Henk Saeijs

Henricus Lambertus Franciscus (Henk) Saeijs (Sangasanga-dalam, 25 augustus 1935) is een bioloog die naast hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat Zeeland (HID) ook ‘waterprofessor’ was aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Als kind ontdekte hij de wonderen van het tropisch regenwoud en overleefde hij 4 jaar Jappenkampen in Nederlands-Indië, waaronder de ‘Hel van Halmaheira’. Na de oorlog kwam hij met de Nieuw-Amsterdam (het repatriëringsschip waarop een mazelenepidemie heerste) terug naar Nederland. Hij studeerde tropische landbouw in Deventer en vertrok als 21-jarige naar Sumatra om een rubberplantage te runnen. Na de nationalisatie van het bedrijf in 1958 keerde hij definitief terug naar Nederland waar hij zijn studie biologie voltooide aan de Rijksuniversiteit Utrecht.

Na een aantal jaren gewerkt te hebben als docent werd hij een van de eerste biologen bij de Deltadienst van Rijkswaterstaat. Samen met een schare gelijkgestemde pioniers gaf hij vorm en inhoud aan het milieuonderzoek. Dat was hard nodig, want bij de start van het milieuonderzoek in 1971 was Rijkswaterstaat al 15 jaar bezig met de voorbereiding en uitvoering van de Deltawerken. Zijn belangrijkste wapenfeit is het zout houden van het Grevelingenmeer na afsluiting van de Noordzee. Daarnaast pleitte hij voor objectief onderzoek naar de effecten van alle alternatieven in de Oosterscheldediscussie, inclusief het alternatief van een open Oosterschelde met dijkversterking. Bij de Deltadienst klom hij op tot hoofd van de afdeling Milieuonderzoek. Op 1 april 1982 maakte hij de overstap naar de afdeling Waterhuishouding van de Hoofddirectie van Rijkswaterstaat. In dat jaar promoveerde hij ook op het proefschrift ‘Changing Estuaries’.

Bij Rijkswaterstaat was hij de eerste bioloog die tussen de waterbouwkundige ingenieurs afdelingshoofd werd. Met zijn stellige uitspraken lokte hij een dialoog uit over de negatieve ecologische gevolgen van grootschalige ingrepen in natuurlijke watersystemen. Zijn gedachtengoed over ‘geleide ecosysteemontwikkeling’ was een belangrijke basis voor de nota ‘Omgaan met Water’ die een beleidsmatige kentering naar ecologisch verantwoord waterbeheer veroorzaakte. Hij zat in het nationale crisisteam n.a.v. de Tsjernobylramp en hij speelde een belangrijke rol in het Rijnactieplan om de vervuiling van de Rijn tegen te gaan. Een van zijn gevleugelde uitspraken is: Moeder Natuur is de beste ingenieur.

Na een korte tussenfase bij de directie Noordzee werd Saeijs HID in Zeeland. Daar was hij onder meer verantwoordelijk voor het aanwakkeren van de ontpolderingsdiscussie. In 1995 werd hij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam benoemd tot bijzonder hoogleraar met als leerstoel ‘waterkwaliteitsbeleid en duurzaamheid’. Gedurende zijn carrière publiceerde hij veelvuldig en hield diverse lezingen. In 2000 werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Na zijn pensioen bundelde hij zijn inzichten in de essaybundel Weg van water (Turning the Tide, 2006). In september 2015 verschijnt zijn levensverhaal bij uitgeverij Eburon.

Geleide ecosysteemontwikkeling: het positief tegemoet treden van de natuur, waarbij er creatief gebruik wordt gemaakt van de aanwezige infrastructuur. Essentieel in die benadering is dat de veranderingen worden begeleid door een strategie van de ‘aan de omstandigheden aanpassend beheer’. Saeijs ontwikkelde dit concept naar analogie van een geleide economie.

Opvallende uitspraken van Henk Saeijs:

• Ecologie = economie. Levend water is goud waard.
• Ontpolderen is zo logisch dat het er vanzelf van komt.
• Investeren van je vermogen, doe je beter op het hoge en droge.
• Nederlanders moeten weer natter leren denken en handelen.
• Zowel zoet als zout water zijn noodzakelijk voor gezond en productief leven op aarde.

Bronnen: