Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kerststal: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (7 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Een '''kerststal'' is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen. | Een '''kerststal''' is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen. | ||
==Personages== | |||
In of bij de kerststal bevinden zich gewoonlijk: | In of bij de kerststal bevinden zich gewoonlijk: | ||
* een kribbe (voederbak) met Jezus als baby; | * een kribbe (voederbak) met Jezus als baby; | ||
| Regel 6: | Regel 7: | ||
* [[Jozef]]; | * [[Jozef]]; | ||
* herders met schapen; | * herders met schapen; | ||
* eventueel nog ’drie wijzen’, ook bekend als ’drie koningen’ | * eventueel nog ’drie wijzen’, ook bekend als ’drie koningen’, soms met kamelen; | ||
* eventueel een of meerdere engelen (die de herders de weg naar de stal tonen); | * eventueel een of meerdere engelen (die de herders de weg naar de stal tonen); | ||
* traditioneel ook [[de os en de ezel|een os en een ezel]]. | * traditioneel ook [[de os en de ezel|een os en een ezel]]. | ||
| Regel 13: | Regel 14: | ||
De herders en de schapen worden vermeld in {{Bijbel|Lukas|2|8}}; de drie ’wijzen’ uit het oosten zijn gebaseerd op {{Bijbel|Matteüs|2|1-18}}. | De herders en de schapen worden vermeld in {{Bijbel|Lukas|2|8}}; de drie ’wijzen’ uit het oosten zijn gebaseerd op {{Bijbel|Matteüs|2|1-18}}. | ||
Een os en een ezel worden in de evangelieverslagen over Jezus’ geboorte niet direct genoemd. De kerkvaders zagen in de woorden van {{Bijbel|Jesaja|1|3}} „Een os kent zijn bezitter, en een ezel de krib zijns heren; maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet.” een profetie over de geboorte van de messias, meer bepaald ook daarover dat hij in een voederbak (kribbe) zou | Een os en een ezel worden in de evangelieverslagen over Jezus’ geboorte niet direct genoemd. De kerkvaders zagen in de woorden van {{Bijbel|Jesaja|1|3}} „Een os kent zijn bezitter, en een ezel de krib zijns heren; maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet.” een profetie over de geboorte van de messias, meer bepaald ook daarover dat hij in een voederbak (kribbe) zou liggen.<ref>https://www.english.op.org/godzdogz/characters-of-advent-the-ox-and-the-donkey website van de Engelse [[dominicanen]]</ref> | ||
Het decor van het kerstverhaal is dikwijls aangepast aan de plaatselijke omstandigheden. In Nederland en België betekent dat een winterse, barre omgeving. Ook in het [[Israël|Heilige Land]] kan het sneeuwen en vriezen, maar dit gebeurt eerder zeldaam. | |||
== Franciscus== | |||
Het gebruik, dat vooral in katholieke gezinnen gevolgd wordt, om met kerstdag een kerststal te zetten, stamt van [[Franciscus van Assisi]]. In het jaar [[1223]] zette hij een levende kerststal op in het dorp [[Greccio]] ([[Italië]]). | |||
Vóór de tijd van Franciscus was het eerder gebruikelijk om met Kerstmis een kribbe met een ’kindje Jezus’ op of naast het [[altaar]] te zetten. Afbeeldingen van het kersttafereel waren vaak tweedimensionaal en de omgeving werd gewoonlijk als grot voorgesteld, niet als een houten getimmerde stal. | |||
De voorstelling van een stal is afgeleid van het [[Evangelie volgens Lucas]], waarin staat dat Jezus in een [[kribbe]] (een voederbak) gelegd werd, omdat er geen plaats was in de herberg. ({{Bijbel|Lukas|2|8}}) De gebruikelijke plaats van een kribbe is de stal. | |||
==Hoe zag de oorspronkelijke ’stal’ eruit?== | |||
====Een grot==== | |||
Volgens een traditie zou de stal wel eens een als stal ingerichte grot geweest kunnen zijn. [[Justinus Martyr]] (ca. 150 na Christus) schreef: „omdat Jozef in dat dorp geen onderkomen kon vinden, nam hij zijn intrek in een bepaalde grot in de buurt van het dorp.”<ref>{{aut|Justinus Martyr}}, ''Dialoog met de jood Trypho'', hoofdstuk 78. Engelse vertaling: https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.viii.iv.lxxviii.html </ref> Justinus verwijst naar {{Bijbel|Jesaja|33|16}}: „Die zal op hoogten wonen; rotsvestingen zullen zijn burcht wezen” (NBG), en past dit toe op Jezus. | |||
Grotten werden in die tijd en later in het [[Nabije Oosten]] inderdaad als stal gebruikt: er bestonden zelfs hele woonhuizen en zelfs dorpen die in rotsen uitgehakt waren. | |||
Bij de kerstartikelen vindt men in de winkel ook ''rotspapier'', waarmee men een kerststal in de vorm van een grot kan bouwen. | |||
====Gelijkvloers==== | |||
Volgens bepaalde historici of Midden-Oostenkenners zoals Kenneth Bailey<ref>{{aut|Kenneth Bailey}}, ''Jesus Through Middle Eastern Eyes'' ISBN 9780281059751</ref> waren woningen destijds vaak zo opgebouwd, dat het gelijkvloers gebruikt werd als stalling voor het vee, maar dat de woonkamer van de familieleden ongeveer een meter hoger lag of op de eerste verdieping was. Het woord {{Grieks|κατάλυμα}} (''katalyma''), dat vaak vertaald werd als ''herberg'', kan betrekking hebben op de woonvertrekken van een huis uit die tijd, dus geen herberg zoals men zich die voorstelt met een herbergier.<ref>Het woord ''katalyma'' wordt ook gebruikt voor de ’bovenkamer’ waar Jezus en de apostelen het laatste avondmaal hielden. Een ander woord dat terecht als ’herberg’ kan worden vertaald, wordt gebruikt in {{Bijbel|Lukas|10|34}}, in het verhaal van de barmhartige Samaritaan.</ref> Het ’gelijkvloers’, waar het vee ’s nachts werd binnengezet, kon ook bestaan uit een grot, waarop de rest van het huis gebouwd was. Dit zou dan weer passen bij de beschrijving als grot door Justinus Martyr. | |||
De in steen gehouwen voederbakken zaten vaak in de muur, waar het lager gelegen stalgedeelte overging naar het hoger gelegen woongedeelte van de familieleden. | |||
==Verwijzingen== | |||
{{reflist}} | |||
[[Categorie: Kerst]] | [[Categorie: Kerst]] | ||
[[Categorie: Modelbouw]] | [[Categorie: Modelbouw]] | ||
Huidige versie van 15 dec 2018 om 04:31
Een kerststal is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen.
Personages
In of bij de kerststal bevinden zich gewoonlijk:
- een kribbe (voederbak) met Jezus als baby;
- Maria;
- Jozef;
- herders met schapen;
- eventueel nog ’drie wijzen’, ook bekend als ’drie koningen’, soms met kamelen;
- eventueel een of meerdere engelen (die de herders de weg naar de stal tonen);
- traditioneel ook een os en een ezel.
De kerststal en de figuren erin kunnen uit uiteenlopende materialen en grootte gemaakt zijn. Soms figureren levende personen en dieren in een levensgrote kerststal.
De herders en de schapen worden vermeld in Lukas 2:8; de drie ’wijzen’ uit het oosten zijn gebaseerd op Matteüs 2:1-18.
Een os en een ezel worden in de evangelieverslagen over Jezus’ geboorte niet direct genoemd. De kerkvaders zagen in de woorden van Jesaja 1:3 „Een os kent zijn bezitter, en een ezel de krib zijns heren; maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet.” een profetie over de geboorte van de messias, meer bepaald ook daarover dat hij in een voederbak (kribbe) zou liggen.[1]
Het decor van het kerstverhaal is dikwijls aangepast aan de plaatselijke omstandigheden. In Nederland en België betekent dat een winterse, barre omgeving. Ook in het Heilige Land kan het sneeuwen en vriezen, maar dit gebeurt eerder zeldaam.
Franciscus
Het gebruik, dat vooral in katholieke gezinnen gevolgd wordt, om met kerstdag een kerststal te zetten, stamt van Franciscus van Assisi. In het jaar 1223 zette hij een levende kerststal op in het dorp Greccio (Italië).
Vóór de tijd van Franciscus was het eerder gebruikelijk om met Kerstmis een kribbe met een ’kindje Jezus’ op of naast het altaar te zetten. Afbeeldingen van het kersttafereel waren vaak tweedimensionaal en de omgeving werd gewoonlijk als grot voorgesteld, niet als een houten getimmerde stal.
De voorstelling van een stal is afgeleid van het Evangelie volgens Lucas, waarin staat dat Jezus in een kribbe (een voederbak) gelegd werd, omdat er geen plaats was in de herberg. (Lukas 2:8) De gebruikelijke plaats van een kribbe is de stal.
Hoe zag de oorspronkelijke ’stal’ eruit?
Een grot
Volgens een traditie zou de stal wel eens een als stal ingerichte grot geweest kunnen zijn. Justinus Martyr (ca. 150 na Christus) schreef: „omdat Jozef in dat dorp geen onderkomen kon vinden, nam hij zijn intrek in een bepaalde grot in de buurt van het dorp.”[2] Justinus verwijst naar Jesaja 33:16: „Die zal op hoogten wonen; rotsvestingen zullen zijn burcht wezen” (NBG), en past dit toe op Jezus.
Grotten werden in die tijd en later in het Nabije Oosten inderdaad als stal gebruikt: er bestonden zelfs hele woonhuizen en zelfs dorpen die in rotsen uitgehakt waren.
Bij de kerstartikelen vindt men in de winkel ook rotspapier, waarmee men een kerststal in de vorm van een grot kan bouwen.
Gelijkvloers
Volgens bepaalde historici of Midden-Oostenkenners zoals Kenneth Bailey[3] waren woningen destijds vaak zo opgebouwd, dat het gelijkvloers gebruikt werd als stalling voor het vee, maar dat de woonkamer van de familieleden ongeveer een meter hoger lag of op de eerste verdieping was. Het woord κατάλυμα (katalyma), dat vaak vertaald werd als herberg, kan betrekking hebben op de woonvertrekken van een huis uit die tijd, dus geen herberg zoals men zich die voorstelt met een herbergier.[4] Het ’gelijkvloers’, waar het vee ’s nachts werd binnengezet, kon ook bestaan uit een grot, waarop de rest van het huis gebouwd was. Dit zou dan weer passen bij de beschrijving als grot door Justinus Martyr.
De in steen gehouwen voederbakken zaten vaak in de muur, waar het lager gelegen stalgedeelte overging naar het hoger gelegen woongedeelte van de familieleden.
Verwijzingen
- º https://www.english.op.org/godzdogz/characters-of-advent-the-ox-and-the-donkey website van de Engelse dominicanen
- º Justinus Martyr, Dialoog met de jood Trypho, hoofdstuk 78. Engelse vertaling: https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.viii.iv.lxxviii.html
- º Kenneth Bailey, Jesus Through Middle Eastern Eyes ISBN 9780281059751
- º Het woord katalyma wordt ook gebruikt voor de ’bovenkamer’ waar Jezus en de apostelen het laatste avondmaal hielden. Een ander woord dat terecht als ’herberg’ kan worden vertaald, wordt gebruikt in Lukas 10:34, in het verhaal van de barmhartige Samaritaan.