Melchior Hofmann

Melchior Hofmann (Schwäbisch Hall, Duitsland, ca. 1500 – Straatsburg, Elzas, eind 1543) was een vroege reformatorische lekenprediker, later doperse leider; hij was de auteur van apocalyptische traktaten en Bijbelcommentaren.

Leven

Melchior Hoffman uit Schwäbisch Hall, bontwerker van beroep, verscheen in 1523 – 1526 in Lijfland, waar hij probeerde een antiklerikale reformatie te promoten in de geest van Andreas Karlstadt. Zijn voorspelling van het einde van de wereld in 1533 leidde tot conflicten met de Duitse Orde. Hij werd opgesloten in Wolmar. Na de beeldenstorm in Dorpat (het hedendaagse Tarfu) in januari 1525 raakte hij ook in conflict met de lutherse geestelijken en magistraten van Dorpat, Riga en Reval (het huidige Tallinn). Dit leidde tot zijn verbanning. Hij wendde zich tot koning Gustav I Wasa in Stockholm, maar werd door hem verbannen.

Vanaf 1527 namen zijn preken in de stad Wittenberg over hoofdstuk 12 van het boek Daniël een apocalyptische wending. De Deense koning Frederik I verwachtte een kerkpolitiek voordeel van Hoffmans agitatie en benoemde hem tot diaken aan de Nikolaikerk in [[Kiel {Duitsland)|Kiel]] (toen in Denemarken, nu Duitsland) (1527).

Hoffman stichtte de eerste drukkerij in Kiel, waar hij zijn apocalypticisme verdedigde in het dispuut met de lutheraan Nikolaus von Amsdorff en in de strijd tegen de lutherse leer van de werkelijke tegenwoordigheid in het Avondmaal. Tijdens het Dispuut van Flensburg (april 1529) werd zijn zienswijze over de sacramenten veroordeeld door Johannes Bugenhagen, waarop de Deense koning hem het land uitzette. Hoffman verhuisde met Karlstadt naar de sacramentariërs in Oost-Friesland en vervolgens naar Straatsburg, waar de hervormers zijn apocalyptische en allegorische opvattingen verwierpen. Hofmann keerde zich daarom af van de ’traditionele’ Reformatie. In deze periode werd hij beïnvloed door de wederdopers onder leiding van Hans Denck en door de ’profeten van Straatsburg’. Onder hun invloed begon hij verheven te spreken over het ’innerlijke woord’, over de vrije wil en over de genade die alle mensen ten deel valt. Hij begon ook onderscheid te maken tussen twee soorten rechtvaardiging: het uitwissen van de erfzonde door de verlossende dood van Christus en de rechtvaardiging door de heilige Geest, waardoor volmaaktheid bereikt kan worden. Hij predikte de visie dat Christus zou weerkomen in het jaar 1533 en dat Straatsburg zou worden ingericht als het Nieuwe Jeruzalem.

Hofmann had er een grote invloed op de verspreiding van het anabaptisme in Münster, waar een aantal van zijn Nederlandse volgelingen in 1533 het stadsbestuur in eigen handen nam. Dit leidde er uiteindelijk tot de vernietiging van de wederdopersbeweging in Münster door de plaatselijke markgraaf en bisschop Franw von Waldeck.

Toen hij in 1530 door de Nederlanden reisde, vond hij heel wat bekeerlingen. Zij kwamen bekend te staan als melchiorieten. Toen hij in 1533 terugkeerde naar Straatsburg, waar hij niet op goede voet stond met de overige wederdopers, werd hij gearresteerd. Hij overleed in de gevangenis. Groepen van melchiorieten bestonden nog een tijdje op het Europese vasteland en in Engeland, tot zij opgingen in de ruimere wederdopersbeweging.