Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Gemeente Varsseveld (1812-1817): verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting |
(Aanpassing en aanvulling) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''gemeente Varsseveld''' in de [[Achterhoek|Gelderse Achterhoek]] bestond van 1812 - 1817. | {{Infobox voormalige gemeente Nederland | ||
| naam = Varsseveld | |||
| altnaam = | |||
| kaart = [[Bestand:Varsseveld 1860 1865.jpg|266px]] | |||
| provincie = {{NL-vlag|Gelderland}} | |||
| hoofdplaats = Varsseveld | |||
| gemeentenu = {{NL-vlag|Oude IJsselstreek}} | |||
| oppervlakte = | |||
| oppervlakte land = | |||
| oppervlakte water = | |||
| inwoners = | |||
| datum inwoners = | |||
| dichtheid = | |||
| lat_deg = 51 | |||
| lat_min = 56 | |||
| lat_sec = 36 | |||
| lon_deg = 6 | |||
| lon_min = 27 | |||
| lon_sec = 34 | |||
| jaarvan = 1 januari 1812 | |||
| jaartot = 1 januari 1818<ref name=vmb131 /> | |||
| voorgangers = [[Heerlijkheid Wisch]] | |||
| opvolgers = [[Wisch (Gelderland)|Wisch]] (1818)<br>[[Oude IJsselstreek]] (2005) | |||
| Amsterdamse code = 10318 | |||
| detailkaart = | |||
| detailkaartbijschrift = | |||
}} | |||
De '''gemeente Varsseveld''' in de [[Achterhoek|Gelderse Achterhoek]] bestond van 1 januari 1812 tot 1 januari 1818. | |||
Op 1 januari 1812 werd de voormalige [[Heerlijkheid Wisch]] opgedeeld in de gemeenten Varsseveld en Terborg.<ref name=vmb131>vd Meer / Boonstra, pag. 131</ref> Op 1 januari 1818 werden deze gemeenten samengevoegd tot het schoutambt Wisch, dat vanaf 1825 werd voortgezet als de [[Wisch (Gelderland)|gemeente Wisch]].<ref>vd Meer / Boonstra, pag. 140</ref> | |||
Gemeente Varsseveld heeft twee burgemeesters gekend: [[Abraham Hesselink (1780-1856)|Abraham Hesselink]] in de tijdvakken 1812-1814 en 1816-1817, en [[Jan Becking]] in het tussenliggende tijdvak (1814-1815). | |||
== Voorgeschiedenis tot 1810 == | == Voorgeschiedenis tot 1810 == | ||
[[Bestand:Wisch heerlijkheid 1757.jpg|thumb|links|300px|Bannerij Wisch: deel van grotere kaart: Nieuwe kaart van’t kwartier Zutphen (1757)]] | |||
De [[Heerlijkheid Wisch|bannerheerlijkheid Wisch]] (Terborg) en het kerspel Varsseveld/Silvolde waren van oudsher twee gescheiden gebiedsdelen. De bannerheerlijkheid was een leengoed van de [[Hertog van Gelre|hertogen van Gelre]]. Varsseveld en Silvolde waren leengoederen van de heer van Blankenberg.<ref>{{Citeer web|url=https://www.geldersarchief.nl/bronnen/archieven?mivast=37&mizig=210&miadt=37&miaet=1&micode=0443&minr=4405322&miview=inv2|titel=Godefridus, heer van Heynsberg en Blankenberg, oorkondt, dat hij Henricus de Wisge beleend heeft met de villae Versenvelt en Silvonden. Datum anno Domini millesimo trecentesimo quintodecimo, feria quarta post diem annunciationis beate Virginis glorio|bezochtdatum=2021-12-23|auteur=A. H. Martens van Sevenhoven|werk=www.geldersarchief.nl|taal=}}</ref> Beide delen werden sinds ca. 1330 in personele unie bestuurd door de heren van Wisch. Maar er waren meer verschillen: het overwegend katholieke [[Terborg]] had een zekere allure als residentiestadje. De bevolking van [[Varsseveld]], met de buurtschappen Westendorp, Heelweg en Sinderen, was geheel protestant en bestond hoofdzakelijk uit boeren en middenstanders. Dat Varsseveld en Terborg steeds een zekere mate van afstand hebben bewaard valt hierdoor goed te verklaren. | De [[Heerlijkheid Wisch|bannerheerlijkheid Wisch]] (Terborg) en het kerspel Varsseveld/Silvolde waren van oudsher twee gescheiden gebiedsdelen. De bannerheerlijkheid was een leengoed van de [[Hertog van Gelre|hertogen van Gelre]]. Varsseveld en Silvolde waren leengoederen van de heer van Blankenberg.<ref>{{Citeer web|url=https://www.geldersarchief.nl/bronnen/archieven?mivast=37&mizig=210&miadt=37&miaet=1&micode=0443&minr=4405322&miview=inv2|titel=Godefridus, heer van Heynsberg en Blankenberg, oorkondt, dat hij Henricus de Wisge beleend heeft met de villae Versenvelt en Silvonden. Datum anno Domini millesimo trecentesimo quintodecimo, feria quarta post diem annunciationis beate Virginis glorio|bezochtdatum=2021-12-23|auteur=A. H. Martens van Sevenhoven|werk=www.geldersarchief.nl|taal=}}</ref> Beide delen werden sinds ca. 1330 in personele unie bestuurd door de heren van Wisch. Maar er waren meer verschillen: het overwegend katholieke [[Terborg]] had een zekere allure als residentiestadje. De bevolking van [[Varsseveld]], met de buurtschappen Westendorp, Heelweg en Sinderen, was geheel protestant en bestond hoofdzakelijk uit boeren en middenstanders. Dat Varsseveld en Terborg steeds een zekere mate van afstand hebben bewaard valt hierdoor goed te verklaren. | ||
De inval van de Fransen in 1795 had aanvankelijk geen gevolgen voor het bestuur van de heerlijkheid Wisch. Het bleef in handen van de gelijknamige heren en van hun drost en richter mr. Jan Arnold Nering Bögel. | De inval van de Fransen in 1795 had aanvankelijk geen gevolgen voor het bestuur van de heerlijkheid Wisch. Het bleef in handen van de gelijknamige heren en van hun drost en richter mr. Jan Arnold Nering Bögel. | ||
=== Oprichting gemeente === | |||
Bij [[Decreet (staatsrecht)|decreet]] van 9 juli 1810 werd het [[Koninkrijk Holland]] door [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] ingelijfd bij Frankrijk. Hierdoor werd ook het bestuur op Franse leest geschoeid. In 1810 werd de heerlijkheid Wisch vervangen door de burgerlijke gemeente (mairie) Terborg.{{Bron?|De enige bron die ik zie, vermeldt de gemeente Wisch. Antwoord: De bron is de Inleiding op het archief van de gemeente Wisch, zoals van begin af aan vermeld bij de bronnen van dit artikel. Deze inleiding is gemaakt door de archivaris van Wisch, dus daar hoeft u zich geen zorgen om te maken. Graag deze vraag in het artikel verwijderen.}} Met ingang van 1 januari 1812 werd het kerspel Varsseveld, met haar buurtschappen, hiervan afgescheiden en tot zelfstandige mairie verheven. | |||
=== Kadastrale indeling === | |||
[[Bestand:Kadastrale kaart Varsseveld MIN05155VK1.jpg|thumb|Kadastrale kaart Varsseveld 1828 (verzamelplan - Sectie A t/m H)]] | |||
Vanaf 1810 werd het grondgebied in kaart gebracht, met daarbij een overzicht van gegevens over het soort perceel, de eigenaren en de oppervlakte. De nieuwe gemeente werd verdeeld in acht secties:<ref>[https://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/rce-mediabank/detail/997239b2-94d7-11e5-a9c1-ff4455a9123b/media/60c36b4e-a804-1a64-a088-153b28464e7f?mode=detail&view=horizontal&q=Varsseveld Kadastrale kaart 1811-1832: verzamelplan Varsseveld, Gelderland (MIN05155VK1)] opgemaakt in 1828</ref><ref>[https://www.genealogiedomein.nl/digitaal-mainmenu-27/varsseveld-digitale-genealogische-brongegevens/kadastrale-gemeente-22/1154-varsseveld-kadastrale-kaarten-jaar-1828/file Kaarten van de Kadastrale Gemeente Varsseveld]</ref> | |||
* Sectie A - Heelweg ten Oosten | |||
* Sectie B - Varsseveld | |||
* Sectie C - Sinderen | |||
* Sectie D - Binnen Heurne | |||
* Sectie E - Westendorp ten Zuiden | |||
* Sectie F - Westendorp ten Noorden | |||
* Sectie G - het Lanker | |||
* Sectie H - Heelweg ten Westen | |||
{{Clearboth}} | |||
== Opheffing van de gemeente == | |||
[[Bestand:Kaart der gemeente Wisch, met vermelding van huis- en boerderijnamen.jpg|miniatuur|Kaart der gemeente Wisch, met vermelding van huis- en boerderijnamen (1850)]] | |||
In november 1813 werd Nederland bevrijd van de Fransen, maar de gemeentelijke indeling werd gehandhaafd. Aan de zelfstandigheid van de gemeenten Varsseveld en Terborg kwam echter per 1 januari 1818 een einde: het op die datum ingevoerde Reglement voor het platteland van de provincie Gelderland verenigde beide gemeenten tot één [[schoutambt]] met aan het hoofd een schout.<ref>Arnhemsche courant, [https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010123273:mpeg21:a0016 De te veilen goederen zijn in het Schoutambt Wisch onder Varsseveld gelegen] 18-04-1818 </ref> Het Reglement van 1825 bepaalde dat schoutambten vanaf dat jaar werden aangeduid als gemeenten, met aan het hoofd een burgemeester. In 1818 werd het grondgebied van de vroegere hoogheid Wisch dus in bijna geheel haar oude omvang hersteld. Een poging in 1821 door enkele gemeenteraadsleden om opnieuw een splitsing in twee gemeenten te verkrijgen, mislukte, doordat Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland een desbetreffend verzoek van de hand wezen. | |||
== Lijst van burgemeesters van Varsseveld == | == Lijst van burgemeesters van Varsseveld == | ||
<!--[[Bestand:Woning Abraham Hesselink.jpg|miniatuur | <!--[[Bestand:Woning Abraham Hesselink.jpg|miniatuur|Abraham Hesselink woonde in het huis met de markiezen aan de Spoorstraat.]]--> | ||
=== Abraham Hesselink, maire (1812-1814) === | === Abraham Hesselink, maire (1812-1814) === | ||
Abraham Hesselink | '''Abraham Hesselink''' (Wisch, 31 mei 1780<ref>Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, [https://proxy.archieven.nl/26/3BE9B3940DA04230AF4F2C1669143356 Militairen met Abraham Hesselink]</ref>, (doop Zelhem 4 juni 1780)<ref>WieWasWie, [https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/52285015 DTB Dopen van Abraham Hesselink]</ref> - Varsseveld, 10 januari 1856<ref>WieWasWie, [https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/20543024 BS Overlijden van Abraham Hesselink] Beroep Hesselink Winkelier</ref>). Zijn familie behoorde, met verwante families als Becking en Arents(z)en, tot het regionale patriciaat. Hij was winkelier en kerkeraadslid. In 1812, op 32-jarige leeftijd, werd hij maire van Varsseveld.<ref>{{Aut|Meer, Ad van der}} en {{Aut|Boonstra, Onno}} "Repertorium van Nederlandse gemeenten" 1812–2011, [[KNAW]], 2006/2011 [https://web.archive.org/web/20210414072507/http://www.dans.knaw.nl/nl/over/organisatie-beleid/publicaties/DANSrepertoriumnederlandsegemeenten2011.pdf Online download <small>(archive.org)</small>], Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2006, {{ISBN|90-6984-495-8}}, pag. 131</ref> Hij trouwde op 9 november 1815 te Varsseveld<ref>WieWasWie, [https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/18109368 BS Huwelijk met Abraham Hesselink] Beroep Hesselink, Burgemeester</ref> met Jacoba Geertruid Becking (1788-1865). Het echtpaar kreeg zes kinderen. In 1811 was de conscriptie door Napoleon ingevoerd ter versterking van zijn legers, o.a. voor de veldtocht naar Rusland. In die tijd was burgemeester meestal een bijbaan. Waarschijnlijk{{Bron?}} was zijn woonhuis tevens het eerste gemeentehuis en werden de raadsvergaderingen gehouden in een van de nabijgelegen cafézaaltjes. | ||
=== Jan Becking, burgemeester (1814-1815) === | === Jan Becking, burgemeester (1814-1815) === | ||
Jan Becking | <!-- [[Bestand:Woonhuis Jan Becking.jpg|miniatuur|Jan Becking woonde in het "Hooge Huus" aan het Kerkplein.]] --> | ||
'''Jan Becking''' (Varsseveld Wisch, 7 juli 1777<ref>Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, [https://proxy.archieven.nl/26/F7A9589F8DBA441B94D6DC6C5ADF8E08Militairen met Jan Becking]</ref>, (doop Varsseveld 13 juli 1777)<ref>WieWasWie, [https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/76273296 DTB Dopen van Jan Becking]</ref> - Varsseveld, 10 januari 1856<ref>WieWasWie, [https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/20543024 BS Overlijden van Jan Becking] Beroep Becking Winkelier</ref>) Becking was koopman en trouwde op 6 maart 1802 met Hendrica Johanna Aleida Colenbrander (1776-1853), winkelierster.<ref>Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, [https://permalink.geldersarchief.nl/0470472C43344B17B3F8C3E5714C2FF9 DTB Trouwen van Jan Becking]</ref> Het echtpaar kreeg zes kinderen. Becking werd in 1814, op 37-jarige leeftijd, benoemd tot burgemeester van Varsseveld. Becking woonde en werkte in het "Hooge Huus" aan het Kerkplein. | |||
=== Abraham Hesselink, burgemeester (1816-1817) === | === Abraham Hesselink, burgemeester (1816-1817) === | ||
In 1816 werd bovengenoemde Abraham Hesselink opnieuw benoemd tot burgemeester van Varsseveld. | |||
<!-- | |||
== | == Zie ook == | ||
* [[Lijst van burgemeesters van Varsseveld]]--> | |||
{{Commonscat|Varsseveld}} | {{Commonscat|Varsseveld}} | ||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
* Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (www.ecal.nu), Inleiding op archieftoegang 0539 Plaatselijk bestuur Wisch, 1419-1817. | * Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (www.ecal.nu), Inleiding op archieftoegang 0539 Plaatselijk bestuur Wisch, 1419-1817. [https://www.ecal.nu/?title=archief&mivast=26&mizig=210&miadt=26&micode=0539&milang=nl&mizk_alle=bestuur%20wisch&miview=inv2#inv3t1 Plaatselijk bestuur Wisch, 1419-1817] | ||
* Biografisch materiaal over de families Hesselink, Becking en anderen in: Gerhard Johan Duitshof, "Vier eeuwen branders, tappers & brouwers, een historische kroegentocht door het dorp Varsseveld", Varsseveld, dec. 2019 | |||
* {{Aut|Meer, Ad van der}} en {{Aut|Boonstra, Onno}} "Repertorium van Nederlandse gemeenten" 1812–2011, [[KNAW]], 2006/2011 [https://web.archive.org/web/20210414072507/http://www.dans.knaw.nl/nl/over/organisatie-beleid/publicaties/DANSrepertoriumnederlandsegemeenten2011.pdf Online download <small>(archive.org)</small>], Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2006, {{ISBN|90-6984-495-8}} | |||
---- | ---- | ||
{{References}} | {{References}} | ||
}} | }} | ||
{{authority control|TYPE=g|Wikidata= }} | {{authority control|TYPE=g|Wikidata= }} | ||
[[Categorie:Geschiedenis van Oude IJsselstreek]] | |||
[[Categorie:Voormalige gemeente in Gelderland]] | [[Categorie:Voormalige gemeente in Gelderland]] | ||
[[Categorie:Oude IJsselstreek]] | [[Categorie:Oude IJsselstreek]] | ||
[[Categorie:Varsseveld]] | [[Categorie:Varsseveld]] | ||
[[Categorie:Wisch]] | [[Categorie:Wisch]] | ||
Versie van 17 jan 2022 22:47
Voormalige gemeente in Nederland 
| |||
  | |||
| |||
| Provincie |  Gelderland
| ||
| Gemeente | Oude IJsselstreek | ||
| Coördinaten | 51°056′N 6°027′E | ||
| Voormalige gemeente | 1 januari 1812 - 1 januari 1818[1] | ||
| Ontstaan uit | Heerlijkheid Wisch | ||
| Opgegaan in | Wisch (1818) Oude IJsselstreek (2005) | ||
| Amsterdamse code | 10318 | ||
| |||
De gemeente Varsseveld in de Gelderse Achterhoek bestond van 1 januari 1812 tot 1 januari 1818.
Op 1 januari 1812 werd de voormalige Heerlijkheid Wisch opgedeeld in de gemeenten Varsseveld en Terborg.[1] Op 1 januari 1818 werden deze gemeenten samengevoegd tot het schoutambt Wisch, dat vanaf 1825 werd voortgezet als de gemeente Wisch.[2]
Gemeente Varsseveld heeft twee burgemeesters gekend: Abraham Hesselink in de tijdvakken 1812-1814 en 1816-1817, en Jan Becking in het tussenliggende tijdvak (1814-1815).
Voorgeschiedenis tot 1810
De bannerheerlijkheid Wisch (Terborg) en het kerspel Varsseveld/Silvolde waren van oudsher twee gescheiden gebiedsdelen. De bannerheerlijkheid was een leengoed van de hertogen van Gelre. Varsseveld en Silvolde waren leengoederen van de heer van Blankenberg.[3] Beide delen werden sinds ca. 1330 in personele unie bestuurd door de heren van Wisch. Maar er waren meer verschillen: het overwegend katholieke Terborg had een zekere allure als residentiestadje. De bevolking van Varsseveld, met de buurtschappen Westendorp, Heelweg en Sinderen, was geheel protestant en bestond hoofdzakelijk uit boeren en middenstanders. Dat Varsseveld en Terborg steeds een zekere mate van afstand hebben bewaard valt hierdoor goed te verklaren.
De inval van de Fransen in 1795 had aanvankelijk geen gevolgen voor het bestuur van de heerlijkheid Wisch. Het bleef in handen van de gelijknamige heren en van hun drost en richter mr. Jan Arnold Nering Bögel.
Oprichting gemeente
Bij decreet van 9 juli 1810 werd het Koninkrijk Holland door Napoleon ingelijfd bij Frankrijk. Hierdoor werd ook het bestuur op Franse leest geschoeid. In 1810 werd de heerlijkheid Wisch vervangen door de burgerlijke gemeente (mairie) Terborg.[bron?] Met ingang van 1 januari 1812 werd het kerspel Varsseveld, met haar buurtschappen, hiervan afgescheiden en tot zelfstandige mairie verheven.
Kadastrale indeling
Vanaf 1810 werd het grondgebied in kaart gebracht, met daarbij een overzicht van gegevens over het soort perceel, de eigenaren en de oppervlakte. De nieuwe gemeente werd verdeeld in acht secties:[4][5]
- Sectie A - Heelweg ten Oosten
- Sectie B - Varsseveld
- Sectie C - Sinderen
- Sectie D - Binnen Heurne
- Sectie E - Westendorp ten Zuiden
- Sectie F - Westendorp ten Noorden
- Sectie G - het Lanker
- Sectie H - Heelweg ten Westen
Opheffing van de gemeente
In november 1813 werd Nederland bevrijd van de Fransen, maar de gemeentelijke indeling werd gehandhaafd. Aan de zelfstandigheid van de gemeenten Varsseveld en Terborg kwam echter per 1 januari 1818 een einde: het op die datum ingevoerde Reglement voor het platteland van de provincie Gelderland verenigde beide gemeenten tot één schoutambt met aan het hoofd een schout.[6] Het Reglement van 1825 bepaalde dat schoutambten vanaf dat jaar werden aangeduid als gemeenten, met aan het hoofd een burgemeester. In 1818 werd het grondgebied van de vroegere hoogheid Wisch dus in bijna geheel haar oude omvang hersteld. Een poging in 1821 door enkele gemeenteraadsleden om opnieuw een splitsing in twee gemeenten te verkrijgen, mislukte, doordat Gedeputeerde Staten van de provincie Gelderland een desbetreffend verzoek van de hand wezen.
Lijst van burgemeesters van Varsseveld
Abraham Hesselink, maire (1812-1814)
Abraham Hesselink (Wisch, 31 mei 1780[7], (doop Zelhem 4 juni 1780)[8] - Varsseveld, 10 januari 1856[9]). Zijn familie behoorde, met verwante families als Becking en Arents(z)en, tot het regionale patriciaat. Hij was winkelier en kerkeraadslid. In 1812, op 32-jarige leeftijd, werd hij maire van Varsseveld.[10] Hij trouwde op 9 november 1815 te Varsseveld[11] met Jacoba Geertruid Becking (1788-1865). Het echtpaar kreeg zes kinderen. In 1811 was de conscriptie door Napoleon ingevoerd ter versterking van zijn legers, o.a. voor de veldtocht naar Rusland. In die tijd was burgemeester meestal een bijbaan. Waarschijnlijk[bron?] was zijn woonhuis tevens het eerste gemeentehuis en werden de raadsvergaderingen gehouden in een van de nabijgelegen cafézaaltjes.
Jan Becking, burgemeester (1814-1815)
Jan Becking (Varsseveld Wisch, 7 juli 1777[12], (doop Varsseveld 13 juli 1777)[13] - Varsseveld, 10 januari 1856[14]) Becking was koopman en trouwde op 6 maart 1802 met Hendrica Johanna Aleida Colenbrander (1776-1853), winkelierster.[15] Het echtpaar kreeg zes kinderen. Becking werd in 1814, op 37-jarige leeftijd, benoemd tot burgemeester van Varsseveld. Becking woonde en werkte in het "Hooge Huus" aan het Kerkplein.
Abraham Hesselink, burgemeester (1816-1817)
In 1816 werd bovengenoemde Abraham Hesselink opnieuw benoemd tot burgemeester van Varsseveld.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Varsseveld op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|
