Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Joelfeest: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Joel''' was een niet nauwkeurig omgrensde periode in het midden van de winter in de vroege talen in de Germaanse en Scandinavische landen. [[Eerbiedwaardige Bede|Bede]] had het in | |||
zijn geschriften over het heidense Engeland over twee maanden, de ’vroege Joel’ en ’late Joel’, wat rond de tijd van de Romeinse maanden december en januari zou vallen.<ref>{{aut|Jacqueline Simpson, Stephen Roud}}, ''A Dictionary of English Folklore'', Oxford University Press, ISBN 0–19–210019–X p. 402</ref> | |||
Na de [[kerstening]] werd het nauwer gedefinieerd als de dag van kerst ([[25 december]]) of de twaalf dagen van festiviteiten, die dan beginnen. | |||
Het wordt tegenwoordig vaak gedefinieerd als het [[Germanen|Germaanse]] [[winterzonnewende]]feest. Het duurt twaalf dagen, waarvan de [[Kortste dag|kortste dag]] van het [[jaar]] de belangrijkste is. | |||
==Woord== | ==Woord== | ||
| Regel 11: | Regel 16: | ||
Volgens een derde, waarschijnlijker geachte verklaring hangt ''joel-'' samen met een andere Proto-Indo-Europese wortel, nl. ''jeku-'', die zoveel als ’vrolijkheid’ betekent.<ref>{{Citeer boek| achternaam = Schrijnen| voornaam = J.| auteurlink = | medeauteurs = | datum = 1898| titel = De H. Nikolaas in Het Folklore| hoofdstuk = | Volgens een derde, waarschijnlijker geachte verklaring hangt ''joel-'' samen met een andere Proto-Indo-Europese wortel, nl. ''jeku-'', die zoveel als ’vrolijkheid’ betekent.<ref>{{Citeer boek| achternaam = Schrijnen| voornaam = J.| auteurlink = | medeauteurs = | datum = 1898| titel = De H. Nikolaas in Het Folklore| hoofdstuk = | ||
| uitgever = | plaats = | ISBN = | NUR = | pagina's = | taal = | URL = https://books.google.com/books?id=GeBj7rnWZgYC&pg=PT7 | bezochtdatum =}}</ref> | | uitgever = | plaats = | ISBN = | NUR = | pagina's = | taal = | URL = https://books.google.com/books?id=GeBj7rnWZgYC&pg=PT7 | bezochtdatum =}}</ref> | ||
==Gebruiken== | |||
Met joel ontsteekt men joelvuren of verbrandt het [[joelblok]]. | |||
== Herkomst van het joelfeest == | == Herkomst van het joelfeest == | ||
Versie van 12 dec 2022 17:18
Joel was een niet nauwkeurig omgrensde periode in het midden van de winter in de vroege talen in de Germaanse en Scandinavische landen. Bede had het in zijn geschriften over het heidense Engeland over twee maanden, de ’vroege Joel’ en ’late Joel’, wat rond de tijd van de Romeinse maanden december en januari zou vallen.[1]
Na de kerstening werd het nauwer gedefinieerd als de dag van kerst (25 december) of de twaalf dagen van festiviteiten, die dan beginnen.
Het wordt tegenwoordig vaak gedefinieerd als het Germaanse winterzonnewendefeest. Het duurt twaalf dagen, waarvan de kortste dag van het jaar de belangrijkste is.
Woord
In het Engels is de schrijfwijze Yule gebruikelijk. In de Scandinavische talen Deens en Zweeds schrijft men Jul, in het Noors jul. In het IJslands heet het jólin.
Etymologie
De meeste verklaringen voor de herkomst van het woord worden betwist. Zo is er een populaire verklaring van de herkomst van het Oudnoordse hjól, wiel, waarmee het moment zou worden aangegeven waarop het zonnewiel op zijn laagste punt is en dus klaar om weer te gaan klimmen.
Een andere mogelijke oorsprong kan worden gevonden in het woord ’geol’, geel. Men ziet een evolutie van dat woord in alle Germaanse en Scandinavische landen en talen: Duits ’gelb’, Noors ’gul’, Deens ’gul’, Nederlands ’geel’, Zweeds ’gul’, Fries ’giel’, zelfs het Italiaanse ’giallo’, Litouws ’geltonas’ en Roemeens ’galben’. Het Oudengelse ’géol’ werd het Middenengelse ’yole’ en ten slotte het moderne ’yule’, terwijl het woord ’geol’ of ’geolu’ evolueerde tot ’yellow’. Al deze termen zouden dan van de Indo-Europese wortel ’ghel-’ komen, wat ’schijnen’ betekent. Het weer langer gaan schijnen van de zon, het geel opglinsteren van de zon in de sneeuw zouden aan de basis liggen van de uitdrukking.
Volgens een derde, waarschijnlijker geachte verklaring hangt joel- samen met een andere Proto-Indo-Europese wortel, nl. jeku-, die zoveel als ’vrolijkheid’ betekent.[2]
Gebruiken
Met joel ontsteekt men joelvuren of verbrandt het joelblok.
Herkomst van het joelfeest
Het Haraldskvædi dat rond 900 is ontstaan, is het enige skaldendicht van voor 1100 waarin het joelfeest wordt genoemd. De dichter stelt het joelfeest dat op het land werd gevierd er tegenover het ’joeldrinken’ van de zeekrijgers. In stanza 6 van dit lied luidt het aldus:
- De koning wil het joel buiten (op zee) drinken en het spel van Freyr beginnen.
De uitdrukking joeldrinken duidt erop dat het drinken een wezenlijk bestanddeel van het feest vormde, hetgeen op een beneveling wijst, die inherent was aan meer oude cultussen (waaronder niet het minst de Dionysuscultus). De dichter vermeldt in dit verband ook Freys leikr, het ’spel van Freyr’, zonder verdere toelichting. Freyr was een vruchtbaarheidsgodheid. Men kan er dus in elk geval van uitgaan dat het feest met vroegere vruchtbaarheidsriten gepaard ging die inherent waren aan de Freyrcultus, waar ook latere bronnen over berichten.
Ook in de sagen omtrent voorgeslachten is hier en daar sprake van joel, maar in dit tijdsbereik is zeker al mogelijke beïnvloeding aanwezig vanuit de kerstening en de daarmee gepaard gaande christelijke feestenkalender. De offerrituelen die door Snorri Sturluson en anderen worden afgeschilderd worden niet als authentiek beschouwd. Men houdt ze vandaag de dag eerder voor literaire constructies, maar de gelofte die men met een hand op een everzwijn aflegde dat daarna dan aan Freyr werd geofferd, schijnt wel een voorchristelijk element te zijn, ook al is de overlevering ervan relatief laat in de tijd tot ons gekomen.
In iets recenter tijd steunt men voornamelijk op Snorri Sturluson, die drie voorchristelijke jaarfeesten van de noorderlingen noemt: een bij de aanvang van de winter, een tweede rond midwinter en een derde in de zomer, waarschijnlijk bij de aanvang ervan.[3]
Volgens de sage van Hákon de Goede, liet koning Haakon I van Noorwegen, die een christen was, het wettelijk vastleggen dat de datum van Joel van de dagen rond midwinter verschoven werd naar de datum waarop in de rest van Europa door de christenen Kerstmis werd gevierd.[4][5]
Zie ook
Weblinks
Bronnen, noten en/of referenties
|
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • rephrase.info • paraphraser.io • paraphraser.io • scribbr.io •