Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
John D. Rockefeller
John Davison Rockefeller (Richford (New York), 8 juli 1839 – Ormond Beach (Florida), 23 mei 1937) was een Amerikaans zakenman, kapitalist en filantroop. Hij wordt door velen beschouwd als de rijkste mens aller tijden.[1]
Hij werd geboren als tweede van de zes kinderen van William Avery Rockefeller (1810-1906) en zijn vrouw Eliza Davison (1813-1889). In 1853 verhuisde de familie naar Strongsville (Ohio).
Werkzaam leven en eigen bedrijven
Vanaf 1855 woonde en werkte Rockefeller als boekhouder in Cleveland (Ohio). In die periode startte hij een eigen zakenbedrijf, Clark & Rockefeller, dat in 1862 investeerde in een olieraffinaderij. In 1865 verkocht Rockefeller zijn aandeel in het bedrijf aan zijn zakenpartner, betaalde US$72.500 voor een groter aandeel in een andere raffinaderij en vormde met een andere compagnon, Samuel Andrews, een partnerschap, genaamd Rockefeller & Andrews.
In dezelfde periode startte Rockefellers broer William een andere raffinaderij. In 1867 namen Rockefeller & Andrews dit bedrijf over en Henry M. Flagler, die onder meer spoorweginvesteerder was, voegde zich bij het partnerschap. In 1870 vormden de twee Rockefellers, Flagler, Andrews en een olieraffineerder genaamd Stephen V. Harkness, gezamenlijk de Standard Oil Company, met John D. Rockefeller als president.
Naar rijkdom en monopoliepositie
Standard Oil won stapsgewijs de controle over de oliewinning in Amerika, alsook over het transport en de bewerking ervan. Rockefellers zakenmethoden, die hem enorme rijkdom brachten, werd wijd en zijd zwaar bekritiseerd. Rockefeller begreep dat met name de raffinage van olie cruciaal was voor het op de markt brengen van olieproducten. Hij zag in dat als hij schaalvergroting toepaste, dit leidde tot lagere prijzen, waardoor zijn producten voor velen betaalbaar werden. Rockefeller kon door prijsafspraken en voor de spoorwegmaatschappijen goede biedingen voor transport, concurrenten uitschakelen. Deze concurrenten stonden vervolgens zo machteloos dat Rockefeller ze kon opkopen, waarbij zijn eigen macht binnen de olie-industrie logischerwijs steeds meer toenam.
Nog steeds is Rockefeller voor velen de verpersoonlijking van het meedogenloze kapitalisme. Of dat beeld klopt wordt tegenwoordig steeds meer betwijfeld. In het in 2004 verschenen boek Titan: The Life of John D. Rockefeller, Sr., geschreven door Ron Chenow, wordt een meer veelzijdig beeld van Rockefeller geschetst.
Optreden tegen Standard Oil
In latere jaren, inmiddels uitgegroeid tot de eerste Amerikaanse trustmaatschappij, werd de Standard Oil Company zwaar onder vuur genomen door de zogeheten anti-trust beweging. Dit intensiveerde in 1904 na de publicatie van het boek The History of the Standard Oil Company, geschreven door Ida Tarbell. Standard Oil werkte middels grootschaligheid, waardoor de kosten van de producten zodanig daalden dat vrijwel iedereen ze kon betalen. Echter, Standard Oil hield de markt vrijwel op slot, wat wettelijk niet toegestaan was.
Op 15 mei 1911 besliste het Amerikaanse hooggerechtshof dat Standard Oil een monopolie was en beval het de opdeling ervan, hetgeen leidde tot het verzelfstandigen van onder meer een zestal belangrijke maatschappijen: Standard Oil of New Jersey (Esso, nu ExxonMobil), Standard Oil of New York (Socony, nu ExxonMobil), Standard Oil of Ohio (opgegaan in BP), Standard Oil of Indiana (nu Amoco, opgegaan in BP) en Standard Oil of California (nu Chevron). Bovendien opende de opdeling de markt voor nieuwkomers als Gulf Oil en Texaco, die olie in Texas vonden.
Pensionering als vermogend man
Rockefeller zelf trok zich terug uit het actieve zakenleven in 1895. In de tussentijd had hij ook belangen opgebouwd in de staalindustrie, die hij op zeker moment verkocht aan U.S. Steel. In 1901 werd het totaal van zijn bezittingen geschat op US$ 900 miljoen en nog steeds gaat men ervan uit dat hij de rijkste man aller tijden is. Zijn netto bezit, gecorrigeerd voor inflatie, zou hem in de top twintig van hedendaagse miljardairs scharen. Echter, wanneer zijn waarde zou worden aangepast aan de omvang van de Amerikaanse economie in Rockefellers tijd, zou dit het bezit van de hedendaagse miljardairs ver in de schaduw stellen.
In 2001 werd geschat dat Rockefellers bezit US$ 200 miljard zou bedragen, gerekend naar hedendaagse maatstaven. Deze berekening is gebaseerd op het gegeven dat zijn bezit in 1910 bijna 2,5% bedroeg van de gehele Amerikaanse economie – minstens twee maal zoveel als het bezit van Bill Gates, in 2001 de rijkste Amerikaan. Dit maakt Rockefeller niet in absolute, maar wel in relatieve getallen de rijkste persoon aller tijden.
Sinds 2008 is door het Amerikaanse tijdschrift Forbes, de Amerikaan Warren Buffett uitgeroepen tot rijkste persoon ter wereld, met een vermogen van US$62,086 miljard, US$2 miljard meer dan Carlos Slim Helú (2) en US$4 miljard meer dan zijn voorganger William H. Gates III (3). Maar door deze bedragen blijft John D. Rockefeller met ongeveer vier keer zo veel als het vermogen van Warren Buffett de rijkste persoon aller tijden.
Rockefellers vermogen werd na zijn dood op 23 mei 1937 geschat op US$1,403 miljard, door dit bedrag te vergelijken met totaal bruto nationaal product, toen en nu, zou dit bedrag in mei 2008 uitkomen op US$220,9 miljard. Een onderzoek uit 2007 van Forbes schat Rockefellers vermogen echter op omgerekend US$318,3 miljard. Hiermee verslaat hij Andrew Carnegie en Tsaar Nicolaas II van Rusland met respectievelijk US$298,3 en US$253,5 miljard dollar in de lijst Wealthy historical figures 2008.
Rockefeller privé
Rockefeller trouwde op 8 september 1864 in Cleveland met onderwijzeres Laura C. Spelman (1839-1915). Het echtpaar kreeg vijf kinderen: vier dochters en een zoon, John D. Rockefeller jr. die een groot deel van Rockefellers fortuin erfde. Rockefeller senior is de stichter van een dynastie geweest. Rockefellers kleinzoon, Nelson Rockefeller, was vicepresident van de Verenigde Staten onder Gerald Ford en een andere kleinzoon, Winthrop Rockefeller is gouverneur van Arkansas geweest. Zijn achterkleinzoon Jay Rockefeller (ook wel John D. Rockefeller IV genoemd) was van 1985 tot 2015 lid van de Amerikaanse Senaat.
In zijn privéleven was Rockefeller lid van de baptisten en later in zijn leven werd hij filantroop. Hij stichtte onder meer de Universiteit van Chicago in 1890 door een gift die de bestaande school kon laten uitbreiden tot universiteit, het Rockefeller Institute voor medisch onderzoek, nu Rockefeller University, in New York in 1901. Zijn gift van vijf miljoen dollar hielp de oprichting van het Great Smoky Mountains National Park op de grens van Tennessee en North Carolina in het Appalachen-gebergte.
Op 3 maart 1910 trok Rockefeller zich ook terug als bestuurder uit zijn bedrijven, zodat hij zich volledig kon wijden aan zijn filantropische werkzaamheden.
John D. Rockefeller overleed op 97-jarige leeftijd.
Externe links
Nederlandstalig:
- Bespreking in De Groene Amsterdammer van de 'definitieve biografie' van Rockefeller
- Een genuanceerd beeld van Rockefeller en bespreking van het bovengenoemde boek van Ron Chernow
Engelstalig:
- Recensie van 'The History of the Standard Oil Company', geschreven door Ida Tarbell
- Tijdlijn van de familie Rockefeller sinds de geboorte van John D.
- Een genealogie van de familie Rockefeller
- De Rockefeller Foundation
- Een karakterstudie van Rockefeller
| Bronnen, noten en/of referenties
|