Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
O (vocatief): verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=O_(vocatief)&oldid=41440688 5 jun 2014 Milliped 9 mei 2010) |
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=O_(vocatief)&oldid=41724681) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''O''' is een [[vocatief]] [[Grammaticaal partikel|partikel]], dat gebruikt wordt bij het direct aanspreken van iemand (of iets). Het komt voor in verschillende talen, maar is tegenwoordig veelal archaïsch. Een voorbeeld van het gebruik in het Nederlands is in het liedje "[[O denneboom]]", waar de O aangeeft dat er | '''O''' is een [[vocatief]] [[Grammaticaal partikel|partikel]], dat gebruikt wordt bij het direct aanspreken van iemand (of iets). Het komt voor in verschillende talen, maar is tegenwoordig veelal archaïsch.{{Bron?||2014|07|04}} Een voorbeeld van het gebruik in het Nederlands is in het liedje "[[O denneboom]]", waar de O aangeeft dat er tégen de boom gesproken wordt, niet erover. De functie is onderscheidelijk van de gelijkluidende [[interjectie]] O.<ref>[http://theweek.com/article/index/261350/what-most-people-get-wrong-about-o-vs-oh Artikel] over beide betekenissen, die in het Engels verschillende gespeld worden, nl. als o versus oh</ref> | ||
Er bestaat wat verwarring over de vraag waar O als grammaticaal partikel gebruikt wordt, en waar het [[woord]] voorkomt als het gelijkluidende maar functioneel verschillende | Er bestaat wat verwarring over de vraag waar O als grammaticaal partikel gebruikt wordt, en waar het [[woord]] voorkomt als het gelijkluidende maar functioneel verschillende tussenwerpsel O (soms ook gespeld als oh). Het gebruik in bijvoorbeeld het liedje [[O denneboom]] duidt aan dat de denneboom een gesprekspartner is, en de O hier valt dus te onderscheiden van de O! die men uit zou roepen als men extatisch wordt door het aanzien van de desbetreffende boom. | ||
==Oorsprong== | ==Oorsprong== | ||
De eerste melding over het gebruik van de term "O" als vocatief partikel stamt uit het Oud-Grieks ([[Koinè]]) en werd voor het eerst beschreven door [[Dionysius Thrax]] <ref>[http://books.google.nl/books?id=hTZHbNmFfpsC&pg=PA76&dq=vocative+article+o+techne&ei=EPMNTNr5OZeuzQSI28ShCw&cd=1#v=onepage&q=vocative%20article%20o%20techne&f=false Relevant stuk uit de Ars Grammatica]</ref>. Verschillende [[Latijn]]se grammatici hebben zich ook over de term uitgelaten.<ref>[http://www.latinlanguage.us/blog/index.php?blog=2&title=liginteriectiones_sunt_quae_nihil_docibi&more=1&c=1&tb=1&pb=1 LatinLanguage (website)]</ref><ref>[ [http://www.limbistraine.com/ro/cercetare/Gabriela-Sauciuc/interjection/2.3.interjection-and-other-parts-of-speech.html Discussie over het onderscheid tussen interjecties en andere spraakcomponenten]</ref> | De eerste melding over het gebruik van de term "O" als vocatief partikel stamt uit het Oud-Grieks ([[Koinè]]) en werd voor het eerst beschreven door [[Dionysius Thrax]] <ref>[http://books.google.nl/books?id=hTZHbNmFfpsC&pg=PA76&dq=vocative+article+o+techne&ei=EPMNTNr5OZeuzQSI28ShCw&cd=1#v=onepage&q=vocative%20article%20o%20techne&f=false Relevant stuk uit de Ars Grammatica]</ref>. Verschillende [[Latijn]]se grammatici hebben zich ook over de term uitgelaten.<ref>[http://www.latinlanguage.us/blog/index.php?blog=2&title=liginteriectiones_sunt_quae_nihil_docibi&more=1&c=1&tb=1&pb=1 LatinLanguage (website)]</ref><ref>[ [http://www.limbistraine.com/ro/cercetare/Gabriela-Sauciuc/interjection/2.3.interjection-and-other-parts-of-speech.html Discussie over het onderscheid tussen interjecties en andere spraakcomponenten]</ref> | ||
== Tussenwerpsel? == | == Tussenwerpsel? == | ||
Er is zowel onder antieke als hedendaagse grammatici flink wat discussie over het verschil van O als vocatief partikel en O als [[tussenwerpsel]], de twee lijken op elkaar maar hebben niet dezelfde functie. De Duitse taalwetenschapper Hock stelt in een recent artikel<ref>Wolfgang Hock: [http://www.zas.gwz-berlin.de/fileadmin/material/40-60-puzzles-for-krifka/pdf/hock.pdf ''Kann jede Anrede auch Anruf sein?''], noot 2</ref> dat er tussen het gebruik van O als aanspraakpartikel en als aanroep een verschil is, maar dat dat moeilijk te duiden valt, en dat is weinig nieuws; ook diverse middeleeuwse grammatici braken zich hier al het hoofd over. Een typische uitspraak hierover vinden we hier: | Er is zowel onder antieke als hedendaagse grammatici flink wat discussie over het verschil van O als vocatief partikel en O als [[tussenwerpsel]], de twee lijken op elkaar maar hebben niet dezelfde functie. De Duitse taalwetenschapper Hock stelt in een recent artikel<ref>Wolfgang Hock: [http://www.zas.gwz-berlin.de/fileadmin/material/40-60-puzzles-for-krifka/pdf/hock.pdf ''Kann jede Anrede auch Anruf sein?''], noot 2</ref> dat er tussen het gebruik van O als aanspraakpartikel en als aanroep een verschil is, maar dat dat moeilijk te duiden valt, en dat is weinig nieuws; ook diverse middeleeuwse grammatici braken zich hier al het hoofd over. Een typische uitspraak hierover vinden we hier: | ||
:''“O” multas particulas habet. Interiectionem dolentis pro sensu intelligimus, quotiens significat miserationem, ut ("zoals in") “O mihi praeteritos referat" '''...Articulus est, quotiens vocativus casui applicatur''' ...adverbium exclamantis est, quotiens invocamus deos, ut “O caelum, O terra.” <ref>[http://www.latinlanguage.us/blog/index.php?blog=2&title=liginteriectiones_sunt_quae_nihil_docibi&more=1&c=1&tb=1&pb=1 Amerikaans latinistenblog]</ref>'' | |||
Men stelt hier dat het woord O in wel drie verschillende betekenissen voorkomt; Als [[interjectie]] (tussenwerpsel) ter verduidelijking, als lidwoord, en daarnaast nog eens als (vreugde of dolentie) exclamerend [[bijwoord]]. | Men stelt hier dat het woord O in wel drie verschillende betekenissen voorkomt; Als [[interjectie]] (tussenwerpsel) ter verduidelijking, als lidwoord, en daarnaast nog eens als (vreugde of dolentie) exclamerend [[bijwoord]]. | ||
==Gebruik in het Engels== | ==Gebruik in het Engels== | ||
Het [[Engels]] kent geen verbuiging om de vocatieve rol aan te duiden, maar gebruikt in die gevallen de nominatief. Historisch, en in poëtisch en retorisch taalgebruik wordt hier ook de O gebruikt. Een plek war men dit vaak aantreft is de ''[[King James Version|King James Bible]]'', bijvoorbeeld ''"O ye of little faith"'' (Mattheus 8:26). Het gebruik hier wordt door sommigen gezien worden als [[cliticum]] <ref>Chicago Manual of Style, 15th edition, sectie 5.197</ref>. | Het [[Engels]] kent geen verbuiging om de vocatieve rol aan te duiden, maar gebruikt in die gevallen de nominatief. Historisch, en in poëtisch en retorisch taalgebruik wordt hier ook de O gebruikt. Een plek war men dit vaak aantreft is de ''[[King James Version|King James Bible]]'', bijvoorbeeld ''"O ye of little faith"'' (Mattheus 8:26). Het gebruik hier wordt door sommigen gezien worden als [[cliticum]] <ref>Chicago Manual of Style, 15th edition, sectie 5.197</ref>. | ||
==Gebruik in het Duits== | ==Gebruik in het Duits== | ||
In het [[Duits]] komt het woord als vocatief partikel nog steeds voor, maar het gebruik ervan wordt als archaïsch beschouwd. In oudere grammaticawerken werd aangegeven dat de woord [[suffix]] van een [[substantief]] in de [[vocatief]] eigenlijk altijd gelijk was aan die in de [[nominatief]], waarbij het lidwoord óf kwam te vervallen, óf, ter aanduiding van de vocatief door de O werd vervangen <ref>[http://books.google.com/books?id=ZciatCQcIS0C&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false] ''Dr. Joh. Christ. Aug. Heyses Deutsche Grammatik. Oder Lehrbuch Der Deutschen Sprache.'' blz 586</ref>. | In het [[Duits]] komt het woord als vocatief partikel nog steeds voor, maar het gebruik ervan wordt als archaïsch beschouwd. In oudere grammaticawerken werd aangegeven dat de woord [[suffix]] van een [[substantief]] in de [[vocatief]] eigenlijk altijd gelijk was aan die in de [[nominatief]], waarbij het lidwoord óf kwam te vervallen, óf, ter aanduiding van de vocatief door de O werd vervangen <ref>[http://books.google.com/books?id=ZciatCQcIS0C&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false] ''Dr. Joh. Christ. Aug. Heyses Deutsche Grammatik. Oder Lehrbuch Der Deutschen Sprache.'' blz 586</ref>. | ||
==Enkele voorbeelden== | ==Enkele voorbeelden== | ||
| Regel 31: | Regel 26: | ||
* {{de}}[http://www.zas.gwz-berlin.de/fileadmin/material/40-60-puzzles-for-krifka/pdf/hock.pdf Wolfgang Hock, ''Kann jede Anrede auch Anruf sein?''] Zie vooral noot 2 over het al dan niet bestaande verschil tussen artikel en aanhef. | * {{de}}[http://www.zas.gwz-berlin.de/fileadmin/material/40-60-puzzles-for-krifka/pdf/hock.pdf Wolfgang Hock, ''Kann jede Anrede auch Anruf sein?''] Zie vooral noot 2 over het al dan niet bestaande verschil tussen artikel en aanhef. | ||
* {{de}}[http://albertmartin.de/latein/grammatik/doku.php/uebungen1l#iii._aspekte_deklination Nog een voorbeeld]. | * {{de}}[http://albertmartin.de/latein/grammatik/doku.php/uebungen1l#iii._aspekte_deklination Nog een voorbeeld]. | ||
==Noten== | ==Noten== | ||
{{ | {{References||2}} | ||
}} | }} | ||
[[Categorie:Grammatica]] | [[Categorie:Grammatica]] | ||
Versie van 18 jul 2014 22:45
O is een vocatief partikel, dat gebruikt wordt bij het direct aanspreken van iemand (of iets). Het komt voor in verschillende talen, maar is tegenwoordig veelal archaïsch.[bron?] Een voorbeeld van het gebruik in het Nederlands is in het liedje "O denneboom", waar de O aangeeft dat er tégen de boom gesproken wordt, niet erover. De functie is onderscheidelijk van de gelijkluidende interjectie O.[1]
Er bestaat wat verwarring over de vraag waar O als grammaticaal partikel gebruikt wordt, en waar het woord voorkomt als het gelijkluidende maar functioneel verschillende tussenwerpsel O (soms ook gespeld als oh). Het gebruik in bijvoorbeeld het liedje O denneboom duidt aan dat de denneboom een gesprekspartner is, en de O hier valt dus te onderscheiden van de O! die men uit zou roepen als men extatisch wordt door het aanzien van de desbetreffende boom.
Oorsprong
De eerste melding over het gebruik van de term "O" als vocatief partikel stamt uit het Oud-Grieks (Koinè) en werd voor het eerst beschreven door Dionysius Thrax [2]. Verschillende Latijnse grammatici hebben zich ook over de term uitgelaten.[3][4]
Tussenwerpsel?
Er is zowel onder antieke als hedendaagse grammatici flink wat discussie over het verschil van O als vocatief partikel en O als tussenwerpsel, de twee lijken op elkaar maar hebben niet dezelfde functie. De Duitse taalwetenschapper Hock stelt in een recent artikel[5] dat er tussen het gebruik van O als aanspraakpartikel en als aanroep een verschil is, maar dat dat moeilijk te duiden valt, en dat is weinig nieuws; ook diverse middeleeuwse grammatici braken zich hier al het hoofd over. Een typische uitspraak hierover vinden we hier:
- “O” multas particulas habet. Interiectionem dolentis pro sensu intelligimus, quotiens significat miserationem, ut ("zoals in") “O mihi praeteritos referat" ...Articulus est, quotiens vocativus casui applicatur ...adverbium exclamantis est, quotiens invocamus deos, ut “O caelum, O terra.” [6]
Men stelt hier dat het woord O in wel drie verschillende betekenissen voorkomt; Als interjectie (tussenwerpsel) ter verduidelijking, als lidwoord, en daarnaast nog eens als (vreugde of dolentie) exclamerend bijwoord.
Gebruik in het Engels
Het Engels kent geen verbuiging om de vocatieve rol aan te duiden, maar gebruikt in die gevallen de nominatief. Historisch, en in poëtisch en retorisch taalgebruik wordt hier ook de O gebruikt. Een plek war men dit vaak aantreft is de King James Bible, bijvoorbeeld "O ye of little faith" (Mattheus 8:26). Het gebruik hier wordt door sommigen gezien worden als cliticum [7].
Gebruik in het Duits
In het Duits komt het woord als vocatief partikel nog steeds voor, maar het gebruik ervan wordt als archaïsch beschouwd. In oudere grammaticawerken werd aangegeven dat de woord suffix van een substantief in de vocatief eigenlijk altijd gelijk was aan die in de nominatief, waarbij het lidwoord óf kwam te vervallen, óf, ter aanduiding van de vocatief door de O werd vervangen [8].
Enkele voorbeelden
- Het Canadese volkslied O Canada kent zowel in de Franse als Engelse versie het vocatief partikel.
- O Brother, Where Art Thou?
Bronnen
Noten
|