Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Groot-Nederlandse Beweging: verschil tussen versies
(ondertitels) |
(toevoeging definitie, serie wijzigingen) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Groot-Nederland.jpg|thumb|420px|Een prentkaart met een kaartje van „Groot-Nederland” (in dit geval inclusief [[Brussel (stad)|Brussel]] en [[Frans-Vlaanderen]]). Met enkele strofen van het [[Wilhelmus]] ernaast.]] | [[Bestand:Groot-Nederland.jpg|thumb|420px|Een prentkaart met een kaartje van „Groot-Nederland” (in dit geval inclusief [[Brussel (stad)|Brussel]] en [[Frans-Vlaanderen]]). Met enkele strofen van het [[Wilhelmus]] ernaast.]] | ||
De '''Groot-Nederlandse Beweging''' is het streven naar bewustmaking en ontwikkeling van de taalkundige en culturele affiniteit van [[Nederland]] en [[Vlaanderen]]<ref>''Lexicon Geschiedenis van Nederland &België'', p. 143</ref> | De '''Groot-Nederlandse Beweging''' is het streven naar bewustmaking en ontwikkeling van de taalkundige en culturele affiniteit van [[Nederland]] en [[Vlaanderen]],<ref>''Lexicon Geschiedenis van Nederland & België'', p. 143</ref> en in politieke betekenis het streven naar een staatkundige vereniging van de Nederlandstalige gebieden in Europa. | ||
== Geschiedenis == | == Geschiedenis == | ||
===Ontstaan=== | ===Ontstaan=== | ||
De Groot-Nederlandse beweging ontstond aan het einde van de 18de eeuw onder de invloed van de [[Verlichting]] en de [[Romantiek]]. | De Groot-Nederlandse beweging of het grootneerlandisme ontstond aan het einde van de 18de eeuw onder de invloed van de [[Verlichting]] en de [[Romantiek]]. | ||
Een tijdelijke verwezenlijking van de Groot-Nederlandse Gedachte vond in bepaald opzicht plaats in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814-1840). | Een tijdelijke verwezenlijking van de Groot-Nederlandse Gedachte vond in bepaald opzicht plaats in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814-1840). | ||
De beweging herleefde na 1849 door de congressen die werden gehouden tussen Belgische en Nederlandse intellectuelen. In België kwam de Nederlandstalige burgerij steeds meer in het geweer tegen de bevoorrechte positie van het Frans en de dienovereenkomstige achterstelling van het Nederlands door de overheid en in het openbare leven. De wens om de verbroken band tussen de Nederlandssprekenden te herstellen en de positie van het Nederlands in België te verbeteren leidde tot de oprichting van het [[Algemeen-Nederlands Verbond]] (ANV) in 1895. De belangstelling voor de Groot-Nederlandse beweging werd hierdoor en door het oprichten van de [[Vlaamse Beweging]] gestimuleerd. | De beweging herleefde na 1849 door de congressen die werden gehouden tussen Belgische en Nederlandse intellectuelen. In België kwam de Nederlandstalige burgerij steeds meer in het geweer tegen de bevoorrechte positie van het Frans en de dienovereenkomstige achterstelling van het Nederlands door de overheid en in het openbare leven. De wens om de verbroken band tussen de Nederlandssprekenden te herstellen en de positie van het Nederlands in België te verbeteren leidde tot de oprichting van het [[Algemeen-Nederlands Verbond]] (ANV) in 1895. De belangstelling voor de Groot-Nederlandse beweging werd hierdoor en door het oprichten van de [[Vlaamse Beweging]] gestimuleerd. | ||
Het begrip „Groot-Nederlands” zelf kwam pas op in de jaren twintig van de 20e eeuw. | |||
===Eerste Wereldoorlog=== | ===Eerste Wereldoorlog=== | ||
De Eerste Wereldoorlog verscherpte de tegenstellingen tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in België. | De Eerste Wereldoorlog verscherpte de tegenstellingen tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in België. De ’[[Flamenpolitik]] van de bezetters was gericht de Vlamingen warm te maken voor een hereniging met Nederland. Dit Groot-Nederland zou vervolgens een deelstaat van het Duitse Rijk kunnen worden. De Flamenpolitik hield ook een de bestuurlijke scheiding tussen een Nederlands- en een Franstalig deel van België in. Dit leidde tot een anti-Belgische reactie in de Vlaamse Beweging. Die anti-Belgische reactie werd nog gevoed door het aankaarten van vermeende misstanden in het Belgische leger, hoewel de taalkwestie bij de soldaten aan het front nauwelijks een vraagstuk was en de Belgische legerleiding aanmerkelijk behoedzamer met haar manschappen omsprong dan de andere oorlogvoerende landen. Niettemin werd de wens om af te scheiden van België en aan te sluiten bij Nederland sterker.<ref>Zie De Schaepdrijver, Sophie; De Groote Oorlog', p. 103-173 en 255-289, Atlas, Antwerpen-Amsterdam 1999 (vierde druk).</ref> | ||
Het hoofdbestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond distantieerde zich van het Vlaams [[Activisme]]. | Het hoofdbestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond distantieerde zich van het Vlaams [[Activisme]]. | ||
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog kon het Algemeen-Nederlands Verbond rekenen op een aanzienlijke aanhang in zowel Nederland als België, onder meer onder studenten. Onenigheid over de radicale koers van de Vlaamse Beweging leidde echter tot een afscheuring van de studentenafdelingen in het | ==Interbellum== | ||
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog kon het Algemeen-Nederlands Verbond rekenen op een aanzienlijke aanhang in zowel Nederland als België, onder meer onder studenten. Onenigheid over de radicale koers van de Vlaamse Beweging leidde echter tot een afscheuring van de studentenafdelingen in het [[Dietsch Studenten Verbond]] (DSV). Tijdens het interbellum was de Groot-Nederlandse gedachte populair in Nederland en deze populariteit werd breed gedragen door alle zuilen heen. | |||
Een deel van de Groot Nederlanders keerde zich tegen de [[Walen]] die niet tot de [[Diets]]e gemeenschap zouden behoren. Een herstel van het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden|Vereenigd Koninkrijk der Nederlanden]] binnen de grenzen van 1815-1830 werd niet beschouwd als Groot-Nederlands maar als „[[Bourgondisch]]”. | Een deel van de Groot Nederlanders keerde zich tegen de [[Walen]] die niet tot de [[Diets]]e gemeenschap zouden behoren. Een herstel van het [[Verenigd Koninkrijk der Nederlanden|Vereenigd Koninkrijk der Nederlanden]] binnen de grenzen van 1815-1830 werd niet beschouwd als Groot-Nederlands maar als „[[Bourgondisch]]”. | ||
Anderzijds werd [[Zuid-Afrika]] wèl als een deel van de | Anderzijds werd [[Zuid-Afrika]] wèl als een deel van de Dietse gemeenschap beschouwd. Aangezien een gemeenschappelijke godsdienst ontbrak en de gezamenlijke geschiedenis lange tijd onderbroken was, vormde de gezamenlijke taal het verbindende element hiervan.<ref>Briefwisseling Gerretson-Geyl Deel III Blz. 115</ref> | ||
In de jaren 30 werd in [[Rotterdam]] de [[Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen]] opgericht, die zo’n duizend leden zou gaan tellen. | |||
De opkomende belangstelling voor de Vlaamse letterkunde was van grote culturele betekenis. De Groot-Nederlandse opvatting van de geschiedenis, door de historici [[Pieter C. A. Geyl|Pieter Geyl]] en [[F. C. Gerretson]], was van wetenschappelijk belang. | De opkomende belangstelling voor de Vlaamse letterkunde was van grote culturele betekenis. De Groot-Nederlandse opvatting van de geschiedenis, door de historici [[Pieter C. A. Geyl|Pieter Geyl]] en [[F. C. Gerretson]], was van wetenschappelijk belang. | ||
===Tweede Wereldoorlog=== | ===Tweede Wereldoorlog=== | ||
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen België en Nederland beide onder Duitse bezetting. Sommigen geloofden dat de Duitsers een Groot-Nederlandse staat zouden toestaan en gingen daarom met de Duitsers [[collaboratie|collaboreren]]. De Duitse bezetter, en met name de [[Schutzstaffel|SS]]-stroming, zag echter niets in dit idee; men wenste een Groot-Duits ofwel Groot-Germaans Rijk waarin de verschillen tussen Duitse en Nederlandse bevolkingsgroepen miskend werden. [[Adolf Hitler|Hitler]] verbood na verloop van tijd alle Groot-Nederlandse propaganda, en sommige groepen als [[Nederland Eén!]] gingen in het verzet tegen de nazi’s. Vooraanstaande Groot-Nederlanders kwamen zelfs in een gevangenkamp terecht, zoals de Nederlandse professor [[Pieter Geyl]] en enkele Nederlandse leden van het in 1931 opgerichte Verbond der Dietsche Nationaalsocialisten ([[Verdinaso]]). | |||
Verdinaso kreeg in Nederland nooit veel aanhang. | Verdinaso kreeg in Nederland nooit veel aanhang. | ||
| Regel 39: | Regel 44: | ||
* {{Aut|Pieter van Hees}}, ''Groot-Nederland'', in: ''Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging'' | * {{Aut|Pieter van Hees}}, ''Groot-Nederland'', in: ''Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging'' | ||
<references/> | <references/> | ||
* [http://www.geschiedenisbeleven.nl/Artikelen/Geschiedenis/De_Groot-Nederlandse_gedachte_door_de_jaren_heen/ De Groot-Nederlandse gedachte door de jaren heen] op geschiedenisbeleven.nl | |||
[[Categorie: Vlaanderen]] | |||
[[Categorie: Nederland]] | |||
[[Categorie: Vlaamse Beweging]] | |||
[[Categorie: Irredentisme]] | |||
[[Categorie: Nationalisme]] | |||
Versie van 2 nov 2012 18:17
De Groot-Nederlandse Beweging is het streven naar bewustmaking en ontwikkeling van de taalkundige en culturele affiniteit van Nederland en Vlaanderen,[1] en in politieke betekenis het streven naar een staatkundige vereniging van de Nederlandstalige gebieden in Europa.
Geschiedenis
Ontstaan
De Groot-Nederlandse beweging of het grootneerlandisme ontstond aan het einde van de 18de eeuw onder de invloed van de Verlichting en de Romantiek.
Een tijdelijke verwezenlijking van de Groot-Nederlandse Gedachte vond in bepaald opzicht plaats in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814-1840).
De beweging herleefde na 1849 door de congressen die werden gehouden tussen Belgische en Nederlandse intellectuelen. In België kwam de Nederlandstalige burgerij steeds meer in het geweer tegen de bevoorrechte positie van het Frans en de dienovereenkomstige achterstelling van het Nederlands door de overheid en in het openbare leven. De wens om de verbroken band tussen de Nederlandssprekenden te herstellen en de positie van het Nederlands in België te verbeteren leidde tot de oprichting van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) in 1895. De belangstelling voor de Groot-Nederlandse beweging werd hierdoor en door het oprichten van de Vlaamse Beweging gestimuleerd.
Het begrip „Groot-Nederlands” zelf kwam pas op in de jaren twintig van de 20e eeuw.
Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog verscherpte de tegenstellingen tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in België. De ’Flamenpolitik van de bezetters was gericht de Vlamingen warm te maken voor een hereniging met Nederland. Dit Groot-Nederland zou vervolgens een deelstaat van het Duitse Rijk kunnen worden. De Flamenpolitik hield ook een de bestuurlijke scheiding tussen een Nederlands- en een Franstalig deel van België in. Dit leidde tot een anti-Belgische reactie in de Vlaamse Beweging. Die anti-Belgische reactie werd nog gevoed door het aankaarten van vermeende misstanden in het Belgische leger, hoewel de taalkwestie bij de soldaten aan het front nauwelijks een vraagstuk was en de Belgische legerleiding aanmerkelijk behoedzamer met haar manschappen omsprong dan de andere oorlogvoerende landen. Niettemin werd de wens om af te scheiden van België en aan te sluiten bij Nederland sterker.[2]
Het hoofdbestuur van het Algemeen-Nederlands Verbond distantieerde zich van het Vlaams Activisme.
Interbellum
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog kon het Algemeen-Nederlands Verbond rekenen op een aanzienlijke aanhang in zowel Nederland als België, onder meer onder studenten. Onenigheid over de radicale koers van de Vlaamse Beweging leidde echter tot een afscheuring van de studentenafdelingen in het Dietsch Studenten Verbond (DSV). Tijdens het interbellum was de Groot-Nederlandse gedachte populair in Nederland en deze populariteit werd breed gedragen door alle zuilen heen.
Een deel van de Groot Nederlanders keerde zich tegen de Walen die niet tot de Dietse gemeenschap zouden behoren. Een herstel van het Vereenigd Koninkrijk der Nederlanden binnen de grenzen van 1815-1830 werd niet beschouwd als Groot-Nederlands maar als „Bourgondisch”.
Anderzijds werd Zuid-Afrika wèl als een deel van de Dietse gemeenschap beschouwd. Aangezien een gemeenschappelijke godsdienst ontbrak en de gezamenlijke geschiedenis lange tijd onderbroken was, vormde de gezamenlijke taal het verbindende element hiervan.[3]
In de jaren 30 werd in Rotterdam de Stichting Noord-Nederland-Vlaanderen opgericht, die zo’n duizend leden zou gaan tellen.
De opkomende belangstelling voor de Vlaamse letterkunde was van grote culturele betekenis. De Groot-Nederlandse opvatting van de geschiedenis, door de historici Pieter Geyl en F. C. Gerretson, was van wetenschappelijk belang.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen België en Nederland beide onder Duitse bezetting. Sommigen geloofden dat de Duitsers een Groot-Nederlandse staat zouden toestaan en gingen daarom met de Duitsers collaboreren. De Duitse bezetter, en met name de SS-stroming, zag echter niets in dit idee; men wenste een Groot-Duits ofwel Groot-Germaans Rijk waarin de verschillen tussen Duitse en Nederlandse bevolkingsgroepen miskend werden. Hitler verbood na verloop van tijd alle Groot-Nederlandse propaganda, en sommige groepen als Nederland Eén! gingen in het verzet tegen de nazi’s. Vooraanstaande Groot-Nederlanders kwamen zelfs in een gevangenkamp terecht, zoals de Nederlandse professor Pieter Geyl en enkele Nederlandse leden van het in 1931 opgerichte Verbond der Dietsche Nationaalsocialisten (Verdinaso).
Verdinaso kreeg in Nederland nooit veel aanhang.
Vele Vlaamse kopstukken van de Groot-Nederlandse gedachte voor 1940 hadden verregaand gecollaboreerd met de Duitsers, met name in het VNV. Andere bewegingen die de Groot-Nederlandse Gedachte koesterden waren bijvoorbeeld de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) en het Zwart Front.
Na de Tweede Wereldoorlog
Wegens de collaboratie stond de Groot-Nederlandse Beweging na de Tweede Wereldoorlog in beide Benelux-staten in een kwaad daglicht. Enkele decennia na de oorlog begon de gedachte in de politiek opnieuw op te komen, eerst in radicale partijen, later ook bij de gematigde partijen.
In het kader van de Benelux en de Europese Unie kreeg de culturele inhoud van de Groot-Nederlandse Gedachte nieuwe mogelijkheden.
Bronnen
- Jan Brouwers, Erik Drenth, Gert Gritter, Erwin Jansma, Marlies Mertens, eindredactie Liek Mulder, Lexicon Geschiedenis van Nederland & België, Utrecht/antwerpen, Kosmos Z&K uitgevers, 1994. ISBN 90 215 2357 4
- Pieter van Hees, Groot-Nederland, in: Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging
- De Groot-Nederlandse gedachte door de jaren heen op geschiedenisbeleven.nl