Julius Wellhausen

Julius Wellhausen (Hamelen, 17 mei 1844 – Göttingen, 7 januari 1918) was een Duitse protestantse theoloog en oriëntalist, die vooral bekend voor zijn bijdragen aan de hedendaagse ’hogere Bijbelkritiek’ (moderne vorm- en redactiekritiek). Hij was een grondlegger van de documentaire hypothese over het ontstaan van de Pentateuch (die daarom ook wel de Wellhausen-hypothese wordt genoemd).

Leven

Hij werd geboren in Hamelen (Hameln) in het Koninkrijk Hannover als zoon van de lutherse predikant. Na universitaire studies in Göttingen onder Georg Heinrich August Ewald, doceerde hij geschiedenis van het Oude Testament als privaatdocent. In 1872 werd hij benoemd tot hoogleraar in de theologie aan de universiteit van Greifswald. Hij nam in 1882 genomen uit de faculteit, volgens zijn ontslagbrief om gewetensredenen, omdat hij zich niet geschikt voelde om geestelijken op te leiden voor taken in de kerk.

Hij werd buitengewoon hoogleraar (professor extraordinarius) oriëntaalse talen aan de faculteit voor taalkunde in Marburg in 1885. In 1892 werd hij getransfereerd naar Göttingen.

Rond die periode ging hij zich concentreren op de vroege geschiedenis van de islam.

Hij bleef in Göttingen tot zijn overlijden in 1918.

Werk

In zijn hoofdwerk verdedigde hij de visie dat Mozes niet de auteur was van de Pentateuch, maar dat deze geschriften het resultaat waren van een lange mondelinge traditie. Hij onderscheidde twee lagen in het boek Genesis en stelde dat de laag met de verhalen het oudste gedeelte van de Pentateuch vormden, terwijl de wetten en riten latere elementen waren.

Na 1900 richtte hij zich op nieuwtestamentische studies. Zijn stelling dat het evangelie van Marcus ouder is dan de hypothetische Q-bron (Das Evangelium Marci, übersetzt und erklärt, 1903), genoot minder succes dan zijn theorieën over de Pentateuch en over de islam.