Fatigue in de luchtvaart

FATIGUE IN DE LUCHTVAART

Werken in de lucht

Dit artikel heeft betrekking op al diegenen die hun beroep hebben gevonden in de lucht. Zij vliegen als piloot of als cabinebemanning, of als gespecialiseerd dierenverzorger. Ook zij die meer dan geregeld vliegen om zieken te begeleiden en bijvoorbeeld vliegende koeriers vallen onder deze categorie. Wanneer iemand werkt in de lucht, wordt diegene hoogstwaarschijnlijk blootgesteld aan tijdverschillen en aan werken tijdens de kleine uurtjes, de uren die anderen slapend in bed doorbrengen.

Vermoeidheid

Bij dergelijke tewerkstellingen is het ontstaan van vermoeidheid onvermijdelijk. Voor degenen die niet vliegen voor hun beroep, is de herinnering aan een vakantie in de VS of een reis naar het Verre Oosten genoeg om zich daarvan een voorstelling te kunnen maken. Op een gegeven moment moet een keuze gemaakt worden om vast te houden aan de tijdzone waar men vandaan komt of zich aan te passen aan de tijdzone waarin men verblijft. Wat ook de keuze is, vermoeidheid zal op enig moment de kop opsteken. Ook een nacht doorwaken, bijvoorbeeld om iemand die ziek is te verzorgen, geeft een goede indruk van wat ‘s nachts werken inhoudt. Na een dergelijke nacht komt de vermoeidheid eerder of later, maar uiteindelijk altijd een keer opzetten.

Vermoeidheid als gevolg van iemands beroep

Als iemand langere tijd van tijdzone naar tijdzone vliegt en ook nog eens nachten overslaat, wordt vermoeidheid een deel van het bestaan. Voor de gezondheid is het noodzakelijk om lichaam en geest rust te gunnen en bij het ouder worden zal men nog meer het leven moeten aanpassen op het beroep. Vermoeidheid zal echter altijd een rol blijven spelen, mede omdat vermoeidheid zich opbouwt (cumulatieve vermoeidheid).

Fatigue is iets anders dan vermoeidheid

In de luchtvaart wordt ook gesproken over fatigue. In de luchtvaartwet EASA-FTL staat fatigue beschreven en ook wat luchtvaartmaatschappijen verplicht zijn te doen in hun Fatigue Risk Management. Wat is fatigue? Fatigue is een fysiologische toestand, waarbij iemand verminderd presteert op het geestelijke of fysieke vlak, als gevolg van te weinig slaap of te lang wakker zijn, wakker zijn tijdens de WOCL (window of circadian low) of werkbelasting (geestelijk of fysiek), hetgeen bij piloten en cabinepersoneel de alertheid en het vermogen om veilig te opereren of aan de veiligheid gerelateerde taken goed uit te voeren, kan verminderen.

In de praktijk

Waardoor kan nou bij hen die in de lucht werken, fatigue ontstaan? Een heel makkelijk te begrijpen voorbeeld is het lawaaiige hotel. Luchtvaartpersoneel van een Nederlandse luchtvaartmaatschappij moet ondergebracht worden in hotels die voldoen aan de in hun CAO gestelde eisen. Een van die eisen betreft het voorkomen of in ieder geval zo veel mogelijk beperken van geluid dat de nachtrust kan verstoren. Maar eens in de zoveel tijd worden hotels verbouwd, of is er een bruiloft met een knalfeest aan de gang. Bemanningsleden die daardoor niet of minder goed kunnen slapen, lopen het risico om met fatigue geconfronteerd te worden. Dit is één voorbeeld, maar er zijn er legio. Van een te warme hotelkamer, tot vertraging van de vlucht. Van moeten uitwijken naar een andere luchthaven, tot ‘unruly passengers’ (passagiers die overlast veroorzaken) aan boord.

Fatigue en veiligheid

De effecten van fatigue kunnen de veiligheid van een vlucht beïnvloeden. Fatigue kan iemand meer emotioneel maken, geïrriteerd of ongeduldig. Fatigue heeft ook gevolgen voor besluitvaardigheid, waakzaamheid en beoordelingsvermogen. Ook kan iemand die fatigue ervaart zich mogelijk moeilijker dingen herinneren. Onder invloed van fatigue kan iemand overmoedig maken, veroorzaken dat iemand meer risico’s neemt, inschattingsfouten maakt of grillig wordt in zijn of haar prestaties.

Voorkomen van fatigue

Bij Nederlandse luchtvaartmaatschappijen zijn werkgevers én -nemers zich bewust van het belang van het voorkomen van fatigue. Er wordt over gesproken en onderwezen, er is een goed meldsysteem en bijbehorende registratie. Veroorzakers en mogelijke veroorzakers van fatigue worden aangepakt. Ook ad hoc, aan boord van de vliegtuigen, worden er maatregelen genomen. Veel vliegtuigen zijn voorzien van ruststoelen en/of bedden voor bemanning en het onderwerp vermoeidheid, in combinatie met het voorkomen van fatigue, wordt openlijk besproken. Cruciaal daarbij is het dat bemanningsleden melden wat bij hen (het risico op het ontstaan van) fatigue heeft veroorzaakt.

In andere beroepen?

Het voorkomen van het ontstaan van fatigue is ook belangrijk in andere beroepsgroepen. Velen werken in ploegendiensten of in wisseldiensten. Anderen zijn dagelijks lang onderweg met vrachtwagen of trein. Weer anderen hebben werkweken van 60 of meer uur. (Zorg, industrie, politie, wegwerkers, etc.). Voor iedereen geldt dat het voorkomen van fatigue belangrijk is voor de veiligheid, maar ook voor de eigen gezondheid. Ook al kun je in de meeste gevallen met een of twee nachten van goede slaap fatigue doen verdwijnen, het herhaaldelijk (te) veel vragen van lijf en leden, is op de lange duur zeker niet bevorderlijk voor de gezondheid.