|
Label: Nieuwe doorverwijzing |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| {{Drieperiodensysteem}}
| | #Redirect[[IJzertijd]] |
| De '''ijzertijd''' is de [[periode]] die volgde op de [[bronstijd]] en gekenmerkt werd door het gebruik van [[IJzer (element)|ijzer]]. Er is geen eenduidige wereldwijde ijzertijd vast te stellen omdat de exacte periode waarin [[mensen]] begonnen ijzer te gebruiken afhankelijk is van de [[cultuur]] en [[geografie|geografische]] ligging.
| |
| | |
| In West-Europa wordt de ijzertijd gedateerd op de periode van circa '''[[800 v.Chr.]]''' tot de [[Romeins leger|Romeinen]] naar de Lage Landen kwamen (circa het begin van onze jaartelling). In zuidelijker streken (het Midden-Oosten het oostelijke [[Middellandse Zee]]-bekken) was de overgang wat eerder (vanaf circa '''[[1200 v.Chr.]]'''). De overgang van de bronstijd naar de ijzertijd is in die streken gepaard gegaan met grote politieke verschuivingen. (Zie de [[brandcatastrofe]].)
| |
| | |
| De naam ijzertijd duidt op het veelvuldig gebruik van [[IJzer (element)|ijzer]] bij het maken van metalen voorwerpen. IJzer heeft diverse voordelen ten opzichte van [[brons]]:
| |
| * het is harder, dus beter geschikt voor wapens en gereedschap
| |
| * het is makkelijker te bewerken
| |
| * het is makkelijker te repareren
| |
| * de grondstof ervoor komt op veel meer plaatsen voor
| |
| * het gaat langer mee
| |
| | |
| Wat ijzer lange tijd tot een weinig gebruikt metaal maakte is dat het in tegenstelling tot [[koper (element)|koper]] weinig als vrij metaal in [[gedegen]] vorm voorkomt. Oorspronkelijk kende men daarom het alleen [[meteoriet|meteoritisch]] ijzer, een zeldzaamheid. Het duurde lang voordat men leerde het metaal uit zijn [[erts (mineraal)|erts]] vrij te maken.
| |
| | |
| De voordelen zorgden ervoor dat bij voorkeur ijzer werd gebruikt voor allerlei wapens (vooral het [[zwaard (wapen)|zwaard]]) en gereedschap. Het nu minder belangrijke brons werd omgesmolten tot sieraden en siervoorwerpen (vooral armbanden en paardentuig).
| |
| | |
| Typische elementen uit de ijzertijd die in mindere mate of helemaal niet voorkwamen in de [[bronstijd]] zijn:
| |
| * broeken (van wol of linnen, vaak geruit)
| |
| * ijzeren voorwerpen zoals bijlen, wapens, gereedschap, zagen
| |
| * bronzen munten
| |
| * bronzen situlae (zie hieronder)
| |
| * slingerkogels
| |
| * ijzerwinning uit de natuur (Klapperstenen uit de Veluwe, moerasijzererts in het noorden, [[ijzeroer]] uit Brabant en Oost-Nederland)
| |
| * een soort [[upper class]] die bijzondere voorwerpen bezat zoals [[goud]] en [[Koraal (zoölogie)|koraal]]
| |
| | |
| Via handel kwamen er nog andere voorwerpen naar Nederland. Opvallend zijn de zogenaamde bronzen ''situlae'' (emmers) die in Centraal-Europa werden gemaakt om wijn te mengen met water (een typisch Romeins/Grieks gebruik). Er zijn in Nederland negen exemplaren gevonden.
| |
| | |
| Omdat ijzer veel sneller [[corrosie|corrodeert]] dan brons of koper, zijn veel ijzeren voorwerpen die niet toevallig onder zeer gunstige omstandigheden in de bodem lagen nagenoeg volledig vergaan.
| |
| | |
| ==Bijzondere archeologische vondsten==
| |
| ===Nederland===
| |
| Een [[Vorstengraf (Oss)|koningsgraf uit Oss]] (ongeveer [[500 v.Chr.]]) bevatte bijzondere [[grafgift]]en en is het grootste dat ooit in West-Europa is gevonden (52 meter doorsnede).
| |
| | |
| ==Zie ook==
| |
| * [[Ijzer]] (doorverwijzing).
| |
| | |
| === Externe links ===
| |
| * [http://www.legia-forum.org/nederlands/ijzertijd_nl.html De ijzertijd in Vlaanderen - een beknopt overzicht]
| |
| * [http://home.versatel.nl/postbus/index.html De brons- en ijzertijd in Nederland]
| |
| * [http://www.ru.nl/ahc/vg/html/vg000094.htm De brons- en ijzertijd in België]
| |
| | |
| {{Commonscat|Iron Age}}
| |
| [[Categorie:Tijdperk]]
| |
| [[Categorie:IJzertijd| ]]
| |
