Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jacob Levie de Reeder
| Jacob Levie de Reeder | ||
| ||
| Algemene informatie | ||
| Alias | Jacques Louis De Reeder | |
| Geboren | Rotterdam, 25 februari 1905 | |
| Overleden | Cosel of Kosel, 31 maart 1944 Koźle, Opole (woiwodschap) | |
| Land |  Nederland
| |
| Werk | ||
| Genre(s) | Klassieke muziek | |
| Beroep | Pianist, componist | |
Jacob Levie de Reeder, ook wel Jacques Louis de Reeder genoemd (Rotterdam, 25 februari 1905 - Cosel, Silezië, 31 maart 1944), was een klassiek geschoold Nederlands pianist en componist van Joods komaf.[1]
Biografie
Jacob Levie de Reeder (ook wel Jacques Louis genoemd) is geboren op 25 februari 1905 in Rotterdam[2]. Hij was de jongere broer van Jetje en Elizabeth, het derde kind van Sippora Oesterman (1876 - 1943) en Levie de Reeder (1877 - 1935). Vader en moeder waren van Joodse komaf, beiden lid van een Joodse Gemeente in Rotterdam en hadden bij hun trouwen in de synagoge ook om de kerkelijke inzegening ('choepa') gevraagd[3]. Jacob werd vernoemd naar zijn, al jong aan TBC overleden, grootvader: Jacob Levie de Reeder (1845 - 1885).
In 1927 trouwde hij met de Zeeuwse kostuumnaaister Boudewijna Paauwe, die overigens niet van Joodse komaf was.[4] Voor hun huwelijk werd de toestemming van de kantonrechter ingeroepen. In datzelfde jaar werd hun eerste zoon Paul geboren. Een tweede zoon, Emile, volgde vier jaar later.[5] Het jonge echtpaar kwam op 11 november 1938 te wonen aan de Pletterijstraat 46 in Den Haag, vlakbij het Joodse Weeshuis[6]. Een jaar nadat de Tweede Wereldoorlog is uitgebroken, werd dochter Emma geboren. Nog voordat zij een jaar oud was, werd haar vader op transport gezet. Hij zou haar nooit meer terugzien.
Muzikale carrière
De Reeder bleek even ambitieus als muzikaal. Op zijn zestiende studeerde hij af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag in pianospel (onderwijskunde).[7]
Hij was een groot liefhebber van de muziek van Beethoven en Ignacy Padarewski, de Poolse componist die minister-president werd. Begin 1929 componeerde De Reeder een ballade voor mezzo-sopraan. Hij baseerde zich op Een lied van de zee van Hélène Swarth.[8][9] Het is een gedicht over een vrouw wier man en zoon op zee vergaan.[10] Mogelijk dat hij hierover persoonlijk contact heeft gehad met Hélène, die toen ca. 70 jaar oud was en eveneens in Den Haag woonde. De ballade is postuum in 2007 vertolkt in het tv-programma 'Mooi! Weer De Leeuw' van Paul de Leeuw door Janine Pas, onder pianobegeleiding van Daniël Wayenberg.[11]
Van hetgeen De Reeder tijdens zijn leven componeerde, zijn alleen deze ballade na de Tweede Wereldoorlog teruggevonden en een vertaling van zijn hand van het liefdesduet uit de opera Tristan und Isolde van Richard Wagner. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon hij, mede vanwege zijn Joodse komaf, als pianist niet langer optreden. Zijn inkomen viel weg. De financiële zorgen waren immens, de levensverzekering moest worden afgekocht, zodat er weer voor enkele maanden geld was. Hij begon met het geven van muzieklessen, hetgeen hem uiteindelijk fataal zou worden.
Oorlogsjaren
13 oktober 1942 ging Jacob gaat naar de C&A om een kostuum te kopen (waarin hij overigens niet slaagde). Toen hij buiten kwam, werd hij opgepakt door de Duitse bezetter omdat hij zich 'vóór drie uur 's middags in een niet-Joodse winkel bevond'[12] en op dat moment niet de verplichte jodenster droeg.[13] Het is onbekend of dat laatste uit principe was, of omdat hij kleren was wezen passen en de jas had uitgedaan. Tijdens het verhoor in Huize Windekind vonden de Duitsers in zijn jaszak het boekje met daarin de namen van zijn 'arische' leerlingen. Als Jood was het hem verboden hen les te geven. Derhalve moest hij voor dit 'vergrijp' het Oranjehotel in, een Scheveningse gevangenis onder de Duitse bezetting. [14] Hij zat daar vier weken met vier anderen in een cel, alvorens hij naar Kamp Westerbork werd verplaatst. Op 10 november 1942 werd hij naar Auschwitz gedeporteerd.[15] De treinreis eindigde echter in Cosel (Kozle, Opper-Silezië)[16], Polen waarna hij vermoedelijk als dwangarbeider in Sankt-Annaberg[17] te werk is gesteld[18].
Zijn vrouw en kinderen bleven in langdurige onzekerheid over zijn lot achter. De officiële verklaring van het Rode Kruis[19] volgde pas 9 jaar later. Aangenomen werd toen dat De Reeder op 31 maart 1944 in één van de arbeidskampen in Silezië (thans Polen) aan de gevolgen van 'ziekte, uitputting, vergassing of anderszins' is overleden. Pas op 12 januari 1952 kon bij de gemeente 's-Gravenhage aangifte worden gedaan van overlijden.[20][21]
Het lot van de familie
Hoewel zijn vrouw en kinderen de oorlog hebben overleefd, was Jacob niet de enige slachtoffer uit de familie die overleed gedurende de holocaust. Zijn moeder Sippora is op haar 67e omgekomen in Sobibor, Polen[22]. Zijn zus Elizabeth ('Betsie') overleed op haar 41e in Auschwitz, net als haar man en 12-jarige dochter. Zijn nicht Sippora Saartje (dochter van zus Jetje) overleefde het concentratiekamp Theresienstadt, maar moest haar zoontje Jonas Isidore Stern op 3-jarige leeftijd ziek achterlaten in Westerbork waar hij omkomt. [23]
Varia
- Postuum is Het lied van de zee onder pianobegeleiding van Daniel Waayenberg door de mezzosopraan Janine Pas vertolkt.[24][25] Het was in 2007 opgenomen, en werd uitgezonden in het tv-programma Mooi! Weer De Leeuw, van Paul de Leeuw.[11]
- In het kader van Stolpersteine-kunstproject van de kunstenaar Demnig, dat is bedoeld ter herinnering aan de slachtoffers van het nationaalsocialisme (nazisme) gedurende de periode 1933-1945[26], is op 9 maart 2019 ter nagedachtenis van Jacob Levie de Reeder een struikelsteen gelegd aan de Pletterijstraat 46 in Den Haag. Dat was De Reeders woonadres toen hij door de Duitse bezetter opgepakt werd.[27][28]
- In het Joods Historisch Museum zijn de namen van Jacob de Reeder en zijn moeder (Sippora) in stenen gegraveerd.
Zie ook
Noten en/of referenties
|
