Jo Bovenkerk: verschil tussen versies

Versie van 21 mei 2020 14:57

Johanna 'Jo' Elisabeth Hendrika Bovenkerk (Amsterdam 28 maart 1905 - aldaar 5 april 2005) was een Nederlandse communiste.^[1]^[2]

Levensloop

Voor 1936 werd Bovenkerk lid van de Communistische Partij van Nederland

Tijdens de Spaanse Burgeroolog werkte Bovenkerk van april 1937 tot september 1938 als verpleegster in Spanje, eerst in het ziekenhuis van Las Mamás belgas, nadat de Nederlandse verpleegsters er conflicten kregen met de socialistische ziekenhuisdirectie vertrokken alle Nederlandse verpleegsters, waaronder Bovenkerk, naar communistische ziekenhuizen. De oorlog verliep slecht voor de revolutionairen en in 1938 keerde ze terug naar Nederland om lezingen te geven over de Burgeroorlog en om geld in te zamelen voor de Spaanse bevolking. De oorlog was gedaan voor ze terug naar Spanje kon en ze ging hierop als verpleegster werken in het Wilhelmina Gasthuis.

Ondanks haar verleden als Spanjestrijder kon ze haar verpleegstersbaan behouden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze ging in het verzet en hielp met verdelen van voedselbonnen en het onderduiken van Joodse vluchtelingen. Haar sterk anticommunistische ouders werden in 1943 gearresteerd wegens verzetsdaden, haar moeder kwam 3 dagen later vrij. Bovenkerk hielp haar vader vrijkomen door haar vlekkeloze Duits en haar verpleegstersuniform, iets waar de Duitsers steeds respect voor toonden. Ze overleefde de hongerwinter maar woog nog 49 kilo.

In trouwde ze met Henk Maas 1946 werd ze zwanger: door de ondervoeding en haar leeftijd zou ze de hele zwangerschap moeten platliggen. Zowel Maas als Jo hadden door hun communistische sympathieën moeite om een baan te vinden. Het huwelijk liep spaak in de jaren '50.

In 1953 begon ze Duits te studeren aan de universiteit. Ze bleef actief in de CPN, maar verborg dit veelal naar de buitenwereld, vermoedelijk om geen nadelige effecten te hebben voor haar carrière als lerares. Bovenkerk werd in 1958 een aanstelling in Dordrecht geweigerd omwille van haar banden met de CPN. Uiteindelijk kon ze aan de slag als lerares aan het lyceum in Enkhuizen.

Na haar pensionering verhuisde ze naar Amsterdam. Ze werd actief in de vredesbeweging en schreef brieven voor Amnesty International. Ook voerde ze actie voor de Amerikaanse terdoodveroordeelde Victor Robert die hierdoor de financiële middelen kreeg om een advocaat in te zamelen.

In 1988 schreef ze haar memoires over haar tijd in Spanje.

Ze overleed kort na haar honderdste verjaardag.

Een jaar nadien kreeg ze de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren van het Yad Vashem.

Dossier Binnenlandse Veiligheidsdienst

In 1990 kreeg de toen 90-jarige Bovenkerk als eerste Nederlander het recht haar dossier bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst in te kijken, waarna 250 andere leden van de Vereniging Voorkom Vernietiging inzage zouden krijgen.

Bovenkerk werd door de veiligheidsdiensten gevolgd omdat ze van april 1937 tot september 1938 in Spanje had gewerkt. Vanaf 1947 werd ze gevolgd, toen ze Duits studeerde aan de universiteit en trouwde met Henk Maas. Bij inzage waren vele stukken gecensureerd.

Omdat ze niet beschikten over een foto gaf de BVD een lichaamsbeschrijving: Lengte 1 meter 62, mannelijk type, vrij lomp figuur, loopt met grote passen, schoenmaat 42, beschaafde stem.

Bovenkerk verwonderde zich echter vooral over de vele fouten in het dossier en sprak over een dossier vol roddel en achterklap, zoals het foute verhaal dat ze verloofd zou zijn geweest met Spanjestrijder Teunis Kraayenbrink.

Aan de andere kant waren er zaken die bij Bovenkerk vragen oproepen: toen ze gepensioneerd was verhuisde ze naar Amsterdam noteerde de BVD bv. van een vergadering dat ze na de koffiepauze het woord nam. Bovenkerk heeft niet kunnen achterhalen hoe de BVD dit wist, zeker omdat in Slotermeer een érg kleine groep actief was in de CPN.

In april 1982 stopt het dossier nadat Bovenkerk de Communistische Partij van Nederland verliet.

Bovenkerk kreeg echter geen inzage in de twee vragen die ze had beantwoord willen zien, nl waarom de gemeenteraad van Dordrecht in 1958 haar aanstelling als onderwijzer had geweigerd omdat ze te nauwe banden had met de CPN en wààrom haar moeder in 1945 overstuur thuiskwam en haar dochter meedeelde dat ze haar niet zou komen bezoeken als ze in de gevangenis belandde.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

º Bovenkerk, Jo
º BVD over Jo Maas: schoenmaat 42 en hulpvaardig, Trouw 15 juli 1995]

[1] º Bovenkerk, Jo

[2] º BVD over Jo Maas: schoenmaat 42 en hulpvaardig, Trouw 15 juli 1995]

[1]

[2]

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-MEE BEZIG
 '''Johanna 'Jo' Elisabeth Hendrika Bovenkerk''' ([[Amsterdam]] [[28 maart]] [[1905]] - aldaar [[5 april]] [[2005]])  was een [[Nederland]]se [[communisme|communiste]].<ref>[https://spanjestrijders.nl/bio/bovenkerk-jo Bovenkerk, Jo]</ref><ref>[https://www.trouw.nl/nieuws/bvd-over-jo-maas-schoenmaat-42-en-hulpvaardig~b0c6145d/ BVD over Jo Maas: schoenmaat 42 en hulpvaardig], [[Trouw (krant)|Trouw]] 15 juli 1995]</ref>
-EN HAAG - 'Betrokkenen worden door . . . geprezen om hun hulpvaardigheid en menslievendheid. In het laatste opzicht prefereert men de vrouw boven de man, hoewel zij feller communistisch gezind is.' Dat schrijft de BVD in 1947 over Jo Maas-Bovenkerk en haar man. 48 Jaar later moet Jo Maas (90) zelf een beetje lachen om dat citaat.
+==Levensloop==
+Voor 1936 werd Bovenkerk lid van de [[Communistische Partij van Nederland]]
-SYTSKE VAN AALSUM15 juli 1995, 0:00
-Als eerste in een lange rij zag zij gisteren haar BVD-dossier in op het ministerie van binnenlandse zaken. Na haar krijgen 250 leden van de Vereniging Voorkom Vernietiging (VVV) de komende tijd inzage in hun dossier.
-Na vier jaar procederen, was het gisteren zover. In gezelschap van dochter Karien Maas en VVV-voorzitter Roger Vleugels, betrad Jo Maas de bibliotheek van het ministerie, waar het hoofd documentatie het verzegelde BVD-dossier opensneed: “Ik kom u straks weer halen, en dan maak ik het in uw bijzijn ook weer dicht.”
-Het dossier, 48 velletjes, blijkt lang niet volledig: namen (zoals hierboven) en data ontbreken en complete alinea's zijn 'weggelakt'. Veel uittreksels ook van oorspronkelijk documenten. Op 6 augustus 1953 wordt enkel gemeld: 'Betrokkene komt voor op de verzendlijst Congreskrant NVB (Nederlandse Vrouwenbeweging, red.) voor 40 exemplaren'. Jo Maas, na lezing: “Daar weet ik niets meer van.”
-Het oudste stuk dateert uit 1947. De CVD (voorloper van de BVD) wijst de politie van Amsterdam (waar Jo Maas toen woonde) er op, dat zij en haar man oud Spanje-strijders zijn: 'Zij diende van april '37 tot september '38 als verpleegster in het Spaanse leger.' De BVD blijft haar dat, zo blijkt, tot in lengte van dagen nadragen.
+Tijdens de [[Spaanse Burgeroolog]] werkte Bovenkerk van april 1937 tot september 1938 als verpleegster in Spanje, eerst in het ziekenhuis van [[Las Mamás belgas]], nadat de Nederlandse verpleegsters er conflicten kregen met de socialistische ziekenhuisdirectie vertrokken alle Nederlandse verpleegsters, waaronder Bovenkerk, naar communistische ziekenhuizen. De oorlog verliep slecht voor de revolutionairen en in 1938 keerde ze terug naar Nederland om lezingen te geven over de Burgeroorlog en om geld in te zamelen voor de Spaanse bevolking. De oorlog was gedaan voor ze terug naar Spanje kon en ze ging hierop als verpleegster werken in het [[Wilhelmina Gasthuis]].
-In 1947 wordt haar levensloop tegen het licht gehouden: Jo Bovenkerk studeert Duits aan de universiteit en trouwt met Henk Maas. Ze ontvangt dagelijks twee exemplaren van De Waarheid en in haar huis 'worden bijna elke avond tot na middernacht bijeenkomsten gehouden'. 'Het is opmerkelijk', schrijft de inlichtingendienst, 'dat de naaste familieleden zeer anti-communistisch zijn. Ze zitten meer in de protestants-christelijke hoek, gericht op de AR'.
+Ondanks haar verleden als Spanjestrijder kon ze haar verpleegstersbaan behouden tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]]. Ze ging in het verzet en hielp met verdelen van voedselbonnen en het onderduiken van [[Joden|Joodse]] vluchtelingen. Haar sterk anticommunistische ouders werden in 1943 gearresteerd wegens verzetsdaden, haar moeder kwam 3 dagen later vrij. Bovenkerk hielp haar vader vrijkomen door haar vlekkeloze Duits en haar verpleegstersuniform, iets waar de Duitsers steeds respect voor toonden. Ze overleefde de [[hongerwinter]] maar woog nog 49 kilo.
-De dienst beschikte toen niet over een foto van Jo Maas en geeft een signalement: 'Lengte 1 meter 62, mannelijk type, vrij lomp figuur, loopt met grote passen, schoenmaat 42, beschaafde stem.' Dochter Karien Maas: “Hoe weten zij nou jouw schoenmaat?”. Roger Vleugels: “Waar kocht jij je schoenen, Jo?” Jo Maas: “Het lezen is in ieder geval een bron van vreugde.”
+In trouwde ze met [[Henk Maas]] 1946 werd ze zwanger: door de ondervoeding en haar leeftijd zou ze de hele zwangerschap moeten platliggen. Zowel Maas als Jo hadden door hun communistische sympathieën moeite om een baan te vinden. Het huwelijk liep spaak in de jaren '50.
-- Vervolg op pagina 3.
+In 1953 begon ze Duits te studeren aan de universiteit. Ze bleef actief in de CPN, maar verborg dit veelal naar de buitenwereld, vermoedelijk om geen nadelige effecten te hebben voor haar carrière als lerares. Bovenkerk werd in 1958 een aanstelling in [[Dordrecht]] geweigerd omwille van haar banden met de CPN. Uiteindelijk kon ze aan de slag als lerares aan het lyceum in [[Enkhuizen]].
-'BVD bedient zich van roddel en achterklap' Belangrijkste vragen blijven na lezing nog onbeantwoord VERVOLG VAN PAGINA 1
+Na haar pensionering verhuisde ze naar [[Amsterdam]]. Ze werd actief in de [[vredesbeweging]] en schreef brieven voor [[Amnesty International]]. Ook voerde ze actie voor de Amerikaanse terdoodveroordeelde [[Victor Robert]] die hierdoor de financiële middelen kreeg om een advocaat in te zamelen.
-Een volgende uittreksel meldt dat 'betrokkene' zich in 1947 aansloot bij de CPN. Jo Maas: “Dat klopt niet, ik was al lid vóór de Spaanse burgeroorlog.” De BVD bedient zich volgens haar af en toe gewoon van roddel en achterklap. Meldt bijvoorbeeld ten onrechte dat ze met iemand verloofd was. Een beetje gepikeerd: “Niet alleen de buren hebben dus gekletst.”
+In 1988 schreef ze haar memoires over haar tijd in Spanje.
-In 1964 voert de BVD haar ineens op als 'Jopie'. Zij werkt inmiddels als lerares Duits op het lyceum in Enkhuizen. Deze dochter van een plantersfamilie (Jo Maas: 'Mijn vader was zeeman'), zo schrijft de BVD, 'zou communistisch georiënteerd zijn, doch daar weinig van laten blijken'.
+Ze overleed kort na haar honderdste verjaardag.
-Dat klopt, vertelt dochter Karien: “Zeker toen ze nog geen vaste aanstelling had, ging ze daar heel voorzichtig mee om. De Waarheid werd in gesloten couvert opgestuurd, en als we bezoek kregen, moest ik soms wel een uur op De Waarheid zitten.” Op 20 februari 1969 meldt de BVD dat 'betrokkene' is gesignaleerd op een CPN-vergadering in Enkhuizen. Een achteraf verbaasde Jo Maas: “Natuurlijk was ik lid, maar ik wist niet dat dat bekend was.”
+Een jaar nadien kreeg ze de eretitel [[Rechtvaardige onder de Volkeren]] van het [[Yad Vashem]].
-Kort daarna, na haar pensionering, verhuisde Jo Maas naar Amsterdam. Haar BVD-dossier verhuisde keurig mee naar de plaatselijke inlichtingendienst. Jo Maas wordt actief binnen de CPN-afdeling Slotermeer. De BVD noteert nauwgezet welke vergaderingen zij bezocht, hoelang ze bleef en of ze ook wat opmerkte: 'Na de koffiepauze nam Jo Maas het woord'. Wát ze zei, vermeldt het dossier niet. Jo Maas: “Je zou toch willen weten, wie alles doorgaf.”
+===Dossier Binnenlandse Veiligheidsdienst===
+In 1990 kreeg de toen 90-jarige Bovenkerk als eerste Nederlander het recht haar dossier bij de [[Binnenlandse Veiligheidsdienst]] in te kijken, waarna 250 andere leden van de Vereniging Voorkom Vernietiging inzage zouden krijgen.
-Jo Maas was destijds actief in de vredesbeweging, dus zitten in haar dossier ook oproepen aan vrouwenorganisaties om gezamenlijk te praten over 'de gevaren van de kernwapenoorlog'. Haar bemoeienissen met actiegroep 'Stop de Neutronenbom' zijn eveneens nauwlettend gevolgd. Inapril 1982 stapt Jo Maas uit de CPN en verdwijnt ze uit het gezichtsveld van de BVD.
+Bovenkerk werd door de veiligheidsdiensten gevolgd omdat ze van april 1937 tot september 1938 in Spanje had gewerkt. Vanaf 1947 werd ze gevolgd, toen ze Duits studeerde aan de universiteit en trouwde met [[Henk Maas]]. Bij inzage waren vele stukken gecensureerd.
-Na twee uur zit de toegewezen 'inzagetijd' erop: het hoofd documentatie komt de papieren weer ophalen. Jo Maas had zich van tevoren weinig illusies gemaakt. De BVD had haar immers geschreven, dat ze twee documenten niet zou kunnen inzien. Dus wist Jo Maas dat ze geen antwoord zou krijgen op twee voor haar belangrijke vragen.
+Omdat ze niet beschikten over een foto gaf de BVD een lichaamsbeschrijving: Lengte 1 meter 62, mannelijk type, vrij lomp figuur, loopt met grote passen, schoenmaat 42, beschaafde stem.
-Die vragen luiden: Wáárom weigerde de gemeenteraad van Dordrecht in 1958 haar aanstelling aan de HBS, wie had hen ingeseind dat ze 'te nauwe banden' had met de CPN? En wáárom kwam haar moeder in 1945 overstuur thuis en waarschuwde ze haar: 'Ik zoek je niet op hoor, als je in de gevangenis komt'. Jo Maas weet zeker dat de BVD hierachter zit.
+Bovenkerk verwonderde zich echter vooral over de vele fouten in het dossier en sprak over een dossier vol roddel en achterklap, zoals het foute verhaal dat ze verloofd zou zijn geweest met Spanjestrijder [[Teunis Kraayenbrink]].
-Toch vindt Jo Maas het bezoek aan Den Haag de moeite waard: “Ik ben meer te weten gekomen, dan ik zelf wist. Maar het is mesjogge dat je zo gevolgd wordt, tot aan 1982 toe. Het verbaast me ook, dat de BVD een infiltrant had bij de CPN in Slotermeer, het was zo'n kleine groep mensen. En waarom sommige namen wel, en anderen niet genoemd?”
+Aan de andere kant waren er zaken die bij Bovenkerk vragen oproepen: toen ze gepensioneerd was verhuisde ze naar Amsterdam noteerde de BVD bv. van een vergadering dat ze na de koffiepauze het woord nam. Bovenkerk heeft niet kunnen achterhalen hoe de BVD dit wist, zeker omdat in [[Slotermeer (tuinstad)|Slotermeer]] een érg kleine groep actief was in de CPN.
-Voor Jo Maas blijven er na lezing zoveel vragen over, dat zij bezwaar zal aantekenen bij het ministerie van binnenlandse zaken. Zij wil de oorspronkelijke documenten inzien. Roger Vleugels van VVV: “Er ontbreekt zeker iets. Iemand die ze zó volgen, heeft ook moeilijkheden gehad bij sollicitaties.” Jo Maas: “Er zijn mensen die dankzij de BVD veel meer narigheid hebben beleefd dan ik.”
+In april 1982 stopt het dossier nadat Bovenkerk de [[Communistische Partij van Nederland]] verliet.
+Bovenkerk kreeg echter geen inzage in de twee vragen die ze had beantwoord willen zien, nl waarom de gemeenteraad van [[Dordrecht]] in 1958 haar aanstelling als onderwijzer had geweigerd omdat ze te nauwe banden had met de CPN en wààrom haar moeder in 1945 overstuur thuiskwam en haar dochter meedeelde dat ze haar niet zou komen bezoeken als ze in de gevangenis belandde.
 {{Appendix}}
@@ Regel 47: / Regel 40: @@
 [[Categorie:Overleden in 2005]]
 [[Categorie:Internationale Brigades]]
+[[Categorie:Rechtvaardige onder de Volkeren]]

Jo Bovenkerk: verschil tussen versies

Versie van 21 mei 2020 14:57

Levensloop

Dossier Binnenlandse Veiligheidsdienst

Bronnen, noten en/of referenties

Navigatiemenu

Zoeken