Spaldorp

Huis Spaldorp
Huis Spaldorp 1701
Huis Spaldorp 1701
Locatie	Kekerdom
Gebouwd in	14e eeuw
Gesloopt in	19e eeuw

Spaldorp of Spaldrop is een voormalig kasteel en heerlijkheid in het dorp Kekerdom in de gemeente Groesbeek in de Nederlandse provincie Gelderland.

Geschiedenis

Op de plek waar tegenwoordig de Hoeve "Spaldrop" aan de Botsestraat 29 te Kekerdom is gevestigd, stond vroeger het adellijk huis Spaldorp. De oudste vermelding van Spaldorp (ook: Spaldrop en Spa(i)rop) bevinden zich in de archieven van de Rijksabdij Lorsch (Lauresham) en betreft een schenking van Ida aan de abdij. Dit vond plaats in het vijfde regeringsjaar van Keizer Arnulf, vanaf eind november 891. De goederen zijn gelegen in de Duffeltse plaatsen Leuth, Kekerdom, Spaldrop ("Spelthorf"), Bimmen, Niel en Beinheim (bij Keeken). Het Huis schijnt reeds in de 17e eeuw tot verval te zijn gekomen; in 1634 is de, aan St. Antionius gewijde kapel, afgebroken en in 1870 stond alleen de gevangenentoren nog overeind. Stenen van de ruïne zijn gebruikt voor de bouw van huizen in Kekerdom; het huis van Frieling in de Weverstraat is van die van de toren opgetrokken.

De hoeve Spaldrop is in 1894 gebouwd op het voorburchtterrein van het huis Spaldrop. Rechts van de hoofdingang van het vooruitstekende woonhuis is in een stichtingssteentje aangebracht met de inscriptie: Den eersten steen gelegd door F. van Haaren 10 aug 1894.

Eigenaren/bewoners

Aanvankelijk was Spaldorp een leen van de hertogen van Gelre, in het Gelderse leenregister vinden we de eerste vermeldingen van de eigenaren (leenmannen) terug:

Dat huys tot Spaldorp met allen sijnen tobehoren, als dat gelegen is, tot Zutphenschen rechte ontfinck
Johan van Benthem, erhavemeester des lants van Gelre, ende droech op den meesten toorn van den dryen tot Spaldorp, met der halver plaetsen naest den voors. toorn ende met den halven vorgeborcht ende met eenen affwegh op
Wolter Kerskorff, anno 1424

Johan van Benthem voorn. tuchtigt sijn vrou Gese an sijn huys ende heerlicheyt van Spaldorp met sijnen tobehoren, anno 1426.

Johan van Benthem wordt hier incorrect erfhofmeester genoemd, hij was namelijk erfmaarschalk van Gelre. Dit ambt verkoopt hij overigens op 26 januari 1423 aan Johan van Appeltern, heer van Persingen.

In het jaar 1445 werd het ambt De Duffelt, waartoe ook Spaldorp behoorde, in pand gegeven aan de hertog van Kleve, hierbij gingen ook de lenen over naar Kleve, zodat we in het Kleefse leenregister de nieuwe registraties kunnen terugvinden:

want dat huyss to Spaldrop, in (der heirlicheit) Duffel gel., van den hertochdum van Gelre to leen ruerende ind die leensgeweer daraff ons van der vurger. pantschap wegen beleent is...

/1 1466 April 13 Geirtrude van Bylant ind van Benthem weduwe (Lehnmann - 1466 Hendrick van den Bylant oer neve, dann Peter van Benthem oirs soens soen).
/1a 1473 September 13 jonffer Geertruyt van den Bylant, weduwe wilnere Johans van Benthem.
/2 1474 Dezember 20 her Henrick vanden Bylant, ritter; also her Henrick van den Bylant, syn Broider, uns nu verocht ind to kennen gegeven hebn, dat Gertruydt van Bylant ind van Benthem oire moye (tante), die van uns mit Spaldrop beleent was, bynnen desen jare van leven thoe doit komen ind dat avermits vererfnisse scheydinge tusschen oen ind anderen erfgenaemen wilnere Peters van Benthem ind der vurscr. Gheertruden, synre moider, also gelegen off gevonden sy, dat her Henrick vanden Bylant ritter vursr. dat huys to Spaldrop mitter herlicheyt hebben ind behalden sulle...
/3 1515 Oktober 1 Roilman van Bylant, † Henricks soen.
/4 1523 Januar 12 desgl.
/5 1542 April 16 desgl. (Droste des Landes Ravenstein.
/6 1544 Juni 29 Rolman van dem Bylant erhält für seine Ehefrau Barbare van Viremonde eine "betuchtigung", falls sie ihren Gatten überlebt und sich dann nicht "verandersaiten" werde.
/7 1566 September 19 Nach dem Tode des Rolman vanden Bylant, Drosten zu Ravenstein, wird dessen Nachlaß unter seine Söhne Henrich und Johann geteilt, so daß Henrich Haus und Herrlichkeit Spaldrop erhält. Henrich darf von Carl von Briemen (of: Brimeu), Grafen zu Megen und Statthalter des Fürstentums Geldern, 1600 brab. oder Carolus-Gl. aufnehmen, um hiervon 100 Gl. jährlicher Renten aus der Herrlichkeit und den Gütern zu Spaldorp zu entrichten; Lösung binnen 8 Jahren; Genehmigung durch den Herzog. Ebd. Revers des Henrich van den Bylant 1566 September 23.
/8 1568 Mai 7 Ott von Wachtendonck, Droste zu Ravenstein, für Rolman van dem Bylandt, Sohn des † Drosten zu Gennep, Johann van dem Bylandt. Dessen Bruder Henrich, dem das Lehen als Sohn des Drosten zu Ravenstein Roelman van dem Bylandt vererbt war, war hiermit "uits erhefflicken orsacken" nicht belehnt worden.
/9 1596 Dezember 14 Roelman van dem Bylandt, Sohn des Johann.
/10 1615 Juli 31 Johann Wilhelm von Wachtendunck, klevischer Kammermeister, nomine curatorio wegen des † Roilman van den Bilandt zu Spaldorff nachgelassenen Sohns Johann Christian van dem Bylandt und seiner Geschwister; auch mit dem Hause Halt usw., dem Hof zu Beynhem usw.
/11 1633 Februar 24 Roelman van dem Bilandt, Sohn des † Roelman van dem Bilandt.
/12 1661 Februar 25, desgl.
/13 1687 Juni 3 Johann van Gangelt als Bevollmächtiger des Grafen Florentz Otto Henrich von dem Bylandt, Sohnes des † Roleman Graf von dem Bylandt.
/14 1689 November 16 Florens Otto Henrich Graf von dem Bylandt.
/15 1710 April 1 Graf Otto van dem Bylandt.
/16 1713 November 24, desgl.
/17 1741 März 7 Otto Graf van Byland-Palsterkamp.
/18 1768 September 12 Carl Graf van Byland-Palsterkamp, Sohn des † Vorbelehnten.
/19 1769 September 4 Wilhelm Henrich Graf van Byland-Palsterkamp, nach elterliche Teilung mit seinem Bruder Carl Grafen van Byland-Palsterkamp.

Het complex

Het archief van de classis van Nijmegen bevat een pak met stukken welke betrekking hebben op de bezittingen van het geslacht van Bylandt in Ooy en Persingen over de periode 1703-1815. Hierin ook het testament van Otto Roeleman Frederik graaf van Bylandt, die op 23 februari 1768 te Nijmegen overleed. Volgens het bovengenoemd leenregister werd hij op 21 jarige leeftijd de heer van Spaldorp. Zijn testament handelt ook deels over Spaldorp:

Testament van O.R.F. Grave van Bijland, t.b.v. Carel Grave van Bijland, Frederik Grave van Bijland en Otto Grave van Bijland, gemaakt tot Ooij den 7e september 1757.
Staat en inventaris ondervankelijk door de Hoog gebore Heeren Carel grave van Bijlandt, Frederik Grave van Bijlandt en H: Otto Grave van Bijland in qualiteit als uit cragt der uijtersten wille door wijlen den hooggeb: Heere O:R:F Grave van Bijland, eijgenhandig geschreven betekend en met sijn hooggebore cachet bekragtigt tot Ooij den 7e september 1757. Aengestelde executeurs en .... van en over de naelatenschap van haer hooggebore voornoemde overledene heer vader, vervattende alle sodane ongerede goederen en heerlijkhede voorts contante penningen obligatien goud en zilverwerk, juwelen, inboedel en gerede goederen, inkomende en uijtgaende schulden soo in diervoegen deselve door de hooggebore heeren rendanten meergemelten hooggeboren heer vader Otto grave van Bijland op den 23 februarij 1768 binnen de stadt Nijmegen en elders stervende naegelaten sijn.

Spaldorp
Het Huijs en Heerlijkheid Spaldorp gelegen bij Kekerdom en Leuth bestaande uijt een Halfmans Huijs, Koornberg, mitsgaders Huijs, Plaats, Boomgaarden thuijn, groot omtrent 3 morgen, soo als hetselve door een Borg=graaff ontslooten is, sijnde adelijk hebbende het regt om op de landdagen te Cleve te mogen verschijnen, voorts de jagt van outs het Huijs en Heerlijkheid Spaldorp genaamt, leenroerig aen het Hertogdom Cleve.

Vicarij Goederen tot voorn: Heerlijkheid gelegen,
Een perceel lands gelegen tot Rinderen
Een perceel lands groot 3 1/2 morgen gelegen onder Millingen
Nog een perceel lands gelegen onder Bemmel

Allodiale goederen
Een perceel lands den Bodden Pol en Moesakker genamt groot 4 morgen 580 roeden
Een parceel lands genaamt Peertscamp en Coeij weij groot 5 moren 426 roeden
Een parceel lands genamt den Coeijkamp groot 6 morgen 112 roeden
Een parceel lands de Bergse Hoffstede genaamt groot 2 morgen 116 roeden
Een perceel lands den Hussecamp en Else struijke genaamt groot 5 morgen 91 roeden
Een parceel lands de Saalen Hofstede of Muijse Kampke groot 3 morgen 265 roeden
Een parceel lands genaamt het vrijgras groot 6 morgen 356 roeden
Een parceel lands Allixveld genaamt groot 3 morgen 381 roeden
Een parceel de Caetsteede groot 4 morgen 500 roeden
Een parceel Bodscamp genamt groot 4 morgen 1 R.
Een perceel den Raaijweerdt groot 8 morgen
Een perceel de Caatstede genaamt groot 4 morgen 500 roeden
Een parceel het kampken groot eenen morgen 320 roeden
Een parceel groot 4 morgen 565 roeden
Een parceel de Caatstede in pagting bij Steven van Haaren groot eenen morgen 128 roeden
Een parceel de Caatstede in pagtinge bij Berendt Guetjens groot 505 Roeden
De weijlanden van ouds genaamt de Witten groot 18 morgen 414 roeden
Een camp weijland den Bodsen camp genaamt groot 11 morgen 211 roeden
Een parceel weijland genaamt de Geer groot 8 morgen
De Hooge weijde groot 9 morgen
Een parceel de laage weijde groot 6 morgen
Een parceel bouwland genaamt waes of Sakken camp, groot 6 morgen 431 roeden
Een parceel bouwland genaamt passecamps groot 6 morgen 1 R
Een parceel dito land genaamt het Rogland groot 2 morgen 331 roeden
Een parceel dito land genaamt den Grooten Camp en Boomgaardt en 2 morgen 228 roeden
Een parceel dito land genaamd het Peppelstuk groot 3 morgen (470) roeden
Een dito parceel genaamt de Beijler groot 2 morgen 242 roeden
Een dito parceel land genaamt den Kleijnen Beijler en Elske Paske groot 2 morgen 181 roeden
Een parceel land genaamd het korte stuk groot eenen morgen 44 roeden
Nog een parceel land genaamd de 4 hond groot 400 roeden
Het houtgewasch of den waerd groot 15 morgen

Een houten kistje waar in papieren rakende s'quartiers finantie. Een houten dito met famille brieven een bundel met verpagtings ceduls en rekeningen rakende Spaldorp.
Een bundel met oude papieren rakende Spaldorp.
In het Fransschrijftafeltje: Een bundel met papieren rakende Spaldorp
Een laaden met Papieren rakende Spaldorp
Een kleijndere laade met leenbrieven van Spaldorp, waar op staet Spaldorp
In de tweede laade van het selve gevonden eenige oude hoogduijtsche papieren rakende Spaldorp en de verder Cleefsche goederen.
Capittel van boeken berustende ten sterfhuijse
Een kleijn defect rekenboekje van Spaldorp Een acte van transport van eennen morgen lands gelegen onder Kekerdom in dato 8 febr. 1738 waar van de coopspenningen bedragen f 300,= Spaldorp Een boekje in quarto waar op geschreven staat, aantekening Boek der Spaldorpse goederen en pagt aenvang nemende met het jaer 1743. Een bundeltje papieren rakende de Spaldorpse vicarij Vier leenbrieven rakende Spaldorp Een bundeltje met papieren rakende de rekening van A:D: Geselschap rentmeester van de Spaldorpse goederen voorts eenige Spaldorpse pagtconditien en brieven in de ladens berustende. Betekendt te Nijmegen den 7e Julij 1769.

Bronvermelding

• Friedrich Gorissen, Rindern
• Mr. J.J.S. Baron Sloet en Dr. J.S. van Veen, Register op der leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en het graafschap Zutphen
• E. Dösseler und F.W. Oediger, Die Lehnregister des Herzogtums Kleve.
• Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Kleve Kataster, Nr. 2. Het kadasterboek van de Duffelt is gemaakt door Johann Donckerman in 1701; het is een kopie naar het origineel uit 1667
• Het Gelders archief, toegang 0344, Archief van de classis van Nijmegen, inv. nr. 46: stukken betreffende de bezittingen van het geslacht van Bylandt in Ooy en Persingen, 1703-1815, 1 pak.
• A.G. Schulte, Het Rijk van Nijmegen, Oostelijk gedeelte en de Duffelt.
• A.Ch. Jeurissen, Geschiedenis van Millingen aan de Rijn

Kastelen in Gelderland