Paddenstoel (schimmel)

Een paddenstoel is het vruchtlichaam van een doorgaans onder de oppervlakte levende zwam of schimmel. Het vakgebied van de biologie dat zich bezig houdt met paddenstoelen, schimmels en zwammen heet mycologie.

Voortplanting van zwammen

De zwammen die vruchtlichamen maken noemt men de hogere zwammen. Voordat een dergelijk vruchtlichaam gevormd wordt, moeten twee compatibele mycelia elkaar ontmoeten (cfr. voortplanting en bevruchting zoals bij planten en dieren). Hieruit ontstaat een secundair mycelium. Elke cel van dit secundair mycelium bevat twee kernen (deze zijn kopieën van de kernen uit de oorspronkelijke primaire mycelia): een dikaryon. Bij de Dikaryomycota, zoals men deze groep hogere zwammen noemt, heeft men enerzijds de Ascomycotina en anderzijds de Basidiomycotina.

Wanneer de kernen uit het dikaryon samensmelten ontstaat er een diploïde cel. Bij ascomyceten treden nog verschillende mitotische delingen op, waarna uit een meiotische deling de sporen gevormd worden in asci (soort zakjes). Bij basidiomyceten treedt de meiotische deling onmiddellijk op, de sporen worden onmiddellijk in de basidiën gevormd.

Bouw

Onderdelen van een paddenstoel zijn de:

• hoed met het hymenium (vruchtbare laag die de sporen produceert)
• steel
• manchet (ring of annulus)
• beurs

Er zijn paddenstoelen die bestaan uit al deze onderdelen, maar er zijn er ook waarbij één of meerdere onderdelen ontbreken, zoals de steel, manchet of beurs.

Op het hymenium kunnen plaatjes of buisjes voorkomen.

De hoed beschermt de sporendragers tegen weer en wind. Over de hoed zit in een jong stadium nog een gesloten vlies; velum universale genoemd. Ook kan er nog een tweede vlies (velum partiale) tegen de onderkant van de hoed zitten. Bij het rijper worden scheuren de vliezen en kunnen de sporen bij verdere rijping ontsnappen.

Resten van het gescheurde velum universale zijn terug te vinden bovenop de hoed zoals bij de vliegenzwam en kunnen verschillende vormen hebben, plakjes, wratjes, pareltjes, naaldjes of vlokjes en aan de voet van de steel, dat dan een beurs genoemd wordt. Bij regen kunnen de resten op de hoed makkelijk wegspoelen.

Het gescheurde velum partiale vormt het manchet aan de steel.

De zwamvlok of mycelium is het netwerk van alle draden van een zwam. Deze schimmeldraden zelf worden ook wel hyfen genoemd. Over het algemeen zit de zwamvlok onder de grond. Bij parasitaire plantenschimmels zoals Grauwe schimmel, Meeldauw enz. zit deze in de plant zelf met name tussen de cellen van de plant.

De zwamvlok groeit soms in een ringvorm, zoals het geval is bij heksenkringen. Dit gebeurt als de oudere hyfen afsterven door autolyse of andere oorzaken. Omdat de oudere schimmeldraden vaak aan de binnenkant van het mycelium zitten, ontstaat een ringvorm.

Aangetast hout

Paddestoelen als zwavelkopjes, inktzwammen, oesterzwammen en elfenbankjes voeden zich met afstervend hout en tasten geen gezond hout aan.Een uitzondering is de meniezwam, die komt vooral op dode takken voor, maar kan ook levend hout aantasten.

Deze zwam is te herkennen aan de vele oranjerode stippen op afgestorven takken. Aangetast hout moet worden verwijderd en verbrand.

Ook grondpaddestoelen leven van afgestorven materiaal. Als tuinen niet drastisch worden opgeruimd, kunnen vele soorten waargenomen worden.

Ook vochtig constructiehout in gebouwen kan door schimmels aangetast worden.

Zie ook

• Lijst van eetbare paddenstoelen
• Lijst van giftige paddenstoelen
• Schimmels
• Planten
• Dikaryomycota
• Hallucinogene paddenstoelen

Literatuur

• De grote paddestoelengids voor onderweg, E. Gerhardt, Tirion, ISBN 9789052106533

Externe links

• SoortenBank.nl overzicht van in Nederland en omringende landen voorkomende paddenstoelen en macrofungi
• Lijst van mycologische verenigingen