Getijdengebed

Het getijdengebed zijn traditionele dagelijkse gebeden in de orthodoxe, katholieke, lutherse en anglicaanse kerken.

Liturgische boeken met de teksten van het getijdengebed heten onder andere Horologion (orthodox), Getijdenboek (katholiek) of Book of Common Prayer (anglicaans). De lange versie van deze gebeden was en is gebruikelijk in kloosters. Een kortere versie, genaamd Brevier (Latijn: breve „beknopt”) werd gebruikt door de parochiepriesters:.

De kloosterliturgie gebruikt de volgende gebeden en gebedstijden:

1. Metten (matines): tussen middernacht en het begin van de dag;
2. Lauden (laudes): met de dageraad (omstreeks 6 uur);
3. Terts (tierce) (het derde uur na zonsopgang): rond 9 uur, of voor de hoogmis;
4. Sext (sexte) (het zesde uur na zonsopgang): à midi environ
5. None (het negende uur na zonsopgang): omstreeks 3 uur ’s namiddags;
6. Vespers (Vespera): begin van de avond (omstreeks 5 of 6 uur ’s avonds);
7. Completen: ’s avonds, voor zonsondergang.

Deze gebedstijden werden omstreeks het jaar 530 vastgelegd in de Regel van St. Benedictus. Benedictus voegde zelf de priem toe: (prima) (eerste uur).

Geschiedenis

In de Hebreeuwse Bijbel gaf God het gebod aan de Israëlitische priesters om ’s morgens en ’s avonds slachtoffers te brengen (Exodus 29:38-39). Aanvankelijk werden deze offers gebracht bij de tabernakel, later bij de door Salomo gebouwde tempel te Jeruzalem. Gedurende de Babylonische gevangenschap kon de verwoeste tempel niet worden gebruikt. De eerste synagoges werden gebouwd, waarin zich op vastgelegde tijdstippen een eredienst begon te ontwikkelen uit het voorlezen van de Thora, Psalmen en lofzangen. Uit de joodse traditie om driemaal daags bijeen te komen voor gebed (sjachariet, micha en maariv), ontwikkelde zich in de vroege eeuwen van het christendom een voorloper van het getijdengebed.

Tijdens de periode van het Romeinse Keizerrijk werd de dag van zonsopgang tot zonsondergang ingedeeld in twaalf uren. Deze dagindeling werd ook door joden en christenen gebruikt.

Christenen zetten het joodse gebruik verder, om psalmen te bidden: zoals uit het Bijbelboek Handelingen van de Apostelen blijkt, baden de vroege christelijke gemeenschappen psalmen (Handelingen 4:23-30). Psalmen vormen nog altijd het fundament van het getijdengebed. Reeds vroeg in het christelijke tijdperk werden ook christelijke hymnes gezongen en het Onzevader gebeden. Dit ging een essentieel onderdeel vormen van het getijdengebed. Reeds in de Didache, mogelijk opgesteld in de 2e eeuw, vindt men de aanbeveling, het Onzevader driemaal daags te bidden (8:3). De Traditio Apostolica uit de 3e eeuw doet de aanbeveling om te bidden bij het opstaan, bij het derde en het zesde uur van de dag, voor het slapengaan, om middernacht en bij het hanengekraai (35–36). Plinius de Jongere (63 – ca. 113) beschrijft in zijn brieven aan keizer Trajanus, dat de christenen baden op vaste tijden gedurende de dag.

Vanaf de tweede en derde eeuw schreven kerkvaders zoals Clemens van Alexandrië, Origenes en Tertullianus over de praktijk van het morgen- en avondgebed en over de gebeden bij het derde, het zesde en het negende uur. Deze gebeden konden individueel of in groep worden gebeden. De woestijnvaders, de voorlopers van de monniken, begonnen de aansporing van Paulus: „Bidt zonder ophouden”, letterlijk uit te voeren, door in verschillende groepen na elkaar de verschillende gebedsstonden te laten reciteren.