Inspectie van de Waterstaat

Inspectie van de Waterstaat was van 1817 tot 1930 een managementlaag tussen de hoogste leiding van de Nederlandse (Rijks)Waterstaat en de regionalen eenheden de districten (na 1903 de directies). De inspecteurs hadden ieder een aantal districten onder zich. De inspecties hielden op te bestaan toen in 1930 de functie directeur-generaal werd ingesteld, ondersteund door de Directie van de Waterstaat (DW).

De Inspectie van de Waterstaat moet niet verward worden met de in 2001 ingestelde Inspectie Verkeer en Waterstaat, ingesteld om van buiten de uitvoeringsorganisaties van het ministerie de uitvoering van het beleid te toetsen.

Geschiedenis van de organisatie

De Inspectie van de Waterstaat is op 1 januari 1817 ontstaan, toen de Waterstaat voor het eerst tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden werd ingericht. De toenmalige organisatie voor de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden telde vier inspecties. Aan het hoofd van de gehele organisatie stond een inspecteur-generaal. Uit de organisatie tijdens de Franse tijd waren echter twee inspecteurs-generaal over gekomen (Jan Blanken en Adrianus Goudriaan). Omdat men geen keuze wilde maken tussen deze twee kregen ze gezamenlijk de topfunctie maar moesten ook tegelijkertijd ieder één van de inspecteursfuncties waarnemen.

Na de Belgische Revolutie vervielen twee van de vier inspecties. Een van de Belgische inspecteurs, J.B. Vifquain, zette vervolgens in België een waterstaatsdienst op, die de Dienst voor Bruggen en Wegen ging heten.

Gedurende een paar perioden was de functie van de hoogste baas van de (Rijks)Waterstaat vacant of zelfs opgeheven. Gedurende die perioden waren de inspecteurs gezamenlijk de feitelijk hoogste leiding. Na 1858 werd deze hoogste leiding opnieuw ingesteld en werd een hoofdinspecteur de chef van de hele organisatie en tevens van de Inspecteurs.

In 1903 werd de naamgeving van de rangen gewijzigd (Inspecteurs werden inspecteur-generaal) maar de organisatie veranderde niet wezenlijk.

De laatste tien jaren figureerde er nog een derde inspecteur-generaal (in algemene dienst), die als primus inter paris het werk van de andere twee moest coördineren zonder feitelijk de hoogste baas te zijn.

De verschillende inspecteurs en inspecteurs-generaal

1e Inspectie

nr	naam	van	tot	rang	opmerkingen
1	J. Blanken	1 jan 1817	6 nov 1826	inspecteur	tevens inspecteur-generaal
2	W. van Ommeren	1 jul 1829	†17 jan 1834	inspecteur
	A. Goekoop	1 febr 1834	1 febr 1835	inspecteur	tevens in de 3e Inspectie
3	A. Goekoop	1 febr 1835	1 apr 1849	inspecteur
4	J.H. Ferrand	1 jul 1829	1 jan 1858	inspecteur
		1 jan 1858	1 apr 1858	hoofdinspecteur titulair
5	H.F. Fijnje van Salverda	1 jan 1858	1 mei 1866	inspecteur
		1 mei 1866	1 okt 1867	hoofdinspecteur titulair
6	C. Brunings	1 okt 1867	1 mei 1870	inspecteur
7	Jhr. J. Ortt van Schonauwen	1 mei 1870	1 jul 1875	inspecteur
8	Jhr. J.R.T. Ortt	1 jul 1875	1 apr 1881	inspecteur	in beide inspecties
		1 apr 1881	1 apr 1881	hoofdinspecteur titulair
9	J.F.W. Conrad	1 apr 1881	1 nov 1891	inspecteur
		1 nov 1891	1 nov 1891	hoofdinspecteur titulair
10	ir. J.M.F. Wellan	1 jan 1892	1 okt 1894	inspecteur
11	ir. A.M.K.W. baron van Ittersum	1 okt 1894	1 nov 1898	inspecteur
			Volg
12	ir. W.F. Leemans	1 nov 1898	1 okt 1900	inspecteur
13	ir. R.O. van Manen	1 okt 1900	1 jul 1903	inspecteur
		1 jul 1903	1 okt 1905	inspecteur-generaal
14	ir. B. Hoogenboom	1 okt 1905	1 apr 1908	inspecteur-generaal
15	ir. A. Bekaar	1 aug 1908	1 apr 1911	inspecteur-generaal
16	ir. R.J. Castendijk	1 apr 1911	1 mei 1915	inspecteur-generaal
17	ir. H. Wortman	1 mei 1915	1 mei 1919	inspecteur-generaal
18	ir. W.K. du Croix	1 mei 1919	1 mei 1928	inspecteur-generaal
		1 mei 1928	1 apr 1930		vacant gehouden
		1 apr 1930		functie opgeheven

2e Inspectie

nr	naam	van	tot	rang	opmerkingen
1	A.F. Goudriaan	1 jan 1817	28 sept 1823	inspecteur	tevens inspecteur-generaal
		26 mrt 1826	†2 jun 1829	inspecteur	tevens inspecteur-generaal
2	D. Mentz	1 jul 1829	†23 febr 1847	inspecteur
3	A. Goekoop	1 mrt 1847	1 apr 1849	inspecteur
4	L.J.A. van der Kun	1 apr 1849	1 jan 1858	inspecteur
5	F.W. Conrad	1 apr 1858	1 mei 1866	inspecteur
6	J.A. Beijerinck	1 mei 1866	1 mei 1870	inspecteur
		1 mei 1870	1 mei 1870	hoofdinspecteur titulair
7	C. Brunings	1 mei 1870	†23 mei 1873	inspecteur
8	P. Caland	1 apr 1873	1 apr 1874	inspecteur	waarnemend
9	Jhr. J.R.T. Ortt	1 apr 1874	1 jul 1875	inspecteur
		1 jul 1875	1 apr 1881	inspecteur	in beide inspecties
		1 apr 1881	1 apr 1881	hoofdinspecteur titulair
10	H.S.J. Rose	1 apr 1881	†24 mrt 1888	inspecteur
11	ir. G. van Diesen	1 jun 1888	1 jan 1892	inspecteur
12	ir.W.F. Leemans	1 jan 1892	1 nov 1898	inspecteur
13	ir. C.F.M.H. Schnebbelie	1 nov 1898	1 jul 1903	inspecteur
		1 jul 1903	1 nov 1905	inspecteur-generaal
14	ir. R.O. van Manen	1 okt 1905	1 nov 1906	inspecteur-generaal
15	ir. J.W. Welcker	1 nov 1906	1 aug 1908	inspecteur-generaal
16	ir. P.H. Kemper	1 aug 1908	1 apr 1911	inspecteur-generaal
17	ir. E.R. van Nes van Meerkerk	1 apr 1911	1 okt 1912	inspecteur-generaal
18	ir. J.C. Ramaer	1 okt 1912	1 mei 1918	inspecteur-generaal
19	ir. G. Rooseboom	1 okt 1912	1 mei 1921	inspecteur-generaal	werd daarna inspecteur-generaal in algemene dienst
20	ir. A.R. van Loon	1 mei 1921	1 apr 1930	inspecteur-generaal	eervol ontslag wegens opheffing van de functie

3e Inspectie

nr	naam	van	tot	rang	opmerkingen
1	L.A.C. baron van Delen	1 jan 1817	†27 mei 1821	inspecteur
2	A. Goekoop	1 jul 1829	1 febr 1834	inspecteur
		1 febr 1834	1 febr 1835	inspecteur	tevens in de 3e Inspectie
		4 okt 1830	feitelijk na de Belgische Revolutie in de 3e inspectie niet meer actief

4e Inspectie

nr	naam	van	tot	rang	opmerkingen
1	W. van Ommeren	1 jan 1817	1 jul 1829	inspecteur
2	J.B. Vifquain	1 jul 1829	4 okt 1830	inspecteur	tot de Belgische Revolutie

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties De eerste versie van dit artikel is gebaseerd op de publicatie ir.J.R. Hoogland, Ingenieur van den Waterstaat, Geschiedenis van de organisatie van de Rijkswaterstaat en zijn managers, Den Haag, 2010, Interne publicatie Rijkswaterstaat   Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)