Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Ascese
Ascese (van het Griekse ἄσκησις, askèsis = oefening, training) betekent in het huidige taalgebruik in het algemeen een zich vrijwillig onthouden van bepaalde genoegens om een bepaald doel te bereiken dat men van een hogere waarde beschouwt. Ascese in deze betekenis kan gepaard gaan met zelfkastijding.
Woord
Het woord is afgeleid van het Griekse werkwoord ἀσκεῖν: oefenen. In de oudheid betekende het in Griekenland oorspronkelijk de training van atleten. Daarna werd het begrip uitgebreid tot de beoefening van wijsheid, deugd en vroomheid (zie o.m. de Stoa). In religieuze zin is het het streven naar beheersing of onderdrukking van natuurlijke behoeften om tot een vorm van reinheid te komen. Vasten en seksuele onthouding zijn in die zin vormen van ascese.
Vormen en kenmerken
In talrijke religies en in de gedragsnormen van volken in India wordt ascese als iets positiefs gezien en wordt deze dikwijls volgens vaste regels, tijdelijk of standvastig, individueel of collectief uitgeoefend. Tijdelijke ascetische oefeningen, zoals het observeren van regelmatig terugkerende boet-, vasten- of treurtijden, onthouding en harding komen dikwijls voor tijdens de voorbereiding op overgangsriten.
Tot de theoretische kenmerken behoren vrijwilligheid en het bewust nastreven van een hoger doel. Iemand die onder de omstandigheden van armoede en voedseltekorten gedwongen is om een bescheiden leven zonder genietingen te voeren, geldt niet als een asceet. Ascese vormt dikwijls een onderdeel van strikte religieuze of sociale normen, die door de leden bepaalde groepen worden gevolgd. De overgang tussen vrijwilligheid en dwang, aanbeveling en voorschrift is vloeiend.[1]
Facetten die in verschillende combinaties in de ascese kunnen voorkomen zijn:
- zich tijdelijk of langdurig onthouden van alle of vele genotsmiddelen
- volledig vasten of beperken van het voedsel tot het levensnoodzakelijke
- seksuele onthouding (tijdelijk of langdurig als celibaat)
- zich onthouden van lichaamsverzorging (bijvoorbeeld: het wassen, baard scheren, haren knippen) en cosmetica
- bescheiden of grove oncomfortabele kleding
- te weinig slapen
- vrijwillig koude en hitte verduren
- harde slaapplaats
- afstand doen van bezittingen, vrijwillige armoede
- zich onderwerpen aan de groepsdiscipline van een religieuze of levensbeschouwelijke gemeenschap die afstand neemt van het bevredigen van persoonlijke behoeften
- gehoorzaamheid tegenover een geestelijk autoriteitspersoon, zoals een abt
- onthouding van communicatie, zwijggebod
- beperking van bewegingsvrijheid (kloostercel)
- afzien van een thuisplaats (wandelmonikken)
- door de asceet aan zijn eigen lichaam veroorzaakte pijnen en verwondingen als speciale vorm van ascese.[2]
Doelen
De doelen van een ascetische levenshouding kunnen verschillen. Het kan een vorm van boetedoening zijn, zichzelf offeren aan een godheid, een middel tot discipline voor het geestelijk leven, het verkrijgen van bovennatuurlijke krachten of het verwerven van verdienste voor het hiernamaals. Het kan gaan om de eigen hartstochten en begeerten te beteugelen en zelftucht toe te passen om een reine levenswandel te bewaren of daar naar te streven. Ook kan het zijn dat men het (eigen) lichaam of dit bestaan zelf slecht of waardeloos acht en de versterving zoekt.
India
In India werd ascese waarschijnlijk al sinds tenminste 1500 voor Christus gepraktiseerd.
Bijbel
In de bijbel is ascese geen doel op zich, aangezien de schepping als goed wordt voorgesteld en de mens daarin geen minderwaardig wezen is. Wel wordt in het Nieuwe Testament matigheid gepredikt. Het christendom kende echter wel (soms extreme) vormen van ascese zoals het kluizenaars- en kloosterbestaan, gebaseerd op geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid.
Gnosis
Sommige gnostische geschriften zijn ascetisch gekleurd. In vele gnostische gemeenschappen in de Oudheid werd een vorm van ascese (seksuele onthouding, vasten, vegetarische voeding) gezien als een noodzakelijk voor redding. Het motief van de gnostici was een radicale afwijzing van de ’wereld’. Ook in het manicheïsme, een religie die in de derde eeuw ontstond onder invloed van gnostische ideeën, beklemtoonde de noodzaak van een leven van onthouding. De manicheeërs verwachtten van hun elite (Latijn: electi: de „gekozenen” of „uitverkorenen”) levenslange seksuele abstinentie, een leven in armoede en veelvuldig en streng vasten.
In andere gnostische bewegingen was ascese niet zo populair.
Ook nu nog komt in verschillende culturen zelfkastijding voor als vorm van ascese.
Externe links
(en) Asceticism, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: 
)
(en) Ascetics, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )
(en) Ascese, in: Encyclopædia Britannica, 2024. (vertaal via: )
Verwijzingen