Schuld (debet)

Schuld is een vordering, veelal uitgedrukt in geld, van een schuldenaar of debiteur aan een schuldeiser of crediteur. Een schuld kan ontstaan doordat een dienst of goed bij levering niet direct wordt voldaan.

De schuld geldt als vreemd vermogen en vormt samen met het eigen vermogen de passiva.

Soorten schulden

Er zijn verschillende soorten schulden, waarbij onderscheid wordt gemaakt naar de manier van ontstaan van de schuld. Meestal ontstaat deze door een overeenkomst of contract tussen partijen, bijvoorbeeld een geldlening of levering op krediet. Het is echter ook mogelijk dat de schuld uit de wet voortvloeit. Dit is het geval bij boetes, belastingen en schadevergoedingen. Men kent onder meer:

• Schuld doordat van een betaalrekening meer wordt afgeschreven dan er opstaat (rood staan).
• Leningen - De lening is de bekendste soort schuld, met als kenmerk een duidelijke afspraak over de wijze van terugbetaling en de vergoeding voor het ter beschikking stellen van het geld.
  • Fiscaal is van belang de eigenwoningschuld.
  • Qua onderpand onderscheidt men de hypothecaire lening.
• Extra schuld door nog niet betaalde rente.
• Schulden als gevolg van het geleverd hebben gekregen van diensten of goederen, maar deze nog niet betaald hebben ('op de rekening', 'op krediet', 'op de pof').
  • Loonschulden.
• Schulden als gevolg van veroorzaakte schade aan eigendommen van derden (schadevergoeding).
• Gokschulden.
• Een schuld voortvloeiend uit het opgelegd krijgen van een boete door een strafrechter of bestuursorgaan.
• Belastingschulden.
• Sociale premieschulden.

Men kan ook onderscheid maken naar de hoedanigheid van de schuldenaar. Men onderscheidt dan:

• Persoonlijke schulden
• Bedrijfsschulden
• Overheidsschulden

Bedrijfsschulden

Bedrijfsschulden zijn verplichtingen aangegaan door een bedrijf of door een ondernemer. In principe maakt het juridisch niet uit of iemand in privé of zakelijk heeft gehandeld: hij zal in principe volledig aansprakelijk zijn voor zijn schuld. Dit is echter anders wanneer het bedrijf wordt uitgeoefend in een rechtsvorm met beperkte aansprakelijkheid, zoals een rechtspersoon. In dit geval is slechts de rechtspersoon zelf aansprakelijk en niet de vertegenwoordigers of inbrengers van kapitaal. Slechts bij verwijtbaar handelen kent het recht echter de mogelijkheid hen in privé voor bedrijfsschulden aan te spreken. De bedrijfsschuld wordt dan een persoonlijke schuld.

Staatsschuld

Zie Staatsschuld voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Voor overheidsschulden gelden andere normen. Algemeen wordt aangenomen dat in de meeste landen de overheid enkel de rente op de schuld terugbetaalt en niet het kapitaal, tenzij door verlegging van de schuld op een nieuwe lening.

Het afdwingen van terugbetaling van een schuld

Op het moment dat een schuld niet op het afgesproken tijdstip wordt terugbetaald of de afgesproken vergoeding voor het ter beschikking stellen van het geld niet tijdig wordt betaald, zal de schuldeiser de schuldenaar op straffe van maatregelen verzoeken aan zijn verplichtingen te voldoen. Deze maatregelen zijn vaak in de overeenkomst bij het aangaan van de schuld bekendgemaakt of opgenomen in de verkoop- of leningvoorwaarden. Wanneer hierin niets expliciet is geregeld, kan worden teruggevallen op algemene wettelijke regels.

Wanneer een schuldenaar niet betaalt of reageert, of weigert de schuld af te lossen, zal de schuldeiser zijn schuld moeten afdwingen. Dit zal in eerste instantie geschieden door deze opeisbaar te maken. Wanneer het contract een termijn heeft genoemd is de schuld opeisbaar bij het verstrijken van de termijn, anders moet de schuldeiser de schuldenaar een laatste aanmaning met termijnstelling sturen (ingebrekestelling). Wanneer de schuld opeisbaar is kan de schuldeiser extra rente in rekening brengen (boeterente) wegens te late betaling, soms in combinatie met een kostenbedrag ter dekking van de incassokosten. Naarmate de schuldenaar langer verzuimt zijn verplichtingen na te komen, worden de incassomaatregelen zwaarder: de schuldeiser kan een incassobureau of deurwaarder inschakelen om de vordering geïnd te krijgen. Ook dat brengt extra kosten met zich mee, die contractueel en wettelijk kunnen worden verhaald op de schuldenaar.

Voor het afdwingen van de schuld en kosten is in principe wel een vonnis van de rechter nodig. Een uitzondering geldt wanneer de schuld gedekt wordt door een pandrecht of een hypotheekrecht. Dan kan de schuldeiser dit zonder rechterlijke tussenkomst te gelde maken door de verpande zaken te verkopen en zich te verhalen op de opbrengst. Wanneer de schuld opeisbaar is kan de schuldeiser in principe de schuldenaar dagvaarden. De rechter zal de schuldenaar vervolgens tot betaling veroordelen, waarna de schuldeiser of diens advocaat het vonnis ten uitvoer kan laten leggen met behulp van een deurwaarder. Deze kan bijvoorbeeld beslag laten leggen op bezittingen van de schuldenaar, waarna de schuldeiser zich via de verkoopopbrengst van deze zaken kan verhalen. Ook kan beslag worden gelegd op de bankrekening of het salaris van de schuldenaar (derdenbeslag).

Uiteindelijk kan de insolventie onder bepaalde voorwaarden en afhankelijk van het toepasselijk recht leiden tot het faillissement van de schuldenaar. Voor schuldeisers is dit overigens vaak niet gunstig. De opbrengsten moeten vaak gedeeld worden met andere schuldeisers waarbij hoger gerangschikte schulden (bevoorrechte schulden, bijvoorbeeld belastingschulden) als eerste betaald worden. Veel schuldeisers blijven hierdoor bij een faillissement met lege handen achter.

Problematische schulden

Van problematische schulden is sprake als een schuldenaar structureel niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. In dat geval kan een schuldsanering of schuldbemiddeling worden uitgevoerd door een schuldhulpverlener.

In Nederland kan een schuldsanering op twee manieren tot stand worden gebracht:

• via de minnelijke weg of
• via een vonnis van de rechter.

Externe links

• Wet schuldsanering natuurlijke personen op Rechtspraak.nl