteit]] bij de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] ligt. Daarmee is zonder formeel besluit de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] een feit. Het is een nieuw fenomeen dat een land bestuurd wordt zonder vorst.
* [[Zuidelijke Nederlanden|Het zuiden]] komt onder het bestuur van aartshertogen [[Albrecht van Oostenrijk|Albrecht]] en [[Isabella van Spanje|Isabella]]. In het noorden zoekt men niet verder naar een landsheer en met de ''Justificatie of Deductie'' van [[François Vranck]], de pensionaris van Gouda, wordt bepaald dat de [[soevereiniteit]] bij de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] ligt. Daarmee is zonder formeel besluit de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] een feit. Het is een nieuw fenomeen dat een land bestuurd wordt zonder vorst.
[[Bestand:Oudewater heksenwaag.JPG|thumb|[[Waag (Oudewater)|De heksenwaag van Oudewater]].]]
* [[Juli]]-[[augustus (maand)|augustus]] - In [[Duinkerke]] heeft Alexander Farnese 40.000 soldaten verzameld om Engeland te veroveren. Hij wacht op de Armada om ze te verschepen.
* [[Juli]]-[[augustus (maand)|augustus]] - In [[Duinkerke]] heeft Alexander Farnese 40.000 soldaten verzameld om Engeland te veroveren. Hij wacht op de Armada om ze te verschepen.
* De [[Spaanse Armada]] wordt verslagen door een Engelse vloot onder admiraal [[Francis Drake]], terwijl Hollandse [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|watergeuzen]] de [[Alexander Farnese|hertog van Parma]] verhinderden zich vanuit Vlaanderen bij de Armada aan te sluiten.
* De [[Spaanse Armada]] wordt verslagen door een Engelse vloot onder admiraal [[Francis Drake]], terwijl Hollandse [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|watergeuzen]] de [[Alexander Farnese|hertog van Parma]] verhinderden zich vanuit Vlaanderen bij de Armada aan te sluiten.
Regel 649: Regel 571:


===1590===
===1590===
[[Bestand:Inquisitie-Hendrick Goltzius.jpg||thumb|''Salomo's Oordeel''. ~1590, [[Hendrick Goltzius]]<br />
Deze prent lijkt slechts [[Salomo]]'s [[Salomonsoordeel|oordeel]] voor te stellen, maar is een [[Allegorie (beeldende kunst)|allegorische]] aanklacht tegen de [[inquisitie]]. [[Filips II van Spanje|Filips II]] is afgebeeld als de ''Crudelis princeps'', de wrede vorst, die omgeven wordt door slechte raadgevers (die de inquisitie voorstellen, ''Dr. Gladius'' (zwaard), ''Dr. Laqueus'' (touw), ''Dr. Aqua'' (it dilutes) en ''Dr. Ignis'' (vuur)) en een ware moeder, ''Vera Ecclesia'', en een valse moeder, ''Falsa Ecclesia''. Het dode kind op de trap stelt ''[[Barabbas]]'' voor.]]
Deze prent lijkt slechts [[Salomo]]'s [[Salomonsoordeel|oordeel]] voor te stellen, maar is een [[Allegorie (beeldende kunst)|allegorische]] aanklacht tegen de [[inquisitie]]. [[Filips II van Spanje|Filips II]] is afgebeeld als de ''Crudelis princeps'', de wrede vorst, die omgeven wordt door slechte raadgevers (die de inquisitie voorstellen, ''Dr. Gladius'' (zwaard), ''Dr. Laqueus'' (touw), ''Dr. Aqua'' (it dilutes) en ''Dr. Ignis'' (vuur)) en een ware moeder, ''Vera Ecclesia'', en een valse moeder, ''Falsa Ecclesia''. Het dode kind op de trap stelt ''[[Barabbas]]'' voor.]]
* [[4 maart]] - De verovering van [[Breda]] door [[Maurits van Oranje|Maurits van Nassau]] met behulp van het [[turfschip van Breda]] van Adriaan van Bergen, waarin 68 jonge mannen onder leiding van commandant Charles Héraugière zich hebben verscholen.
* [[4 maart]] - De verovering van [[Breda]] door [[Maurits van Oranje|Maurits van Nassau]] met behulp van het [[turfschip van Breda]] van Adriaan van Bergen, waarin 68 jonge mannen onder leiding van commandant Charles Héraugière zich hebben verscholen.
Regel 657: Regel 578:


===1591===
===1591===
[[Bestand:Nederlanden 1590-1592.PNG|right|thumb|Situatie in de Nederlanden rond 1591]]
* Filips II laat de [[Alexander Farnese|hertog van Parma]] voort tegen [[Hendrik IV van Frankrijk]] optrekken, waardoor de Lage Landen worden ontzien.
* Filips II laat de [[Alexander Farnese|hertog van Parma]] voort tegen [[Hendrik IV van Frankrijk]] optrekken, waardoor de Lage Landen worden ontzien.
* Maurits begint aan [[Maurits' veldtocht van 1591|zijn eerste veldtocht]], waarbij hij vele successen oogst, mede doordat de hertog van Parma met zijn hoofdleger in Frankrijk is. Maurits verovert de steden [[Beleg van Zutphen (1591)|Zutphen]] (30 mei), [[Beleg van Deventer (1591)|Deventer]] (10 juni), [[Delfzijl]] (2 juli), [[Beleg van Hulst (1591)|Hulst]] (24 september) en [[Beleg van Nijmegen (1591)|Nijmegen]] (21 oktober). De prins wordt benoemd tot [[stadhouder]] van [[Hertogdom Gelre|Gelre]].
* Maurits begint aan [[Maurits' veldtocht van 1591|zijn eerste veldtocht]], waarbij hij vele successen oogst, mede doordat de hertog van Parma met zijn hoofdleger in Frankrijk is. Maurits verovert de steden [[Beleg van Zutphen (1591)|Zutphen]] (30 mei), [[Beleg van Deventer (1591)|Deventer]] (10 juni), [[Delfzijl]] (2 juli), [[Beleg van Hulst (1591)|Hulst]] (24 september) en [[Beleg van Nijmegen (1591)|Nijmegen]] (21 oktober). De prins wordt benoemd tot [[stadhouder]] van [[Hertogdom Gelre|Gelre]].
Regel 685: Regel 605:
* Als militair adviseur van [[Maurits van Oranje|prins Maurits]] schrijft [[Simon Stevin]] ''De Stercktenbouwing'', waarin hij militaire versterkingen opnieuw ontwerpt om aangepast te zijn aan de projectielbanen van de nieuwe [[vuurwapen]]s in plaats van de oude [[kruisboog]].
* Als militair adviseur van [[Maurits van Oranje|prins Maurits]] schrijft [[Simon Stevin]] ''De Stercktenbouwing'', waarin hij militaire versterkingen opnieuw ontwerpt om aangepast te zijn aan de projectielbanen van de nieuwe [[vuurwapen]]s in plaats van de oude [[kruisboog]].
* Op basis van een vage passage in ''[[Naturalis historia]]'' van [[Plinius de Oudere|Plinius]] meent men dat er ook een [[Noordoostelijke Doorvaart]] bestaat. Op 3 juni zeilen twee vaartuigen van [[Texel]] uit, met [[Jan Huygen van Linschoten]], zeevaarder en reisbeschrijver, ter verkenning van de noordelijke zeeweg naar China en Indië.
* Op basis van een vage passage in ''[[Naturalis historia]]'' van [[Plinius de Oudere|Plinius]] meent men dat er ook een [[Noordoostelijke Doorvaart]] bestaat. Op 3 juni zeilen twee vaartuigen van [[Texel]] uit, met [[Jan Huygen van Linschoten]], zeevaarder en reisbeschrijver, ter verkenning van de noordelijke zeeweg naar China en Indië.
* [[22 juli]] - Groningen wordt veroverd door [[Maurits van Oranje]] en [[Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg|Lodewijk Willem van Nassau]], die tevens als stadhouder wordt aangesteld, en bij de Unie van de Republiek aangesloten door het Traktaat bekend als de [[Reductie van Groningen]]. De stad Groningen wordt samengevoegd met [[de Ommelanden]]. Alle katholieke kerken worden gesloten. De reductie vormt de feitelijke [[alteratie (Nederlandse opstand)|alteratie]] van stad en Ommelanden, vergelijkbaar met de [[alteratie (Amsterdam)|alteratie van Amsterdam]]; op de overgang naar het nieuwe [[Protestantisme|protestantse]] bewind volgt [[onteigening]] van alle bezittingen van de [[Rooms-katholieke Kerk|rooms-katholieken]]. Het stadsbestuur wordt van katholieken "gezuiverd" en de katholieke eredienst officieel verboden. Na de capitulatie vertrekken alle [[monnik]]en en [[priester]]s, van wie velen al vanuit de Ommelanden naar de stad gevlucht waren, tezamen met de overlevenden van het bezettingsleger naar de [[Zuidelijke Nederlanden]].
* [[22 juli]] - Groningen wordt veroverd door [[Maurits van Oranje]] en [[Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg|Lodewijk Willem van Nassau]], die tevens als stadhouder wordt aangesteld, en bij de Unie van de Republiek aangesloten door het Traktaat bekend als de [[Reductie van Groningen]]. De stad Groningen wordt samengevoegd met [[de Ommelanden]]. Alle katholieke kerken worden gesloten. De reductie vormt de feitelijke [[alteratie (Nederlandse opstand)|alteratie]] van stad en Ommelanden, vergelijkbaar met de [[alteratie (Amsterdam)|alteratie van Amsterdam]]; op de overgang naar het nieuwe [[Protestantisme|protestantse]] bewind volgt [[onteigening]] van alle bezittingen van de [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholieken]]. Het stadsbestuur wordt van katholieken "gezuiverd" en de katholieke eredienst officieel verboden. Na de capitulatie vertrekken alle [[monnik]]en en [[priester]]s, van wie velen al vanuit de Ommelanden naar de stad gevlucht waren, tezamen met de overlevenden van het bezettingsleger naar de [[Zuidelijke Nederlanden]].
* Gezanten van de [[Zuidelijke Nederlanden]], Hartius en Coomans, worden naar Holland gestuurd om na te gaan of de opstandige gewesten bij de Nederlanden kunnen worden gevoegd op basis van de [[Pacificatie van Gent]].
* Gezanten van de [[Zuidelijke Nederlanden]], Hartius en Coomans, worden naar Holland gestuurd om na te gaan of de opstandige gewesten bij de Nederlanden kunnen worden gevoegd op basis van de [[Pacificatie van Gent]].
* Wegens geldgebrek zien de Staten Generaal zich gedwongen een deel van het leger af te danken. Gevolg is dat voor Maurits van Oranje de gouden tijd achter de rug is.
* Wegens geldgebrek zien de Staten Generaal zich gedwongen een deel van het leger af te danken. Gevolg is dat voor Maurits van Oranje de gouden tijd achter de rug is.
Regel 694: Regel 614:


===1595===
===1595===
[[Bestand:Jan Huygen van Linschoten Itinerario.jpg|thumb|''Itinerario, voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien inhoudende een corte beschryvinghe der selver landen ende zee-custen'' van [[Jan Huygen van Linschoten]] met daarin ook de ''Beschryvinghe van de gantsche custe van Guinea'' en het ''Reys-gheschrift vande navigatien der Portugaloysers in Oriënten''.]]
* [[20 februari]] - Aartshertog [[Ernst van Oostenrijk (1553-1595)|Ernst van Oostenrijk]] overlijdt. Graaf [[Pedro Henriquez de Acevedo]] van Fuentes neemt, als gevolg van een geheime opdracht van koning [[Filips II van Spanje]], het ambt van landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden waar.
* [[20 februari]] - Aartshertog [[Ernst van Oostenrijk (1553-1595)|Ernst van Oostenrijk]] overlijdt. Graaf [[Pedro Henriquez de Acevedo]] van Fuentes neemt, als gevolg van een geheime opdracht van koning [[Filips II van Spanje]], het ambt van landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden waar.
* [[2 april]] - De eerste expeditie van de [[Compagnie van Verre]] onder leiding van [[Frederik de Houtman]] en De Keyzer vertrekt met het ''[[Duyfken]]'' naar Oost-Indië. Ze komen een jaar later aan in Bantam, op [[26 juni]] en voelen de concurrentie van de Portugezen.
* [[2 april]] - De eerste expeditie van de [[Compagnie van Verre]] onder leiding van [[Frederik de Houtman]] en De Keyzer vertrekt met het ''[[Duyfken]]'' naar Oost-Indië. Ze komen een jaar later aan in Bantam, op [[26 juni]] en voelen de concurrentie van de Portugezen.
Regel 733: Regel 652:
* [[5 november]] - [[Albrecht van Oostenrijk|Albrecht]] en [[Isabella van Spanje|Isabella]] doen hun Blijde Intrede in [[Mechelen (stad)|Mechelen]].
* [[5 november]] - [[Albrecht van Oostenrijk|Albrecht]] en [[Isabella van Spanje|Isabella]] doen hun Blijde Intrede in [[Mechelen (stad)|Mechelen]].
* In Amsterdam wordt de "Kamer van Assurantie" opgericht ter [[verzekering]] van de risico's met name van de zeevaart.
* In Amsterdam wordt de "Kamer van Assurantie" opgericht ter [[verzekering]] van de risico's met name van de zeevaart.
[[Bestand:VROOM Hendrick Cornelisz Arrival of a Dutch Three master at Schloss Kronberg.jpg|thumb|''Hollandse driemaster in de [[Sont]]'', 1614, [[Hendrick Cornelisz. Vroom]]. De graanhandel op de Oostzee is in deze periode de belangrijkste pijler van de scheepvaart en wordt wel de ''[[moedernegotie]]'' genoemd.]]
[[Bestand:VOC Octrooigebied 2.jpg|thumb|Het feitelijke octrooi- of handelsgebied van de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]]. Officieel lag het aan de [[s:Octrooi van de VOC|VOC verleende octrooi]] tussen [[Kaap de Goede Hoop]] en [[Straat Magellaan]] (''dat niemant, (-)uit deze vereenigde Landen zal mogen vaaren, (-) Beoosten de kaap de Bonne Esperance, ofte door de straat van Magellanes, op de verbeurte van de schepen en goederen'').]]


===1599===
===1599===
Regel 780: Regel 696:
{{References|2}}</div>   
{{References|2}}</div>   
}}
}}
{{Navigatie Tijdlijn van de Lage Landen}}


[[Categorie:Geschiedenis van de Lage Landen]]
[[Categorie:Geschiedenis van de Lage Landen]]

Huidige versie van 31 jul 2018 om 19:13

De tijdlijn van de geschiedenis der Lage Landen geeft een chronologie van feiten, gebeurtenissen en randevenementen die hebben bijgedragen tot de ontwikkelingen in de Lage Landen. Deze vormen een wisselend historisch en staatkundig conglomeraat van gewesten gelegen in het lager gebied rond de grote rivieren van Noordwest-Europa die in de Noordzee en het Nauw van Kales uitmonden. Reeds in de bronstijd en de ijzertijd (van het 3e tot het 1e millennium v.Chr.) zou het "Noordwestblok" zich cultureel hebben onderscheiden in deze gebieden. Daarna vormen zich variërende eenheden onder resp. Keltisch-Germaanse, en Romeinse invloeden. Vervolgens evolueren zij onder impuls van de kerstening mee in grotere imperiums met een toenemend feodale structuur. Uiteindelijk zorgt de opkomst van de steden voor toenemende rijkdom, maar ook verschuiving van de macht en versplintering. Pogingen tot centralisatie wisselen af in een evenwichtsspel met lokale tendensen tot autonomie.

Klik op een jaartal hieronder om het scrollen te beperken

-2000 -1000 -500 0 250 500 750
1000 1100 1200 1300 1350 1400 1450
1500 1520 1550 1575
1600 1625 1650 1675
1700 1725 1750 1775
1800 1825
Geschiedenis van Nederland

Tijdlijn
Bibliografie

..Naar overzeese gebiedsdelen
..Naar voormalige koloniën

Geschiedenis van België

Tijdlijn - Bibliografie



Winterlandschap met schaatsers en vogelknip, Pieter Bruegel de Oude, 1565

..Naar voormalige koloniën


~1500

  • De eerste helft van de 16e eeuw is voor de Zuidelijke Nederlanden een periode van enorme groei. Een van de troeven van de Nederlanden is hun buitengewoon gunstige geografische ligging, waardoor ze tegelijkertijd als schakel, verkeersknooppunt en eindbestemming dienst doen voor de handel tussen de landen van de Baltische en Middellandse Zee. De Lage Landen scoren hoog op het vlak van handel, industrie en landbouw, en zijn door verschuiving van de wereldhandel van de Middellandse Zee naar de Atlantische Zeeruimte het nieuwe centrum van de wereldeconomie. Brabant en Vlaanderen zijn hierbij de toonaangevende regio’s.
  • De oudste Vlaamse wandtapijten dateren uit de 13e eeuw. De belangrijkste productiecentra waren toen Doornik en Arras. Deze twee centra kregen in de 15e eeuw heel wat opdrachten van de Hertogen van Bourgondië. (In de veertiende eeuw werden ook al wandtapijten gemaakt in Brugge, Oudenaarde, Geraardsbergen, Edingen en Gent). In de 16e eeuw worden Brussel, Mechelen en Antwerpen belangrijk. Antwerpen gaat zorgen voor de verspreiding over de rest van Europa. Vlaanderen is daarmee het centrum van de Europese wandtapijtenproductie geworden.
  • Omstreeks 1500 is Gent samen met steden als Firenze, een van de belangrijkere steden in Europa, een politiek, economisch en juridisch zwaargewicht en telt tussen 40.000 en 50.000 inwoners.
  • In het begin van de 16e eeuw bereikt de stad Antwerpen haar hoogtepunt. De grootste invoer is die van Engelse lakens, Duitse metaalprodukten en de Portugese specerijen.
  • In 1500 heeft Antwerpen ongeveer 40.000 inwoners, omstreeks 1560 wordt het aantal van 100.000 bereikt. Hand in hand met de toenemende welvaart kent de stad een ongekende culturele bloei. Vooral neemt de schilderkunst in Antwerpen een hoge vlucht in de zestiende en zeventiende eeuw.
  • Een aantal provinciale raden verklaren zich soeverein in het begin van de 16e eeuw zoals Brabant en Henegouwen.
  • In de 16e eeuw verspreiden protestantse evangelisten de heksenvervolging vanuit hun thuisland (Wittenberg, Genève en Zürich) elders in Europa, op de voet gevolgd door hun rivalen van de contrareformatie, de jezuïeten.[1]

1502

1504

1506

1507

1509

1511

1512

  • De Habsburgse bezittingen in de Lage Landen worden samen ingedeeld in de Bourgondische Kreits, een verband van verschillende staatjes binnen het Heilige Roomse Rijk.
  • Huurtroepen van Karel van Gelre vallen Amsterdam aan. Ze plunderen de Lastage, de winterhaven en scheepshelling van de stad. Er wordt grote schade aangericht.

1514

1515

1516

1517

1519

  • Karel, zoon van Filips de Schone van Bourgondië en Johanna de Waanzinnige van Spanje, volgt zijn grootvader Maximiliaan I van Oostenrijk op en wordt Keizer Karel V.

1520

1521

1522

1523

1524

  • Zowel Oost-Friesland als Bremen gaan tot het hervormde geloof over. Deze ontwikkeling bij de buren baart het hof van Karel V grote zorg, omdat het het instromen van ketterse geschriften des te gemakkelijker maakt.
  • Friesland erkent Karel V als landsheer.

1525

1526

1527

1528

1529

1530

1531

1532

1535

  • 11 februari - Wederdopers rennen naakt door de straten van Amsterdam en trachten vergeefs de stad in te nemen. Het rijk van de Wederdopers in Münster onder leiding van Jan van Leiden komt ten val. Een golf van vervolging van Doopsgezinden leidt tot terechtstellingen in vele steden. De Batenburgers, een groep extremistische Doopsgezinden onder Jan van Batenburg maken het platteland van de noordelijke Nederlanden en Westfalen onveilig. Zij beweren de goddelijke wraak op de goddelozen te belichamen.
  • Maart - Een groep van circa 300 Doopsgezinden onder leiding van Menno Simons' oudere broer Pieter neemt de Cisterciënser abdij van Oldeclooster nabij Bolsward in en richt versterkingen op. Zij vernielen de altaren en beelden en stichten er hun "Nieuw Jeruzalem". Stadhouder Georg Schenck van Toutenburg neemt de abdij in. De overlevenden worden gehangen, onthoofd of indien vrouwelijk, verdronken.

1536

1537

  • Maart - Koning Frans I van Frankrijk valt het Vlaamse graafschap Artesië binnen met een leger van 30 000 man.
  • 24 en 27 maart - Bijeenroeping van de Staten-Generaal door Maria van Hongarije rond de bedeaanvraag, een belasting die Karel haar vraagt op te leggen van 1.200.000 Carolusgulden en die zij voor een gelijkaardig leger wil bestemmen, vormt de directe aanleiding van de opstand in Gent.[5] Alle Nederlandse gewesten stemmen zonder morren in, maar Gent niet. Het zit al met een schuldenberg (boetes wegens opstandigheid), geërfd uit de Bourgondische periode. Kasselrij Kortrijk, het Land van Waas, en Ninove sluiten zich bij Gent aan. Het Eerste Lid van Vlaanderen beroept zich voor de bedeweigering op het unanimiteits– en het minderheidsbeginsel uit het Vlaamse Privilegie van 1477. Dat houdt in dat aan het graafschap geen belasting kan worden opgelegd als er geen unanieme toestemming van de Vier Leden is.
  • Landvoogdes Maria van Hongarije poogt vruchteloos om met de Gentse opstandige raadsleden tot een akkoord te komen. Zij beveelt iedere Gentse burger die in Antwerpen of Brussel komt te arresteren.

1538

1540

  • De Gentse Opstand is tot een hoogtepunt gekomen als de Grote Raad het Kalfsvelverdrag uit 1515 verscheurt.
  • Januari - Karel V is met toelating voor vrije doorgang van Frans I, die op betere betrekkingen hoopt, met een klein leger vanuit Spanje door Frankrijk noordwaarts getrokken naar Valenciennes waar hij eerst zijn zuster Maria samen met een delegatie uit Gent ontmoet.
  • 14 februari - Karel V komt bij Gent aan met een leger van 5000 soldaten. De Gentenaren zijn verrast dat hij persoonlijk en met een leger komt en bieden geen weerstand als hij de stad binnenkomt. De leiders van de opstand worden gearresteerd en 25 van hen worden geëxecuteerd. De overigen wacht een publieke vernedering om hun macht te breken. De officiële gezagsdragers moeten van het stadhuis naar het Prinsenhof, Karels verblijf, stappen, blootvoets, in een donker kleed gehuld en met een strop rond de hals. Ook 318 gildeleden en 50 wevers . Aan het Prinsenhof moeten ze Karel om vergiffenis smeken. Na de onderdrukking van de Gentse Opstand komt aan de zelfstandigheid van de stad Gent nu definitief een einde.
  • De zomer van 1540, ook wel "het grote Zonnejaar" genoemd, is uitzonderlijk lang, warm en droog en duurt zeven maanden. Naar aanleiding hiervan besluiten veel boeren wijn aan te planten.

1543

1544

1545

1547

1549

Bestand:Locator Burgundian Circle.svg
De Bourgondische Kreits binnen het Heilige Roomse Rijk. Na de Transactie van Augsburg in 1555.

1550

  • Karel V vaardigt in de Nederlanden het Bloedplakkaat uit. Hiermee wordt het drukken, schrijven, verspreiden en bezitten van ketterse boeken en afbeeldingen, het bijwonen van ketterse bijeenkomsten, het prediken van een tegendraadse religie en het huisvesten van ketters, met de doodstraf en inbeslagname van alle goederen beantwoord. Een derde van de vervolgden bestaat uit anabaptisten. Omdat ze zo sterk aan hun geloof vasthouden, wacht hen de brandstapel.
  • Bij de Heksenprocessen te Bredevoort moeten tussen 1550 en 1675 een hele reeks wegens hekserij verdachte personen in het Gelderse Bredevoort terechtstaan.

1554

  • De Franse koning Hendrik II valt de Habsburgse Nederlanden binnen. Een Frans leger neemt het uitstekend versterkte vestingstadje Mariembourg in en dringt door tot in Dinant, waar het tot staan kan worden gebracht. Tijdens deze campagne in Henegouwen verwoesten Franse troepen ook de kastelen van landvoogdes Maria van Hongarije in Binche en Mariemont. Een tegenaanval verjaagt de Fransen uit Henegouwen. Het is de laatste veldtocht van de zieke Karel V.

1555

1556

1557

  • Spaanse troepen brengen Frankrijk een verpletterende nederlaag toe bij Saint-Quentin, net ten zuiden van de Spaanse Nederlanden, waarmee de weg naar Parijs open ligt.
  • Filips II schort de rentebetalingen op. Dit eerste van een serie Spaanse staatsbankroeten heeft als gevolg dat de Zuid-Duitse bankiers en Antwerpse kleine spaarders geruïneerd raken.

1558

  • De Staten-Generaal in Brussel besluiten aan Filips II de Negenjarige Hulp toe te kennen, een financieel plan waarbij zij de komende negen jaar gelden beheren, innen en aan de koning afstaan. De koning is bijzonder ontevreden over deze parlementaire inmenging, maar stemt toe. Dit is de laatste keer dat de Staten en de koning tot overeenkomst komen.
  • In de oorlog halen de Fransen een beperkt aantal successen, maar worden door graaf Lamoraal van Egmond in de slag bij Grevelingen in Frans-Vlaanderen verslagen.

1559

1560

  • Omdat de heksen er na 1560 ook van beschuldigd worden meegedaan te hebben aan heksensabbats, kunnen zij er nu door marteling toe gedwongen worden de namen van andere deelnemers aan die bijeenkomsten te noemen, wat tot een proliferatie van vervolgingen leidt.
  • Vanaf 1560 maken vrouwen 80-90% van de beschuldigden uit in de heksenvervolging.

1561

1562

1563

1564

1565

1566

1567

1568

1569

1570

  • Jan van der Noot is door toedoen van de hertog van Alva wegens zijn calvinistische sympathieën veroordeeld tot levenslange verbanning uit de Nederlanden.
  • Johan van Oldenbarnevelt wordt advocaat bij het Hof van Holland, waar hij zich specialiseert in zaken die met dijken en drainage te maken hebben.
Het Theatrum Orbis Terrarum.
  • In Antwerpen wordt de eerste wereldatlas, samengesteld door Abraham Ortelius, uitgegeven door Gilles Coppens van Diest (Aegidius Coppenius Diesth).
  • Invoering van de Criminele Ordonnantiën en de Ordonnantiën op de Stijl van Procederen in criminele zaken, de eerste geüniformeerde geschreven strafwetgeving in de Nederlanden. (De wet werd (gedeeltelijk) buiten werking gesteld bij de pacificatie van Gent in 1576, en nooit meer hersteld.)
  • In de Spaanse Nederlanden moet volgens een decreet van Filips II van dit jaar af permissie voor de marteling gevraagd worden aan een hogere rechtbank met beroepsjuristen. Een bekentenis onder marteling verkregen, kan daags erna herroepen worden. En dan kan alleen de hogere rechtbank een hernieuwde marteling toestaan. Daarna is marteling alleen nog toegestaan als er nieuw bewijs komt..
  • De derde Allerheiligenvloed teistert de Nederlandse kusten en vernielt vele dijken en andere waterkeringen. Hierbij vallen honderden doden en raken tienduizenden dakloos. Veestapels en wintervoorraden worden verzwolgen. Het is het begin van de ondergang van Bergen op Zoom als welvarende handelsstad. Er treedt een algemene verarming op van de Noord-Nederlandse bevolking, waardoor ook Alva's belastinghervormingen mislukken. Zijn resulterende geldnood zorgt voor muitende Spaanse troepen.
  • Caspar de Robles, een Spaans krijgsoverste, zorgt dat de dijken in Friesland hersteld worden. Later wordt hij stadhouder van Friesland.
  • Jeroen Duquesnoy de Oudere maakt het originele "Manneken Pis van Brussel".

1571

1572

1573

  • Het Spaanse leger onder Alva's zoon Don Frederik herovert bijna alle steden in Overijssel en Gelderland.
  • Amersfoort wordt door Spaanse troepen ingenomen.
  • Het Beleg van Haarlem door de Spanjaarden onder Don Frederik met daarin een heldinnenrol van Kenau Simonsdochter Hasselaer. Tal van burgers worden onthoofd of verdronken. Haarlem geeft zich na zeven maanden ontberingen en geweld over aan de Spanjaarden.
  • Don Frederik blaast Huis ter Kleef (Haarlem) op, om te voorkomen dat de Geuzen dit kasteel gebruiken als uitvalsbasis om Haarlem weer te veroveren.
  • 17 april - slag bij Vlissingen, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder Lieven Keersmaker.
  • 22 april - Slag bij Borsele, een zeeslag tussen een Spaanse vloot onder Sancho d'Avila en een geuzenvloot onder admiraal Worst. De meeste Spaanse schepen moeten terugkeren.
  • 26 mei - slag op het Haarlemmermeer, een zeeslag tussen Spaanse schepen onder Bossu en een geuzenvloot onder leiding van admiraal Brandt. De geuzen worden verslagen, Haarlem houdt nog stand tot juli.
  • 12 juli - Haarlem geeft zich over aan de Spanjaarden. Kapitein Ripperda en 700 manschappen worden door de Spanjolen terechtgesteld.
  • 15 augustus - Willem van Oranje benoemt Lodewijk van Boisot tot luitenant-admiraal van Zeeland.
  • 8 oktober - Het Spaans beleg van Alkmaar wordt afgeslagen ('bij Alkmaar begint de victorie'). Als dank geeft Willem van Oranje de stad het eeuwigdurend recht tot het houden van de Kaaswaag.
  • 11 oktober - De Slag op de Zuiderzee tussen de watergeuzen en een Spaanse vloot, die eindigt in een overwinning voor de watergeuzen.
  • Hertog Alva wil zelf het verzet in de Nederlanden breken. Hij stuurt Juan Luis de la Cerda, hertog van Medina Celi, die Filips op advies van Granvelle als opvolger van Alva naar de Nederlanden gezonden had, terug; maar het succes blijft uit en Alva legt zijn ambt neer.
  • 1 december - Alva wordt op eigen verzoek vervangen door Requesens, omdat de hertog van Medina Celi uiteindelijk voor de opdracht bedankt. Requesens begint het Beleg van Leiden. Willem van Oranje sluit zich openlijk aan bij de calvinisten. De Staten van Holland verbieden het uitoefenen van de katholieke godsdienst.
  • 18 december - Alva verlaat de Nederlanden. Hij vertrekt naar Spanje waar hij in ongenade blijft tot 1578.
  • De Alkmaarse provinciale synode schrijft voor, dat in de middagdienst uit de Heidelbergse Catechismus gelezen zal worden.
  • Reimerswaal dat al danig door alle watersnoden aan belang heeft ingeboet wordt ingenomen door de watergeuzen omdat de stad de Spaanse kant gekozen had. De stad wordt in brand gestoken en staat drie jaar leeg.
  • De abdij en het kasteel van Egmond worden verwoest door de Geuzen onder leiding van Diederik Sonoy en op bevel van Prins Willem I van Oranje-Nassau. Met de bezittingen van de abdij wordt de oprichting van de universiteit van Leiden gefinancierd.

1574

1575

  • 8 februari - De Universiteit Leiden, de eerste van het huidige Nederland, wordt opgericht, waar ook de opleiding van predikanten voor de gereformeerde kerk wordt gedoceerd. Willem van Oranje betuigt hiermee zijn erkentelijkheid aan de Leidenaren, die het beleg door de Spanjaarden hebben weerstaan (Leids Ontzet, 1574).
  • 12 juni - Willem van Oranje trouwt met Charlotte de Bourbon, waardoor de band met de Franse hugenoten wordt versterkt.
  • 8 september - Aanvang van het Beleg van Woerden door het Spaanse leger.
  • Het Spaanse leger verovert Schouwen-Duiveland; het Beleg van Bommenede vangt aan, gevolgd door het Beleg van Zierikzee. Vanuit Utrecht plunderen Spaanse troepen enkele steden (Oudewater, Schoonhoven); Buren, lid van de Unie van Dordrecht, wordt ingenomen.
  • Koning Filips II van Spanje kondigt aan dat de rentebetalingen zullen worden gestaakt. Het gevolg is een financiële crisis. Door de hoge kosten van de militaire campagnes in de Lage Landen en tegen de Ottomanen wordt Spanje op 1 september voor de tweede keer bankroet verklaard, waardoor bezuinigd moet worden op de soldij van de troepen.
  • Na circa 1575 verspilt men op het continent geen tijd meer aan de lastig te bewijzen maleficiën. Elke vermoedelijke omgang van een heks met de duivel is voldoende om haar op de brandstapel te brengen. De wet is gewijzigd. Aanklachten uit het volk zijn niet langer nodig.

1576

  • 5 maart - De Spaanse landvoogd over de Nederlanden, Requesens overlijdt onverwacht zonder een opvolger te hebben aangewezen. Door de achterstallige soldij en het ontbreken van een leider, beginnen Spaanse troepen te muiten. Zierikzee en Aalst worden door plunderende soldaten leeggeroofd; Mechelen en Brussel zijn bedreigd. Bij gebrek aan een opvolger neemt de Raad van State het bestuur in handen. Om het eigen land tegen de plunderaars te beschermen nemen ze soldaten in dienst.
  • 29 juni - Val van Zierikzee na Spaans beleg olv. Mondragón.
  • September - De Staten van Henegouwen en Brabant roepen begin deze maand tegen de zin van Filips II de Staten-Generaal bijeen en knopen onderhandelingen aan met de opstandige gewesten Holland en Zeeland.
  • Oktober - In Gent worden eind van deze maand afspraken gemaakt tussen de opstandige en de koningsgetrouwe gewesten over het verdrijven van de muitende Spaanse troepen. De godsdienstige meningsverschillen hoopt men later op te lossen. Uiteindelijk wijst Filips II Don Juan van Oostenrijk aan als landvoogd.
  • De Westerschelde wordt afgesloten door de Noordelijke Provinciën.
  • 10 september - Na een belegering van ruim een jaar breken de Spanjaarden het Beleg van Woerden af.
  • 23 oktober - Door onvoorzichtigheid van ingekwartierde soldaten breekt in de nacht van 22 op 23 oktober in Haarlem een grote stadsbrand uit. De brand ontstaat in een brouwerij op het Slepershoofd. Aangewakkerd door een noordoostenwind breidt het vuur zich uit in westelijke richting door de stad en worden 449 huizen verwoest.
  • 3 november - Don Juan van Oostenrijk wordt landvoogd van de Spaanse Nederlanden. Aanvankelijk krijgt hij weinig macht toegewezen.
  • 4 november - Gewelddadige plundering van Antwerpen door muitende Spaanse troepen, die 8000 burgers vermoorden; duizenden gebouwen gaan in vlammen op tijdens deze "Spaanse Furie".
  • 8 november - Willem van Oranje weet direct munt te slaan uit de intussen algemene anti-Spaanse stemming in noord en zuid bij protestanten en katholieken, hetgeen leidt tot de Pacificatie van Gent, op basis van een aanzienlijke mate van religieuze tolerantie. Hierdoor gaan Brabant, Vlaanderen, Holland en Zeeland nauwer samenwerken. De zeventien gewesten lijken zich weer verenigd te hebben in hun verzet, alhoewel de oostelijke gewesten voorbehoud maken.
  • De stad Antwerpen is na zich bij de Pacificatie van Gent te hebben aangesloten gedurende de komende 9 jaar min of meer de hoofdstad van de anti-Spaanse opstand. Dit tijdperk staat bekend als de Antwerpse (Calvinistische) Republiek. De troebelen van de opstand tegen Spanje hebben de Antwerpse havenstad grote schade berokkend.
  • 9 november - De Spanjaarden worden verdreven uit Gent.
  • 15 december - Zwolle sluit zich aan bij de Pacificatie van Gent.
  • Muiterij in Aalst.
  • Na drie jaar leegstand vestigt een aantal bewoners zich weer in Reimerswaal maar zij slagen er niet in de stad weer tot bloei te brengen.

1577

1578

  • Januari - Prins Mathias doet zijn blijde intrede in Brussel, met Oranje als zijn luitenant. De nieuwe Raad van State wordt aangesteld, en vestigt zich in Antwerpen. Er worden vooruitstrevende instellingen in het leven geroepen.
  • Alexander Farnese wordt door landsheer Filips II tot landvoogd van de Lage Landen aangesteld. De Staten-Generaal weigeren hem te erkennen.
  • 31 januari - Don Juan behaalt een grote overwinning op de Staatse troepen in de Slag bij Gembloers. De kleinere legermacht van Alexander Farnese zaait paniek en verslaat het leger van de opstandelingen. Legeraanvoerder Maarten Schenk verlaat de Staatsen en loopt over naar het Spaanse kamp.
  • Calvinisten plunderen in Vlaanderen de kerken en richten in enkele steden calvinistische republieken in, zodat een aantal katholieken wegtrekt.
  • 26 mei - Alternatie van Amsterdam: Amsterdam gaat naar de prins over. Het katholieke stadsbestuur wordt afgezet. Protestanten nemen het over. Vrijheid van geloof wordt gewaarborgd. De roomsen worden echter algauw de stad uitgedreven. Dit voorbeeld krijgt navolging in andere noord-Nederlandse steden.
  • 25 juni - Om de gewesten Holland en Utrecht beter te beschermen tegen plunderingen van buitenaf wordt Graaf van Rennenberg naar Overijssel gestuurd, waarna hij het Beleg van Kampen en Beleg van Deventer opzet en beide steden tot overgave dwingt.
  • 1 augustus - Te Rijmenam heeft een gewapend treffen plaats tussen de Spaanse landvoogd Don Juan van Oostenrijk en de versterkte Staatse legers die zich met 17.000 manschappen hebben verschanst in de Dijlevallei aan de grens met Muizen. Alexander Farnese voert het bevel over de Spaanse troepen. De Spanjaarden delven op 2 augustus het onderspit.
  • 23 september - Intocht van Willem van Oranje in Brussel, dat nu ook een calvinistische republiek is. De prins benoemt Olivier van den Tympel tot burggraaf van de stad.
  • 1 oktober - Don Juan overlijdt en wordt onmiddellijk opgevolgd door Alexander Farnese.
  • 4 oktober - Jacob Hessels, lid van de Bloedraad, wordt in Gent opgehangen.
  • Oktober - In de zuidelijke gewesten Henegouwen en Artois ontstaat rond Emanuel de Lalaing, heer van Montigny, een partij van malcontenten. Zij willen dat niet verder aan de calvinisten wordt toegegeven.
  • Omdat Brussel weer in handen van de koning dreigt te vallen, verplaatsen de Staten-Generaal zich naar Antwerpen. De stad groeit als Calvinistische Republiek uit tot een internationaal trefpunt van protestanten.
  • Er wordt een eerste complete kerkorde gemaakt, op de" Nationalen Synodi der Nederlandischen Duytschen ende Walschen Kerkcken", gehouden in Dordrecht.
  • Jan VI van Nassau-Dillenburg, stadhouder van Gelre, onderneemt pogingen tot de "Nadere Unie", vereniging van Brabant, Vlaanderen en de Noordelijke Gewesten om een tweede verdedigingslinie tegen de Spanjaarden op te bouwen.

1579

  • Parma's negen jaren: Herovering van de Nederlanden door Alexander Farnese.
  • Bij de Nederlandse Opstand is het noorden voor een groot deel protestants en blijft het zuiden, gesteund door de adel en de patriciërs, voornamelijk katholiek. Toch probeert Willem religievrede te bewerkstelligen in de Nederlanden, waarbij zowel protestanten als katholieken vrij hun geloof kunnen belijden. De Staten-Generaal in Brabant proberen hun macht boven de grote rivieren te vergroten, maar slagen daar niet meer in, terwijl de noordelijke gewesten de Hollandse invloedssfeer binnendrijven.
  • 6 januari - Verklaring van de Unie van Atrecht door de Waalse gewesten, waarin zij hun trouw aan de Spaanse koning en het rooms-katholicisme bevestigen. Samengaan van de staten van Arras en de gedeputeerden van Henegouwen - de confederatie van Arras verenigt de katholieke zuidelijke (Waalse) provincies.
  • 23 januari - Na de verklaring van de Nadere Unie in het noorden volgt op initiatief van Gent de Unie van Utrecht (doorgaand verzet tegen de Spaanse overheersing) door de noord-Nederlandse calvinistische gewesten onder leiding van Jan van Nassau . De Unie wordt eerst door de afgevaardigden van Gelre, Holland, Zeeland, Utrecht en de Ommelanden ondertekend. Spoedig sluiten zich ook Vlaamse en Brabantse steden aan, evenals Oranje en Friesland.
  • 12 maart - 1 juli: Beleg van Maastricht door de hertog van Parma.
  • 17 mei - Henegouwen, Artois en Frans-Vlaanderen sluiten definitief vrede met hertog Alexander Farnese van Parma die ze als landvoogd erkennen.
  • Juni-juli - Alexander Farnese van Parma belegert Maastricht al vier maanden, en neemt de stad uiteindelijk in.
  • 1 september - Willem van Oranje benoemt François van Ryhove tot Grootbaljuw van Gent, nadat ze samen de radicale Jan van Hembyze uit het bestuur van de Gentse Republiek hebben verdreven.
  • Onder bemiddeling van keizer Rudolf II van het Heilige Roomse Rijk hebben van mei tot december vredesonderhandelingen plaats tussen Spanje en de opstandelingen in de Lage Landen. Echter zonder succes, Filips II wil op gebied van geloofsbelijdenis geen toegevingen doen.

1580

1581

  • Hertog Frans van Anjou wordt (tot 1584) de nieuwe landvoogd. Deze zoon van koning Hendrik II van Frankrijk wordt, eenmaal in Antwerpen aangekomen, uitgeroepen tot vorst en heer der Nederlanden. Aangezien hij aangesteld wordt als soeverein vorst, eist hij ook dat deze zich onafhankelijk verklaren van Filips II van Spanje.
  • 28 juni - De stad Breda wordt, zonder dat men erop voorbereid is, door Spaanse troepen ingenomen.
  • 5 juli - De Staten-Generaal van de Nederlanden benoemen Willem van Oranje tot stadhouder van alle zeven de noordelijke provinciën.
  • 22 juli - Verklaring van de onafhankelijkheid van Nederland. Op een vergadering van de Staten-Generaal van de Nederlanden in Antwerpen wordt door een aantal noordeijke provincieën (inclusief Vlaanderen en belangrijke delen van Brabant) de gehoorzaamheid aan koning Filips II opgezegd.
  • De Nederlanden worden in het Latijn Belgica Confoederata genoemd, een verwijzing naar de vroegere Romeinse aanduiding van het gebied.
  • De Staten-Generaal van de Nederlanden worden naar Den Haag verplaatst.
  • 23 juli - De Spaansgezinde stadhouder Rennenberg overlijdt te Groningen op ruim 40-jarige leeftijd.
  • 23 juli - Slag om Goor, een mislukte aanval op Goor door de Staatsen.
  • 26 juli - Plakkaat van Verlatinghe ("het volk is er niet voor een vorst, maar een vorst voor het volk"). Daarin wordt Filips II vervallen van de troon van de Lage Landen verklaard, waarbij de noordelijke provinciën zich afscheiden.
  • 29 november - Parma dwingt na een langdurig beleg Doornik tot overgave, de enige Waalse stad die trouw was gebleven aan de Staten-Generaal van de Nederlanden.
  • Leidse studenten vragen toestemming aan de academische senaat om een collegia singularum nationem te mogen oprichten, maar deze vergunning wordt nadrukkelijk geweigerd, omdat dergelijke verenigingen tot ordeverstoring zouden kunnen leiden. Hoewel de goedkeuring niet wordt verkregen worden de nationes toch opgericht: de Friese natio en de Hollandse.

1582

1583

  • Januari - De door de opstandelingen aangestelde Landsheer van de Nederlanden, Frans van Anjou dringt met zijn Franse troepen Duinkerke, Menen, Diksmuide, Aalst, Dendermonde en Vilvoorde binnen en poogt aldus zijn macht in het zuiden van de Nederlanden te verstevigen.
  • 17 januari - Frans van Anjou, ontketent de Franse Furie in Antwerpen. De stedelingen slaan zijn aanval af en zijn positie in de Lage Landen is verloren.
  • 12 april - Willem van Oranje heeft na de dood van Charlotte van Bourbon Antwerpen verlaten en huwt zijn vierde echtgenote, Louise de Coligny, dochter van de Franse Hugenotenleider.
  • 23 april - Eervolle overgave van de stad Eindhoven na 3 maanden van beleg.
  • Juli - De Staten-Generaal worden van Antwerpen verplaatst naar Middelburg, als de Spaanse troepen in het zuiden naderen.
  • 22 juli - Ook Willem de Zwijger verruilt nu voorgoed de Scheldestad, waar hij langere tijd in de Citadel heeft gewoond. Hij verhuist, zijn bezittingen op acht schepen meenemend samen met Louise de Coligny naar Middelburg. De prins van Oranje heeft zowat zijn hele leven in de zuidelijke Nederlanden gewoond en verbleef daarnaast, als graaf van Zeeland, van 1574 tot 1583 al regelmatig in Middelburg. Vanaf eind 1583 verhuist Willem van Oranje naar Delft, waar hij een half jaar later wordt vermoord.
  • De Spaanse Hertog van Parma herovert tot in 1585 alle steden in de Zuidelijke Nederlanden; de Zeven Provinciën van de noordelijke Nederlanden ondernemen geen actie.

1584

1585

  • De belegerende troepen voor Antwerpen sluiten met tientallen schepen de Schelde af, waardoor de bevoorrading van de stad onmogelijk wordt.
  • 23 juni - Slag bij Amerongen. Na verraad van de Graven van Bergh worden de Staatse troepen onder aanvoering van Villers, Graaf van Meurs (stadhouder van Utrecht), door de Spaanse troepen onder bevel van Gouverneur Taxis van Zutphen, vernietigend verslagen.
  • 29 juli - De Friese stadhouder Willem Lodewijk sticht te Franeker een universiteit, in feite een theologische hogeschool.
  • 17 augustus - De onderhandelingen met Parma die de katholieken in Antwerpen hebben geëist worden door Marnix van Sint-Aldegonde gevoerd in het Spaanse hoofdkwartier in Beveren waar hij de overgave van de stad tekent. De Peis (vrede) wordt uitgeroepen op de Grote Markt. Veel protestantse kooplieden en intellectuelen vertrekken daarop naar het noorden. Tien dagen later neemt het Leger van Vlaanderen de stad in.
  • 27 augustus - De hertog van Parma heeft in de voorgaande jaren reeds alle steden in de zuidelijke Nederlanden veroverd; de noordelijke Nederlanden ondernamen geen actie. In augustus boekt Parma zijn grootste succes met de Val van Antwerpen, de grootste en rijkste stad van de Lage Landen. De katholieke godsdienst wordt verplicht. Hij forceert hiermee een definitieve scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden.
  • Pas na de val van Antwerpen wordt het onderscheid gemaakt tussen de Noordelijke Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden. Het prinsbisdom Luik blijft onafhankelijk.
  • Na de herovering is ongeveer de helft van de Antwerpse bevolking van meer dan 100.000 inwonders naar Holland vertrokken. Het bevolkingscijfer daalt tot 45.000. Hollandse en Zeeuwse schepen versperren daarop de Scheldemonding en sluiten op hun beurt de thans in Spaans bezit zijnde stad af van de overzeese handel. De Antwerpse bloeiende handel, kunsten en wetenschappen worden echter verder ontwikkeld in de Hollandse "gouden eeuw".
  • Den Haag wordt de vergaderplaats van de Staten-Generaal van de zeven noordelijke provincies (de latere Republiek), vanaf het jaar dat de belangrijke Brabantse steden Brussel en Antwerpen voorgoed aan de Spanjaarden komen. Vooral de Val van Antwerpen is een grote klap voor de rebellen, die vrezen dat zonder die stad de Opstand verloren is.
  • 15 oktober - Na het Beleg van IJsseloord moet Francisco Verdugo capituleren voor de Staatse belegeraars.
  • 1 november - Maurits, graaf van Nassau, wordt stadhouder van Holland en Zeeland. Daarnaast krijgt hij o.a. door bemiddeling van Oldenbarneveldt de titels van gouverneur, kapitein-generaal en admiraal.
  • December- Na de moord op Willem van Oranje zoeken de Staten Generaal steun bij de koningin van Engeland. Zij weigert een koningstitel, maar zegt wel haar protectie toe aan de Lage Landen. Als reactie op de Spaanse opmars stuurt Elizabeth I de graaf van Leicester in het geheim met 5000 man de Noordzee over. Twee jaar later worden de manschappen teruggeroepen.
  • Spanje stelt op vraag van Granvelle in de Spaanse en Portugese havens het eerste embargo in tegen de Noordelijke Nederlanden, dat zal duren tot 1589. Dit heeft gedurende een aantal maanden een impact op de handel.
  • Pieter Brueghel de Jonge wordt als meester van de Sint-Lucasgilde in Antwerpen ingeschreven. Tot dan is hij in het atelier van Gillis van Coninxloo geweest. Hij krijgt de bijnaam de Helse Breughel.

1586

  • Januari - Graaf Robert Dudley van Leicester laat zich, tegen de uitdrukkelijke voorschriften van koningin Elisabeth van Engeland in (zij wil een oorlog met Spanje vermijden), tot landvoogd van de Nederlanden uitroepen..
  • 8 maart- Johan van Oldenbarnevelt wordt landsadvocaat van de Staten van Holland.
  • April- Robert Dudley verbiedt alle handel met "de vijand". De handel tussen de Zuidelijke Nederlanden en Spanje is voor de Nederlandse kooplieden echter, mede door licenties die ze hierop hebben verworven, een noodzaak.
  • Juni - De graaf van Leicester beslist een Kamer van Financiën op te richten, waar de koopmansboeken kunnen gecontroleerd worden.
  • Juni-juli: Alexander Farnese van Parma verovert Venlo, Grave en Neuß(26 juli), een blaam die hem niet in dank wordt afgenomen door graaf Dudley. Farnese heeft grote moeite om zijn manschappen te blijven betalen en, wegens de gebrekkige aanvoer uit Spanje, de bevoorrading te blijven voorzien.
  • 17 juli - Prins Maurits van Nassau, de latere Prins van Oranje verovert de stad Axel op de Spaanse troepen.
  • 26 juli - De Duitse stad Neuss wordt volledig vernietigd tijdens de Keulse Oorlog door een aanval op de stad door de Hertog van Parma tijdens het Bloedbad van Neuss. Daarbij worden in totaal ongeveer 3000 burgers gedood, op een bevolking van ongeveer 4500, en het complete garnizoen bestaande uit 1600 soldaten wordt vermoord. Nadat de stad in brand wordt gestoken blijven slechts acht huizen gespaard.
  • 22 september - Slag bij Warnsveld tussen een Staats leger onder leiding van Leicester met daarin veel Britse eenheden, en troepen die namens Spanje vechten. Het Staatse leger van de Noordelijke Nederlanden heeft als doel de bevoorrading van Zutphen door de Spanjaarden te beletten, maar slaagt daar niet in.
  • 18 november - William Stanley (1548-1630) krijgt het gezag over Deventer, waar 1200 Ierse soldaten gelegerd zijn.
  • December - Graaf Dudley van Leicester keert naar Engeland terug voor verslag over zijn manier van besturen. Gedurende zijn afwezigheid neemt de Raad van State het bestuur waar, met duidelijke instructies van de graaf om inzake gouvernementen en bevelhebbers geen wijzigingen door te voeren.
  • Simon Stevin schrijft zijn belangrijkste werk De Thiende, waarin hij decimale breuken introduceert. Het Nederlands kreeg dankzij Stevin eigen wetenschappelijke woorden zoals "wiskunde" en "wijsbegeerte".
  • Protestantse synode van Den Haag.
  • Vanaf nu heten de noordelijke provincies officieel de Verenigde Provinciën, terwijl de zuidelijke de Spaanse of Katholieke Nederlanden worden genoemd.

1587

  • Januari - De (katholieke) Engelse aanvoerders Stanley en York geven Deventer en De Schans in Spaanse handen over. De Staten-Generaal verwittigen graaf Leicester in een schrijven, opgesteld door Johan van Oldenbarneveldt. Na antwoord van Thomas Wilkes wordt een onderzoek ingesteld, dat onder leiding van François Vranck gebeurt. Hij betoogt dat de soevereniteit in Holland altijd bij de Provinciale Staten heeft berust.
  • 26 januari - Maarten Schenk van Nydeggen neemt in naam van de Unie van Utrecht de stad Ruhrort in.
  • Juni - Geldern wordt door Claudius van Berlaymont, de Spaansgezinde stadhouder van Gelre, veroverd.
  • Juli - Graaf Leicester komt weer in Vlissingen aan met een nieuw leger. Koningin Elisabeth heeft hem opdracht gegeven met de Spanjaarden vrede te sluiten. Onder impuls van Johan van Oldenbarneveldt wordt dit request gepubliceerd, wat onvrede bij de calvinisten oproept, waardoor Leicester hun steun verliest.
  • 5 augustus - Leicester kan niet verhinderen dat landvoogd Alexander Farnese, de hertog van Parma, Sluis verovert, ter voorbereiding van de komst van de Spaanse Armada.
  • September - Leicester wil Johan van Oldenbarnevelt en Maurits van Oranje gevangennemen. Deze weten in Delft te ontsnappen. Leicester valt Amsterdam, Leiden en West-Friesland aan, wat telkens op een mislukking uitloopt.
  • 31 oktober - De Universiteitsbibliotheek Leiden opent haar deuren na oprichting van de universiteit in 1575.
  • Stadsbrand in Helmond.
  • Eindhoven wordt eerst door Staatsen, daarna weer door Spanjaarden ingenomen.
  • De komst van de graaf van Leicester is geen succes. De graaf blijkt geen goede militaire leider te zijn en verschillende steden gaan voor de opstandelingen verloren. Ook probeert hij in Utrecht een landsbestuur op basis van een sterke centrale macht op te bouwen, maar dit wordt door de gewesten, die gewend zijn aan hun autonomie, niet geaccepteerd. De graaf van Leicester wordt gedwongen de Lage Landen te verlaten. In de Nederlanden wordt hij door Willoughby als hoofd van de Engelse troepen opgevolgd.
  • Justificatie of Deductie - De Staten-Generaal besluiten voortaan de Verenigde Nederlanden zelf te besturen; hiermee scheiden de Noordelijke Nederlanden zich definitief af.

1588

Bestand:Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.svg
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
  • April - prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau wordt stadhouder van Utrecht en Overijssel na het vertrek van admiraal-generaal Leicester uit de Verenigde Provinciën en vestigt zijn gezag in Zeeland.
  • In het afgescheiden noorden wordt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (ook wel 'De Verenigde Provinciën', Latijn: Belgica Foederata) uitgeroepen. Nederland is als natie geboren. Johan van Oldenbarnevelt heeft hier op de achtergrond toe bijgedragen door de buitenlandse invloeden in de Nederlandse politiek geleidelijk aan terug te brengen.
  • Het zuiden komt onder het bestuur van aartshertogen Albrecht en Isabella. In het noorden zoekt men niet verder naar een landsheer en met de Justificatie of Deductie van François Vranck, de pensionaris van Gouda, wordt bepaald dat de soevereiniteit bij de Staten-Generaal ligt. Daarmee is zonder formeel besluit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een feit. Het is een nieuw fenomeen dat een land bestuurd wordt zonder vorst.
  • Juli-augustus - In Duinkerke heeft Alexander Farnese 40.000 soldaten verzameld om Engeland te veroveren. Hij wacht op de Armada om ze te verschepen.
  • De Spaanse Armada wordt verslagen door een Engelse vloot onder admiraal Francis Drake, terwijl Hollandse watergeuzen de hertog van Parma verhinderden zich vanuit Vlaanderen bij de Armada aan te sluiten.
  • Alexander Farnese van Parma belegert de stad Bergen op Zoom zonder succes. Zijn bevelhebbers Chimay en Verdugo boeken in het Rijngebied wel enig succes in de noordelijke Nederlanden.
  • Na de nodige tegenslagen volgt een periode waarin de situatie voor de Republiek sterk verbetert, door Fruin de Tien jaren genoemd. De Nederlandse Opstand ontwikkelt van vrijwel hopeloos in 1588 tot vrijwel gewonnen in 1598. Deels is deze ontwikkeling toe te schrijven aan internationale factoren zoals de hernieuwde oorlog tussen Frankrijk en Spanje, deels echter ook aan de politieke bekwaamheid van Johan van Oldenbarnevelt en de militaire bekwaamheid van Maurits van Nassau.
  • De personele unie van Portugal met Spanje maakt de Portugees-Nederlandse oorlog mogelijk, waarbij de Republiek zijn koloniën uitbreidt.

1589

  • 10 april - de stad Geertruidenberg wordt door Engelse muiters tegen betaling aan Alexander Farnese van Parma en de Katholieke Nederlanden overgeleverd.
  • Alexander Farnese trekt zich een hele tijd terug in Spa om van een ziekte te herstellen. Bij zijn afwezigheid ontstaat muiterij in Tercio Viejo, zijn meest toegewijde regiment.
  • 2 augustus - Koning Hendrik III van Frankrijk overlijdt. Filips II van Spanje geeft Alexander Farnese van Parma opdracht de rechten van zijn dochter Isabella op de Franse troon te gaan verdedigen. Daardoor ziet Parma af van de verovering van een heel gebied in de Nederlanden, waar hij zich op voorbereidde.

1590

Deze prent lijkt slechts Salomo's oordeel voor te stellen, maar is een allegorische aanklacht tegen de inquisitie. Filips II is afgebeeld als de Crudelis princeps, de wrede vorst, die omgeven wordt door slechte raadgevers (die de inquisitie voorstellen, Dr. Gladius (zwaard), Dr. Laqueus (touw), Dr. Aqua (it dilutes) en Dr. Ignis (vuur)) en een ware moeder, Vera Ecclesia, en een valse moeder, Falsa Ecclesia. Het dode kind op de trap stelt Barabbas voor.]]

1591

1592

  • Coevorden en Steenwijk worden door Maurits tot voldoening van Friesland en ongenoegen van de Zeeuwse Staten veroverd op de Spanjaarden.
  • Jan Huygen van Linschoten keert na jaren van reizen voor Portugal terug in de Lage Landen en zijn publicaties van de "geheime" zeevaartroutes naar Oost-Indië openen de deur van de Gouden Eeuw.
  • Cornelis de Houtman wordt door de Compagnie van Verre naar Lissabon gestuurd om nieuwe handelsmogelijkheden voor peper te onderzoeken.
  • Cornelis Cornelisz. van Uitgeest verkrijgt het octrooi voor de paltrokmolen. Dit type houtzaagmolen is van groot belang voor de bouw van de schepen van de VOC en de WIC. De uitvinding draagt in belangrijke mate bij aan de economische opbloei van de Republiek. De mechanisatie van het houtzagen levert namelijk aanzienlijke besparingen op personeelskosten op. Aanvankelijk stuit dit dan ook op bezwaren bij het Amsterdamse houtzagersgilde. Dat probleem bestaat niet in de Zaanstreek, waar de gilden geen politieke invloed hebben. Dit gebied groeit uit tot het grootste scheepsbouwcentrum ter wereld.
  • In de loop van dit jaar komt Filips II met een nieuw decreet waarin die veiligheidsmaatregelen uit het decreet van 1570 voor beschuldigden niet meer voorkomen. Er wordt alleen maar gemaand dat de sterk toegenomen Hekserij harder aangepakt moet worden. In de Zuidelijke Nederlanden is er zodoende na 1592 een opleving van de heksenvervolging.
  • 3 december - Alexander Farnese van Parma overlijdt in Atrecht, nog voor graaf Pedro Henriquez de Acevedo van Fuentes, die opdracht heeft hem naar Spanje terug te brengen - indien nodig met geweld, of als gevangene -, hem bereikt. Farnese wordt als landvoogd van de Nederlanden in naam opgevolgd door graaf Peter Ernst von Mansfeld (tot 1594), maar het feitelijk bestuur wordt door koning Filips II van Spanje in handen van Fuentes gegeven.

1593

1594

1595

1596

1597

1598

  • 2 mei - Frankrijk sluit met Spanje de Vrede van Vervins.
  • 6 mei - Isabella van Spanje, de dochter van Filips II, huwt Albrecht van Oostenrijk, waarbij Filips de gehele Nederlanden als bruidsschat schenkt mits inachtame van de Akte van Afstand die ze aan haar vader doen. Daarmee treedt Isabella feiitelijk als vorstin aan het bewind in de Zuidelijke Nederlanden.
  • Augustus - Bijeenkomst van de Staten Generaal in Brussel, waarbij verhoopte hereniging met de Noordelijke Nederlanden in de Unie uitblijft.
  • 13 september - Koning Filips II overlijdt in El Escorial de Arriba in Spanje.
  • Vrijwel direct na zijn troonsbestijging breekt Filips III met de praktijk dat de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden handel drijven met de Spanjaarden om de oorlog te betalen. Hij stelt opnieuw een embargo in, laat alle in Spaanse en Portugese havens aanwezige Nederlandse schepen met hun lading in beslag nemen en de bemanning gevangennemen. Deze politiek brengt minstens evenveel schade toe aan de Spaanse economie als aan de Hollandse. Het embargo is van kracht tot 1608, maar de Nederlandse scheepvaart heeft zich ondertussen gestort op het Verre Oosten, waar grote winsten gehaald worden.
  • Door het grote succes van de tochten naar Indië, worden nog meer "Compagnieën van Verre" opgericht. De Staten-Generaal roepen op tot samenwerking van de vertegenwoordigers van elke compagnie.
  • 5 november - Albrecht en Isabella doen hun Blijde Intrede in Mechelen.
  • In Amsterdam wordt de "Kamer van Assurantie" opgericht ter verzekering van de risico's met name van de zeevaart.

1599

  • Vlootvoogd Pieter van der Does slaagt er niet in om de Spaanse blokkade voor de kust op te heffen. Als gevolg van de inbeslagname van de Noord-Nederlandse koopvaardijschepen door koning Filips III van Spanje en zijn aartshertogen verbieden de noordelijke Staten-Generaal de handel met de vijand (Spanje).
  • 18 april Het kerkelijk huwelijk van Isabella en Albrecht was wegens het overlijden van haar vader een jaar uitgesteld en nu wordt in Valencia voltrokken. De vorstin vestigt zich met haar gemaal in de Nederlanden in het Paleis op de Koudenberg. Met het vorstenpaar komt de oudste zoon van Willem de Zwijger, Filips Willem van Oranje mee om in het Nassaupaleis te Brussel wonen, waar hij ridder in de Orde van het Gulden Vlies wordt.

Zie verder

Voor een verder overzicht:

Tijdlijn van de geschiedenis van België en Jaartallentabel België
Tijdlijn van de geschiedenis van Nederland

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

rel=nofollow
rel=nofollow