Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Schaal (verhouding)
De schaal is de verhouding tussen het originele object en de afbeelding ervan of het model.
Algemeen
De schaal is de vergrotings- of verkleiningsfactor. Deze wordt uitgedrukt in een breuk. Als het model 10 × kleiner is dan het origineel, dan is de (verkleinings)factor 0,1. Of anders geschreven 1⁄10, of nog anders 1 : 10. Deze laatste schrijfwijze is de meest gebruikelijke. De 'schaal' 1 : 10 geeft dus aan dat 1 cm van het model 10 cm van het origineel betreft.
Het is gebruikelijk de teller van de breuk de waarde 1 te geven, zoals hier boven in het voorbeeld is te zien. De noemer wordt dan ook wel het schaalgetal genoemd. In het bovenstaande voorbeeld is het schaalgetal 10. Een kleine schaal (en dus een groot schaalgetal) geeft een sterke verkleining weer van het origineel. Bij een vergroting is het schaalgetal kleiner dan 1, bijvoorbeeld 0,25. Men schrijft dan 4 : 1, omdat het is ongebruikelijk om in een breuk een decimale breuk als noemer te gebruiken. Samenvattend:
- schaal 1 : 1 betekent ware grootte
- schaal 1 : X betekent dat verkleind is afgebeeld
- schaal X : 1 betekent dat vergroot is afgebeeld
Schaal van kaarten
Spreekt men van een grote of kleine schaal, dan moet bedacht worden dat het om een breuk gaat. Bij kaarten: 1 : 25 000 is een grote schaal 1 : 10 000 000 is een kleine schaal.
Enkele voorbeelden
| 1 : 25 000 | 4 centimeter op de kaart is 1 kilometer in werkelijkheid |
| 1 : 100 000 | 1 centimeter op de kaart is 1 kilometer in werkelijkheid |
| 1 : 1000 000 | 1 centimeter op de kaart is 10 kilometer in werkelijkheid |
In Angelsaksische landen zijn andere schalen gebruikelijk, bijvoorbeeld:
| 1 : 63 360 | 1 inch op de kaart is 1 mijl in werkelijkheid ('inch map') |
| 1 : 253 440 | 1 inch op de kaart is 4 mijl in werkelijkheid ('quarter inch map') |
Op een wegenkaart zijn de wegen haast altijd te breed afgebeeld. Zou men dat niet doen, dan worden de wegen onzichtbaar dunne lijntjes. Het gevolg daarvan is dat knooppunten niet altijd goed kunnen worden weergegeven: wat er op de kaart uitziet als een kruising, kan in werkelijkheid twee T-splitsingen zijn. Is een weg met twee rijbanen (of een fietspad) getoond, dan is de afstand tussen de rijbanen in werkelijkheid minder dan de kaart aangeeft.
Tweede, impliciete betekenis van (kaart)'schaal'
Een schaal op een kaart zegt - behalve direct over de verhouding - ook iets over de nauwkeurigheid. Een schaal, bedoeld voor en ingewonnen op een kleinschalig niveau, toont minder objecten en minder nauwkeurig geplaatste objecten dan een grootschalige kaart. Doordat kaarten tegenwoordig vrijwel allemaal gedigitaliseerd zijn, en beschikbaar via GIS-systemen, is het mogelijk zeer ver op kaarten in te zoomen; het schaalniveau zegt daardoor eerder iets over de nauwkeurigheid. Ook als een kaart wellicht alleen ingewonnen is om te dienen voor een bepaalde schaal, kunnen gebruikers op 'onnauwkeurig' ingetekende objecten flink inzoomen. Bij grootschalig gebruik kan dat tot problemen leiden, wanneer men dit niet beseft. Gebruikers dienen dus, bij het meten in kaart(beelden), bij het printen op wat voor schaal dan ook, en bij het combineren van verschillende kaarten, rekening te houden met de oorspronkelijke schaal. Kleinschalige kaarten zouden op bepaalde grootschalige kaartniveau's feitelijk niet meer in beeld mogen komen. De schaal geeft in een GIS dus impliciet (voor een cartograaf of GIS-specialist: expliciet) de nauwkeurigheid van de objecten. De oorspronkelijke schaal of de inwinningsschaal geeft aan de gebruiker of ontwerper van een GIS dus informatie over hoe de kaart gebruikt mag worden. Bijvoorbeeld: een wegenkaart van Europa (schaal 1 : 5 000 000), gecombineerd met een andere, nauwkeurige GPS-locaties van benzinestations in Nederland (schaal 1 : 10 000) levert vreemde effecten op in de plot, ingezoomd op één van die bezinestations; de benzinestations lijken dan aan de verkeerde kant van de weg te liggen, terwijl feitelijk gezien de weg niet verkeerd is ingetekend; op de oorspronkelijk bedoelde schaal was de nauwkeurigheid groot genoeg, en lag 'op de juiste plek'; te ver ingezoomd ligt deze weg blijkbaar toch verkeerd.
Vrije mediabestanden over Scale ratio op Wikimedia Commons