Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Nederlandse kabinetsformatie
Direct na de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen begint de kabinetsformatie. De Koning, dat is sinds 1980 Koningin Beatrix, vraagt advies over een nieuw te vormen kabinet aan de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, de vicepresident van de Raad van State en de fractievoorzitters in de Tweede Kamer. De Koning verzoekt vervolgens een of meerdere informateurs om de mogelijkheden te onderzoeken van een nieuw kabinet dat op voldoende steun in de Kamer kan rekenen. Bij Koninklijk Besluit worden ministers en staatssecretarissen benoemd, over de (in)formatie zelf bestaan geen wettelijke bepalingen of regels.
Verkennende fase: optreden informateur
De informateur onderzoekt welke combinaties van politieke partijen mogelijk zijn om tot een nieuwe regeringscoalitie te komen. Hij voert hiervoor gesprekken met de fractievoorzitters en doet daarvan verslag aan de Koning. Die geeft daarna meestal een nieuwe opdracht aan dezelfde of een andere informateur. De informateur gaat onderhandelen met de fractievoorzitters van de coalitie die het meest haalbaar lijkt. Onderwerpen van de onderhandelingen zijn het regeringsprogramma en de verdeling van de posten. Het resultaat hiervan is een concept-regeerakkoord, dat de informateur opneemt in het eindverslag aan de Koning. De informateur beveelt hierin ook een formateur aan. Vaak is dit de toekomstige minister-president.
Als de onderhandelingen geen resultaat opleveren, kan de informateur zijn opdracht teruggeven aan de Koning, die dan op basis van adviezen een nieuwe informateur aanwijst. Het is overigens ook mogelijk dat direct een formateur wordt aangewezen en de informatiefase wordt overgeslagen.
Formateur vormt kabinet
Zodra de beoogde coalitiepartners een concept-regeerakkoord zijn overeengekomen, verzoekt de Koning de formateur een kabinet te formeren. De formateur benadert vervolgens, in overleg met onderhandelaars van de toekomstige coalitie, kandidaat-ministers en kandidaat-staatssecretarissen.
In de gesprekken wordt aan de kandidaten gevraagd of ze de afspraken in het regeerakkoord ondersteunen. Kandidaten krijgen de mogelijkheid alle niet-vertrouwelijke en niet-geheime dossier-stukken van hun beoogde portefeuille of departement indien gewenst of noodzakelijk in te zien om een goede afweging te maken voor hun eventuele toetreden tot het kabinet.
Daarnaast wordt volgens een vaste procedure nagegaan of er voor de kandidaat mogelijke bezwaren zijn om als minister of staatssecretaris tot het kabinet toe te treden. Zo moet de kandidaat alle betaalde en onbetaalde nevenfuncties neerleggen en afstand doen van (de zeggenschap in) overige zakelijke of financiële belangen. Ten slotte stelt de formateur de vraag of er nog andere feiten 'uit heden of verleden' zijn, 'die op enig moment van negatieve invloed kunnen worden op het functioneren van de kandidaat als bewindspersoon, dan wel het kabinet in een moeilijke situatie zouden kunnen brengen'.
Als de nieuwe ministersploeg compleet is, komen zij bijeen in een constituerende vergadering (beraad). Tijdens deze vergadering onderschrijven de ministers het regeerakkoord en wordt de portefeuilleverdeling en vervangingsregeling vastgesteld. In het eindverslag aan de Koning vermeldt de formateur welke ministers en staatssecretarissen bereid zijn toe te treden tot het nieuwe kabinet.
Presentatie kabinet
Is dit alles met succes volbracht, dan en leggen de ministers en staatssecretarissen de Zuiveringseed af en worden door de Koningin in beslotenheid beëdigd. Vervolgens is het gebruik sinds 1971 dat de nieuwe ministersploeg officieel samen met het staatshoofd met wie zij de regering vormen aan 'den volke' gepresenteerd wordt (met de traditionele 'bordesscène') door het gezamenlijk staan op de trappen van Paleis Huis ten Bosch en het laten maken van een groepsfoto door fotografen en beelden door visuele media.
Koning ontslaat en benoemt kabinet
De Koning tekent de Koninklijke Besluiten waarin de ontslagaanvraag van vertrekkende bewindspersonen wordt geaccepteerd en nieuwe bewindspersonen worden benoemd.
Overdracht portefeuilles en departementen
De niet-terugkerende of uittredend ministers dragen hun departementen c.q. portefeuilles officieel over aan de nieuwe ministers en staatssecretarissen. Hierbij wordt ook een overdrachtsdossier ter hand gesteld en volgt de ondertekening dat alle verplichtingen en verantwoordelijkheden van hun ambtsvoorgangers worden doorgegeven c.q overgenomen.
Regeringsverklaring
Een aantal dagen na installatie, beëidiging en overdracht legt de minister-president namens de regering in de Tweede Kamer verantwoording af over de formatie en volgt het debat over de regeringsverklaring.
Verloop van kabinetsformaties
In de Wikisage vindt u een historisch overzicht van de kabinetsformaties in Nederland.
Beknopt overzicht van de kabinetsformatie
- Tweede Kamerverkiezingen
- de Koning wint advies in van de vicepresident van de Raad van State
- de Koning wint advies in van de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer en zo nodig bij de Ministers van Staat
- de Koning wint advies in van de fractievoorzitters/-leiders in de Tweede Kamer
- de Koning benoemt een of meerdere informateur(s) zovaak als nodig
- de informateur doet zijn onderzoek en brengt verslag uit
- de Koning benoemt een formateur
- de formateur en de coalitiepartners stellen een regeerakkoord op
- de ministerschappen en staatssecretariaten worden verdeeld
- het kabinet houdt een constituerend beraad
- de niet-terugkerende ministers wordt ontslag verleend
- de nieuwe ministers en staatssecretarissen worden beëdigd door de Koning
- de niet-terugkerende of uittredend ministers dragen hun departementen c.q. portefeuilles over aan de nieuwe ministers en staatssecretarissen
- Regeringsverklaring en debat in de Tweede Kamer
- Regeerperiode (maximaal 4 jaar)
- de (grondwettelijke) zittingstermijn van de Tweede Kamer der Staten-Generaal is ten einde of het kabinet komt ten val
- als het kabinet gevallen is volgt eventueel een lijmpoging. Als die slaagt gaat de regeerperiode verder.
- het kabinet biedt ontslag aan en wordt demissionair.
- nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer
Lijst van (in-)formateurs (Nederland) sinds 1948
Sinds 1948 zijn onderstaande personen aangezocht als (in-)formateur in Nederland:
| Kabinet | Datum verkiezingen | Datum beëdiging kabinet | Informateur(s) | Formateur |
|---|---|---|---|---|
| Kabinet-Balkenende IV | 22-11-2006 | 22-02-2007 | 1. Rein Jan Hoekstra (CDA), 3 weken (?) 2. Herman Wijffels (CDA), ca. 6 weken |
Jan Peter Balkenende (CDA), 13 dagen |
| kabinet-Balkenende III | 30-06-2006 (val Balkenende II) |
07-07-2006 | Ruud Lubbers (CDA), 5 dagen | Jan Peter Balkenende (CDA), 3 dagen |
| kabinet-Balkenende II | 22-01-2003 | 27-05-2003 | 1. Piet Hein Donner (CDA) (pre-formatie, 11 dagen) 2. Piet Hein Donner (CDA) en Frans Leijnse (PvdA) (formatie CDA-PvdA mislukt na 77 dagen) 3. Rein Jan Hoekstra (CDA) en Frits Korthals Altes (VVD) (formatie CDA-VVD-D66 na 36 dagen) |
Jan Peter Balkenende (CDA), 8 dagen |
| kabinet-Balkenende I | 15-05-2002 | 22-07-2002 | Piet Hein Donner (CDA), 49 dagen | Jan Peter Balkenende (CDA), 19 dagen |
| kabinet-Kok II | 06-05-1998 | 03-08-1998 | 1. Klaas de Vries (PvdA) (pre-formatie, 6 dagen) 2. Wim Kok (PvdA), Gerrit Zalm (VVD) en Els Borst (D66) (formatie PvdA-VVD-D66 na 68 dagen) |
Wim Kok (PvdA), 15 dagen |
| kabinet-Kok I | 03-05-1994 | 22-08-1994 | 1. Herman Tjeenk Willink (PvdA), 8 dagen 2. Klaas de Vries (PvdA), Gijs van Aardenne (VVD) en J.J. Vis (D66) 45 dagen 3. Herman Tjeenk Willink (PvdA), 8 dagen 4. Wim Kok (PvdA), 24 dagen |
Wim Kok (PvdA), 25 dagen |
| Kabinet-Lubbers III | 06-09-1989 | 07-11-1989 | 1. Jan de Koning (CDA), 6 dagen 2. Ruud Lubbers (CDA), 45 dagen |
Ruud Lubbers (CDA), 12 dagen |
| Kabinet-Lubbers II | 21-05-1986 | 14-07-1986 | Jan de Koning (CDA), 50 dagen | Ruud Lubbers (CDA), 4 dagen |
| Kabinet-Lubbers I | 08-09-1982 | 04-11-1982 | 1. Jos van Kemenade (PvdA), 21 dagen 2. Willem Scholten (CDA), 30 dagen |
Ruud Lubbers (CDA), 6 dagen |
| Kabinet-Van Agt III | 13-05-1982 (val Van Agt II) |
29-05-1982 | Piet Steenkamp (CDA), 12 dagen | Dries van Agt (CDA), 5 dagen |
| Kabinet-Van Agt II | 26-05-1981 | 11-09-1981 | 1. Ruud Lubbers (CDA) en Jan de Koning (CDA), 42 dagen 2. Ruud Lubbers (CDA), Jan de Koning (CDA) en Ed van Thijn (PvdA), 25 dagen formatie 1 3. Wilhelm Friedrich de Gaay Fortman (CDA), 13 dagen |
1. Sjeng Kremers (CDA) en Ed van Thijn (PvdA), 16 dagen informatie 3 2. Dries van Agt (CDA), 10 dagen |
| Kabinet-Van Agt I | 25-05-1977 | 19-12-1977 | 1. Joop den Uyl (PvdA), 45 dagen 2. Wil Albeda (ARP/CDA), 7 dagen 3. Joop den Uyl(PvdA), 30 dagen 4. Gerard Veringa (KVP/CDA), 7 dagen 5. Joop den Uyl (PvdA) en Gerard Veringa (KVP/CDA), 35 dagen 6. Pieter Verdam ( ARP/CDA) en Maarten Vrolijk (PvdA), 15 dagen formatie 1 7. Wim van der Grinten (KVP/CDA), 29 dagen |
1. Joop den Uyl (PvdA), 10 dagen informatie 7 2. Dries van Agt ( KVP/CDA), 12 dagen |
| Kabinet-Den Uyl | 29-11-1972 | 11-05-1973 | 1. Marinus Ruppert (ARP), 59 dagen formatie 1 2. Dries van Agt (KVP) en Wil Albeda (ARP), 14 dagen |
1. Jaap Burger (PvdA), 64 dagen informatie 2 2. Jaap Burger (PvdA) en Marinus Ruppert (ARP), 19 dagen |
| Kabinet-Biesheuvel II | 20-07-1972 (val Biesheuvel I) |
09-08-1972 | Barend Biesheuvel (ARP), 19 dagen Ynso Scholten (CHU), 8 dagen (als adviseur) | |
| Kabinet-Biesheuvel I | 28-04-1971 | 06-07-1971 | Piet Steenkamp (KVP), 39 dagen | Barend Biesheuvel (ARP), 15 dagen |
| Kabinet-De Jong | 15-02-1967 | 15-04-1967 | 1. Jelle Zijlstra (ARP), 17 dagen 2. Louis Beel (KVP), 4 dagen |
1. Barend Biesheuvel (ARP), 12 dagen 2. Piet de Jong (KVP), 16 dagen |
| Kabinet-Zijlstra | 14-10-1966 (val Cals) |
22-11-1966 | formatie 1 Louis Beel (KVP), 13 dagen |
1. Norbert Schmelzer (KVP), 17 dagen Informatie 2. Jelle Zijlstra (ARP), 7 dagen |
| Kabinet-Cals | 27-02-1965 (val Marijnen) |
14-04-1965 | Norbert Schmelzer (KVP), 11 dagen | Jo Cals (KVP, 31 dagen |
| Kabinet-Marijnen | 15-05-1963 | 24-07-1963 | 1. Carl Romme (KVP), 16 dagen Formatie 1 2. Louis Beel (KVP), 8 dagen |
1. Wim de Kort (KVP), 21 dagen Informatie 2 2. Jan de Quay (KVP), 11 dagen 3. Victor Marijnen (KVP), 9 dagen |
| Kabinet-De Quay | 12-03-1959 | 19-05-1959 | 1. Louis Beel (KVP), 13 dagen formatie 1 2. Louis Beel (KVP), 13 dagen |
1. Jan de Quay (KVP), 31 dagen informatie 2 2. Jan de Quay (KVP), 6 dagen |
| Kabinet-Beel II | 12-12-1958 (val Drees III) |
22-12-1958 | Louis Beel (KVP), 6 dagen | Louis Beel (KVP), 3 dagen |
| Kabinet-Drees III | 13-06-1956 | 13-10-1956 | formatie 1 en 2 1. Piet Lieftinck (PvdA), 9 dagen 2. Piet Lieftinck (PvdA), 7 dagen 3. Wilhelm Friedrich de Gaay Fortman (ARP), 16 dagen 4. Wilhelm Friedrich de Gaay Fortman ( ARP), 8 dagen 5. Jaap Burger (PvdA), 20 dagen |
1. Willem Drees (PvdA), 39 dagen 2. Carl Romme (KVP), 9 dagen informatie 1 t/m 5 3. Willem Drees (PvdA) 5 dagen |
| Kabinet-Drees II | 25-07-1952 | 02-09-1952 | formatie 1 t/m 3 Cornelis Staf (CHU), 8 dagen |
1. Willem Drees (PvdA), 27 dagen 2. Louis Beel (KVP), 13 dagen 3. Leendert Antonie Donker (PvdA), 17 dagen informatie 4. Willem Drees (PvdA), 4 dagen |
| Kabinet-Drees I | 25-01-1951 (val Drees/ Van Schaik |
15-03-1951 | 1. Dirk Stikker (VVD), 5 dagen formatie 1 en 2 2. Carl Romme (KVP), 15 dagen |
1. Willem Drees (PvdA) en Josef van Schaik (KVP), 15 dagen 2. Max Steenberghe (KVP), 7 dagen informatie 2 3. Carl Romme (KVP), 3 dagen |
| Kabinet-Drees/Van Schaik | 07-07-1948 | 07-08-1948 | geen | 1. Louis Beel (KVP), 10 dagen 2. Louis Beel (KVP), 9 dagen 3. Josef van Schaik (KVP), 8 dagen |
Zie ook
Externe link
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- veelgestelde vragen over de kabinetsformatie op http://www.formatie.regering.nl ("Onder voorwaarde dat (een link naar) de bron wordt vermeld, mogen onderdelen van de inhoud van Regering.nl worden overgenomen.")