Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Heerlijkheid Appeltern: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heerlijkheid_Appeltern&oldid=46267093 -1- Museum De Tuut 9 mrt 2016)
 
Geen bewerkingssamenvatting
 
(2 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Heerlijkheid Appeltern
<!-- [[Bestand:26-Appeltern3b Huis.jpg|thumb|[[Abraham de Haen]]/[[Hendrik Spilman]]: '''t Huis te Appeltheren, van den Maasdijk te zien 1732 .'']]
[[Bestand:Appeltern.jpg|thumb|Huis Appeltern in 2010]]
De Heerlijkheid Appeltern ligt ten oosten van het dorp Appeltern en omvat een terrein van 38 hectare bestaand uit weilanden, bossen, een historisch park en een kasteelplaats met daarop het restant van een vroeger landhuis.
[[Bestand:Huis Appeltern.jpg|thumb|De Heerlijkheid Appeltern met het voormalige washuis in 2012]]
De Heerlijkheid is ontstaan vanuit een kasteel dat in de 12e eeuw op deze plaats te vinden was. Het thans nog bestaande omgrachte terrein is de vroegere kasteelplaats. In 1686 is het kasteel door de familie Sweerts de Landas verbouwd tot landhuis. In 1709 kwam het landhuis als bruidschat in handen van de familie van der Capellen. De bekendste telg uit deze familie, de voorman van de Nederlandse Patriotten Joan Derk van der Capellen schreef in 1781 in het landhuis te Appeltern zijn beroemde oproep aan het volk van Nederland; Het Democratisch Manifest.  
[[Bestand:Bouwhuis - Appeltern - 20023818 - RCE.jpg|thumb|Een van de bouwhuizen, in 1967]]
Rond 1800 is ten noorden van de ringdijk rond de kasteelplaats een park aangelegd met daarin een sterrenbos (een bos met een stervormig lanenpatroon). In dezelfde tijd zijn de twee ‘bouwhuizen’ gebouwd, agrarische bedrijfsgebouwen ten dienste van het agrarische bedrijf dat toentertijd ter plaatste werd uitgeoefend. De bouwhuizen zijn evenals het ‘washuis’ en de twee resterende toegangspoorten van de Heerlijkheid aan de Maasdijk, aangewezen als rijksmonument. In 2014 is het restant van het sterrenbos gerestaureerd. Bij die gelegenheid is in het park een monument opgericht gewijd aan Joan Derk van der Capellen.  
[[Bestand:Trap naar slotgracht aan de noordzijde - Appeltern - 20023824 - RCE.jpg|thumb|Deur en trap van het washuis naar de slotgracht]] -->
Omstreeks 1870 is het landhuis vanwege bouwvalligheid gesloopt. Slechts het voormalige dienstengebouw, het zogenaamde washuis, bleef gespaard. Dit washuis is in 1995 verbouwd tot woonhuis.
De '''Heerlijkheid Appeltern''' is een [[Grondheerlijkheid|heerlijkheid]] ten oosten van het dorp [[Appeltern]] in de [[Nederland]]se [[provincie]] [[Gelderland]]. Het landgoed meet 38 [[hectare]] en bestaat uit weilanden, bossen, een historisch park en een kasteelplaats met daarop het Huis Appeltern, Maasdijk 6, Appeltern. Enkele monumentale bijgebouwen staan nog overeind. Het werd in 1672 grotendeels verwoest door Franse troepen en daarna herbouwd.<ref name="ahoud">Wilfried Ahoud: ''Appeltern'', in Jas, J., Keverling Buisman, F., Storms-Smeets, E., te Stroete, A., Wingens, M.: ''Kastelen in Gelderland'', Uitgeverij Matrijs, 2013, {{ISBN|978-90-5345-410-7}}, p. 478-479.</ref>
Sinds 1968 is de Heerlijkheid Appeltern eigendom, van de Maatschappij van Welstand. Tussen zonsopgang en zonsondergang is de Heerlijkheid vrij toegankelijk.
 
Website: www.heerlijkheidappeltern.nl
== Geschiedenis ==
[[Bestand:Heerlijkheid Appeltern.jpg|miniatuur|De Heerlijkheid Appeltern]]
<!-- [[Bestand:Robbert van Apelteren.svg|miniatuur|links|Stamwapen van het geslacht Van Appeltern]] -->
De heerlijkheid is ontstaan vanuit een kasteel dat in de 12e eeuw op deze plaats te vinden was. De oudst bewaarde documenten waarmee [[Leen (feodalisme)|belening]] van het "huys ende hoffstadt tot Appelteren" kan worden vastgesteld, dateren van 1379.<ref name="ahoud" /><ref name="MG">[http://www.mijngelderland.nl/#/cultuurhistorie-in-het-land-van-maas-en-waal/huis-te-appeltern Huis te Appeltern, met vermaarde bewoner], mijngelderland.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.</ref> Het leen betrof landerijen, een dwangmolen en gerichten in de omgeving. Tegen het eind van de veertiende eeuw werd het kasteel bewoond door het geslacht Van Appeltern.<ref name="MG" /> en in 1484 werd het verworven door de familie Van Gendt tot het in 14 door erfenis toeviel aan Willem van Renesse van Baer.<ref name="ahoud" />
 
In 1672 werd het huis door Franse troepen grotendeels verwoest en door schulden duurde herbouw lang.<ref name="ahoud" /> In 1687 werden kasteel en landgoed door de familie [[Sweerts de Landas]] gekocht, waarna zij het kasteel tot landhuis lieten verbouwen.<ref>Schulte, p. 337</ref> In 1709 kwam het landhuis als bruidsschat in handen van de familie [[Van der Capellen]].<ref name="GA">[http://www.geldersarchief.nl/zoeken/?mivast=37&mizig=210&miadt=37&miaet=1&micode=0467&minr=4426595&miview=inv2 Familie Van der Capellen], geldersarchief.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.</ref>
 
Eind achttiende eeuw werden twee ‘bouwhuizen’ gebouwd, bedrijfsgebouwen ten dienste van het agrarische bedrijf dat toentertijd ter plaatse werd uitgeoefend.<ref name="RM">[http://rijksmonumenten.nl/monument/8193/huis-appeltern/appeltern/ Appeltern], rijksmonumenten.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.</ref> Rond 1800 is ten noorden van de ringdijk rond de kasteelplaats een park aangelegd met daarin een [[sterrenbos]] (een bos met een stervormig lanenpatroon). In de tweede helft van de 19e eeuw is het landhuis vanwege bouwvalligheid grotendeels gesloopt.<ref name="MG" /> Het voormalige dienstengebouw dat de noordvleugel van het kasteel is geweest, het zogenaamde washuis, werd eind achttiende eeuw nog gerenoveerd en het werd bij de sloop gespaard.<ref name="MG" /> De beide bouwhuizen werden evenmin gesloopt. Telgen van de familie Van der Capellen bewoonden het landgoed tot 1969.<ref name="GA" /> Ahoud schreef dat de familie Van Rechteren sinds de achttiende eeuw tot 1968 het landgoed bezat.<ref name="ahoud" />
 
=== ''Aan het Volk van Nederland'' ===
De bekendste telg uit deze familie, de voorman van de Nederlandse Patriotten [[Joan Derk van der Capellen]], schreef in 1781 in het landhuis te Appeltern zijn beroemde oproep aan het volk van Nederland: het Democratisch Manifest, bekend als ''[[Aan het Volk van Nederland]]''.<ref name="GEL">[http://www.gelderland.nl/4/92376-nieuws/Nieuwsarchief/2014/2014-2e-kwartaal/Opening-Motorenmuseum-De-Tuut-in-Appeltern-start-museumseizoen.html Opening Motorenmuseum De Tuut in Appeltern start museumseizoen], gelderland.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.</ref>
 
== Jongste geschiedenis en heden ==
Sinds 1968 is de Heerlijkheid Appeltern eigendom van de [[Maatschappij van Welstand]].<ref>Schulte, p 341.</ref> De kasteelplaats, omzoomd door de voormalige slotgracht bevat restanten van het vroegere landhuis. De bouwhuizen zijn, evenals het ‘washuis’ en de twee resterende toegangspoorten van de Heerlijkheid aan de Maasdijk, aangewezen als rijksmonument.<ref name="RM" /> Het washuis is in 1995 verbouwd tot woonhuis. Het park werd in 1975 gerestaureerd en voor het publiek opengesteld.<ref>Schulte, p 342.</ref> In 2014 werd het restant van het sterrenbos gerestaureerd. Bij die gelegenheid is in het park voor Joan Derk van der Capellen een monument opgericht.<ref name="GEL" /> Tussen zonsopgang en zonsondergang is het landgoed voor het publiek vrij toegankelijk.
 
== Externe links ==
* [http://www.heerlijkheidappeltern.nl heerlijkheidappeltern.nl]
* [http://www.eci.nl/images/InkijkPDF/9789021441481.pdf "Inkijkexemplaar"] van ''Schaduwbeeld'' of ''Het Geheim van Appeltern'' van [[Hella Haasse]]
{{Commonscat|Huis Appeltern}}
{{Appendix|2=
* Schulte, A.G. (1986); ''Het Land van Maas en Waal'', Staatsdrukkerij, Den Haag. Online via [https://www.dbnl.org/tekst/schu211land02_01/schu211land02_01_0019.php dbnl.org]
----
{{References}}
}}
{{authority control|TYPE=|Wikidata=Q23466466 }}
{{Navigatie kastelen Gelderland}}
[[Categorie:Landgoed in Gelderland]]
[[Categorie:West Maas en Waal]]
[[Categorie:Appeltern]]

Huidige versie van 20 apr 2021 om 17:50

De Heerlijkheid Appeltern is een heerlijkheid ten oosten van het dorp Appeltern in de Nederlandse provincie Gelderland. Het landgoed meet 38 hectare en bestaat uit weilanden, bossen, een historisch park en een kasteelplaats met daarop het Huis Appeltern, Maasdijk 6, Appeltern. Enkele monumentale bijgebouwen staan nog overeind. Het werd in 1672 grotendeels verwoest door Franse troepen en daarna herbouwd.[1]

Geschiedenis

De heerlijkheid is ontstaan vanuit een kasteel dat in de 12e eeuw op deze plaats te vinden was. De oudst bewaarde documenten waarmee belening van het "huys ende hoffstadt tot Appelteren" kan worden vastgesteld, dateren van 1379.[1][2] Het leen betrof landerijen, een dwangmolen en gerichten in de omgeving. Tegen het eind van de veertiende eeuw werd het kasteel bewoond door het geslacht Van Appeltern.[2] en in 1484 werd het verworven door de familie Van Gendt tot het in 14 door erfenis toeviel aan Willem van Renesse van Baer.[1]

In 1672 werd het huis door Franse troepen grotendeels verwoest en door schulden duurde herbouw lang.[1] In 1687 werden kasteel en landgoed door de familie Sweerts de Landas gekocht, waarna zij het kasteel tot landhuis lieten verbouwen.[3] In 1709 kwam het landhuis als bruidsschat in handen van de familie Van der Capellen.[4]

Eind achttiende eeuw werden twee ‘bouwhuizen’ gebouwd, bedrijfsgebouwen ten dienste van het agrarische bedrijf dat toentertijd ter plaatse werd uitgeoefend.[5] Rond 1800 is ten noorden van de ringdijk rond de kasteelplaats een park aangelegd met daarin een sterrenbos (een bos met een stervormig lanenpatroon). In de tweede helft van de 19e eeuw is het landhuis vanwege bouwvalligheid grotendeels gesloopt.[2] Het voormalige dienstengebouw dat de noordvleugel van het kasteel is geweest, het zogenaamde washuis, werd eind achttiende eeuw nog gerenoveerd en het werd bij de sloop gespaard.[2] De beide bouwhuizen werden evenmin gesloopt. Telgen van de familie Van der Capellen bewoonden het landgoed tot 1969.[4] Ahoud schreef dat de familie Van Rechteren sinds de achttiende eeuw tot 1968 het landgoed bezat.[1]

Aan het Volk van Nederland

De bekendste telg uit deze familie, de voorman van de Nederlandse Patriotten Joan Derk van der Capellen, schreef in 1781 in het landhuis te Appeltern zijn beroemde oproep aan het volk van Nederland: het Democratisch Manifest, bekend als Aan het Volk van Nederland.[6]

Jongste geschiedenis en heden

Sinds 1968 is de Heerlijkheid Appeltern eigendom van de Maatschappij van Welstand.[7] De kasteelplaats, omzoomd door de voormalige slotgracht bevat restanten van het vroegere landhuis. De bouwhuizen zijn, evenals het ‘washuis’ en de twee resterende toegangspoorten van de Heerlijkheid aan de Maasdijk, aangewezen als rijksmonument.[5] Het washuis is in 1995 verbouwd tot woonhuis. Het park werd in 1975 gerestaureerd en voor het publiek opengesteld.[8] In 2014 werd het restant van het sterrenbos gerestaureerd. Bij die gelegenheid is in het park voor Joan Derk van der Capellen een monument opgericht.[6] Tussen zonsopgang en zonsondergang is het landgoed voor het publiek vrij toegankelijk.

Externe links

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Huis Appeltern op Wikimedia Commons.

rel=nofollow

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  • Schulte, A.G. (1986); Het Land van Maas en Waal, Staatsdrukkerij, Den Haag. Online via dbnl.org

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Wilfried Ahoud: Appeltern, in Jas, J., Keverling Buisman, F., Storms-Smeets, E., te Stroete, A., Wingens, M.: Kastelen in Gelderland, Uitgeverij Matrijs, 2013, ISBN 978-90-5345-410-7, p. 478-479.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Huis te Appeltern, met vermaarde bewoner, mijngelderland.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.
  3. º Schulte, p. 337
  4. 4,0 4,1 Familie Van der Capellen, geldersarchief.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.
  5. 5,0 5,1 Appeltern, rijksmonumenten.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.
  6. 6,0 6,1 Opening Motorenmuseum De Tuut in Appeltern start museumseizoen, gelderland.nl, geraadpleegd 9 maart 2016.
  7. º Schulte, p 341.
  8. º Schulte, p 342.
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow