Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal
Dit is een lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen die soms gebruikt worden in de Nederlandse taal.
- N.B. Zelfstandige naamwoorden ontleend aan het Duits worden conform de 'Leidraad Nederlandse spelling' met een kleine letter geschreven (übermensch, aha-erlebnis), behalve wanneer het woord de waarde van een eigennaam heeft (Endlösung, Wehrmacht). In de tweede kolom is de juiste spelling aangegeven.
Woorden
Veel gebruikt
Duits | Nederlands | Opmerking |
---|---|---|
abseilen | abseilen | een afdalingstechniek om van rotswanden of gebouwen af te dalen. Zie ook abseilen in de Duitse Wikipedia |
ach so | op die manier, vandaar | |
Aha-Erlebnis | ervaring waarbij de confrontatie met iets een lichte schok van herkenning geeft; spelling: aha-erlebnis | |
Alleingang | spelling: alleingang | |
angehaucht | ergens een liefhebber of aanhanger van zijn | |
Angstgegner | tegenstander die van tevoren al angst inboezemt, b.v. door eerdere confrontaties; spelling: angstgegner | |
Anschluss | Aansluiting; spelling: Anschluss; in de betekenis "sjans" | in het bijzonder de aansluiting (of annexatie) van Oostenrijk bij Duitsland. Het betekent echter ook contact met iemand waar je op valt, "sjans". |
Anschlusstreffer | het doelpunt vóór de gelijkmaker in het voetbal | (b.v. bij een 2-0 achterstand is de 2-1 de Anschlusstreffer) ook als germanisme: aansluittreffer |
an sich | op zich | van Immanuel Kant, het 'Ding an sich' |
Ansicht | prentbriefkaart; spelling: ansicht | Zie ook Ansichtskarte in de Duitse Wikipedia |
Apfelstrudel | soort appelgebak: spelling: apfelstrudel | Zie ook Apfelstrudel in de Duitse Wikipedia |
Arbeitseinsatz | Zie ook Arbeitseinsatz in de Duitse Wikipedia | |
auf Wiedersehen | tot ziens, vooral gebruikt tijdens voetbalwedstrijden, de verliezende partij wordt met groepsgezang uitgejouwd; spelling: auf Wiedersehen | grappig bedoeld ook: "auf wiederschnitzel", als afscheidsgroet |
Autobahn | snelweg | ook in het Engels bekend: en:Autobahn |
Ausdauer | duurvermogen, stamina; spelling: ausdauer | Zie ook Ausdauer in de Duitse Wikipedia |
Auseinandersetzung | vaak gebruikt voor 'meningsverschil' | |
aus einem Guss | uit één stuk, doordacht; spelling: aus einem Guss | oorspronkelijk een begrip uit het gieten van metaal: in één keer gegoten |
Ausputzer | laatste man die als doel had de bal zo hard mogelijk weg te schieten uit de verdediging; spelling: ausputzer | voetbalterm; zie ook Ausputzer in de Duitse Wikipedia |
Ausweis | Identificatie; spelling: ausweis | |
Bauhaus | hogeschool voor architectuur en toegepaste kunsten; spelling: Bauhaus | Zie ook Bauhaus in de Duitse Wikipedia |
begeistert | ergens enthousiast over zijn, door meegesleept worden | ook begeisterung wordt veel gebruikt; zie ook Begeisterung in de Duitse Wikipedia |
Berlinerbol | Duits gebak | in Duitsland: Berliner (zie ook Berliner in de Duitse Wikipedia), in het Nederlands duidt berliner een krantenformaat aan |
Berner sennenhond | soort hond | Berner Sennenhund, zie ook Berner Sennenhund in de Duitse Wikipedia |
Berufsverbot | afspraken die erop gericht zijn dat een specifiek persoon niet meer in een bepaald beroep een baan zal kunnen vinden; spelling: berufsverbot | beroepsverbod, zie ook Berufsverbot in de Duitse Wikipedia |
Biedermeier | bepaalde stijl (1815 - 1850); spelling: biedermeier | Zie ook Biedermeier in de Duitse Wikipedia |
Biergarten | tuin waar men bier drinkt; spelling: biergarten | Zie ook Biergarten in de Duitse Wikipedia |
Bildung | ontwikkeling; spelling: bildung | Zie ook Bildung in de Duitse Wikipedia |
Bildungsroman | ontwikkelingsroman; spelling: bildungsroman | Een roman die met name op de (geestelijke) ontwikkelingsjaren van iemand ingaat, bijvoorbeeld De:Der Zauberberg van Thomas Mann. |
Blitzkrieg | snelle verrassingsoorlog; spelling: blitzkrieg | Zie ook Blitzkrieg in de Duitse Wikipedia |
Blut- und Boden (-theorie) | Bloed- en bodemtheorie; spelling: Blut und Boden | Een theorie uit het nationaalsocialisme die een enge verbinding tussen het bloed (ras/volk) en de bodem (het land, de grond) waar zij wonen benadrukt |
Bockbier | bockbier; spelling: bockbier | Zie ook Bockbier in de Duitse Wikipedia |
Bockwurst | Zie ook Bockwurst in de Duitse Wikipedia | |
Bratwurst | braadworst | Zie ook Bratwurst in de Duitse Wikipedia |
Bühne | podium, toneel; spelling: bühne | |
Bühnensucht | Het verlangen om op te treden | In het Duits niet gangbaar |
dabei sein | bezig zijn met, meedoen | |
das Ewig-Weibliche | spelling: ewigweibliche | uit Goethes Faust: Das Ewig-Weibliche zieht uns hinan |
das gewisse Etwas | ||
des Pudels Kern | de essentie; spelling: des poedels kern | Uit Goethes Faust, deel I, 'Studierzimmer', waar de poedel Mephistopheles blijkt te zijn: "Das also war des Pudels Kern!". |
Dichtung und Wahrheit | spelling: Dichtung und Wahrheit | titel van de autobiografie van Goethe |
Dirndlkleid | jurkje: spelling: dirndlkleid | Zie ook Dirndl in de Duitse Wikipedia |
Dobermann | soort hond: spelling: dobermann | Zie ook Dobermann in de Duitse Wikipedia |
donnerwetter | uitspraak die verontwaardiging of verbazing uitdrukt | |
Doppelgänger | dubbelganger | Zie ook Doppelgänger in de Duitse Wikipedia |
Drang nach Osten | drang naar het oosten; spelling: Drang nach Osten | geassocieerd met de drang om levensruimte in het oosten te zoeken, met name door extreemrechtse groeperingen die in Polen voormalige delen van Duitsland en Pruisen zien en daar aanspraak op willen maken |
Durchgangslager | bijvoorbeeld Westerbork | Zie ook Durchgangslager in de Duitse Wikipedia |
Edelweiss | plant | Zie ook Edelweiß in de Duitse Wikipedia |
ein Prosit | een toost | |
Einzelgänger | persoon die zijn eigen weg gaat; spelling: einzelgänger | vaak geassocieerd met een buitenbeentje |
Eisbein | varkenspoot | Zie ook Eisbein in de Duitse Wikipedia |
Endlösung | spelling: Endlösung | Zie ook Endlösung in de Duitse Wikipedia |
Englandspiel | Duitse operatie betreffende in Engeland opgeleide en in Nederland gedropte Nederlandse marconisten. | Zie ook Englandspiel in de Duitse Wikipedia |
entartete Kunst | ontaarde kunst | Zie ook Entartete Kunst in de Duitse Wikipedia |
Ersatz | vervanging of namaak; spelling: ersatz | |
fähig | vooral als achtervoegsel in woorden als: media-, internet-, vpro-, enz. | |
Fernweh | Het verlangen om weg van huis te zijn, (het tegenovergestelde van Heimweh) | |
Fest | feest | alleen gebruikt in samenstellingen als dancefest, jazzfest, arenafest, om een muziekfestival aan te duiden. Geen afkorting van festival. Zie ook Fest in de Duitse Wikipedia |
Fingerspitzengefühl | lett. 'vingertoppengevoel'; spelling: fingerspitzengefühl | goed ontwikkeld gevoel om in een delicate situatie op te treden, of technisch moeilijke klussen te klaren |
flak | afkorting voor Flug (Flieger) Abwehr Kanone | Zie ook Flak in de Duitse Wikipedia |
Flatterzunge | speciale techniek bij het spelen van blaasinstrumenten | Zie ook Flatterzunge in de Duitse Wikipedia |
Flügelhorn | blaasinstrument: bugel; spelling: flügelhorn | Zie ook Flügelhorn in de Duitse Wikipedia |
Frankfurter | knakworst; spelling: frankfurter | Zie ook Frankfurter in de Duitse Wikipedia |
Fraktur(schrift) | lettertype, het alfabet wordt Frakturschrift genoemd | Zie ook Fraktur in de Duitse Wikipedia |
Fremdkörper | letterlijk 'vreemd lichaam'; spelling: fremdkörper | een kogel die in het lichaam zit is een 'Fremdkörper', een deeltje dat er niet thuis hoort. Veelal gebruikt om een een persoon aan te duiden die niet binnen een organisatie hoort of past. |
fröbelen, gefröbel | knutselen, geknutsel | naar Fröbel, zie ook Fröbel in de Duitse Wikipedia |
Frühschoppen | Zie ook Frühschoppen in de Duitse Wikipedia | |
Führer | leider | in Nederland en België is de connotatie met Hitler heel sterk, in Duitsland veel minder, hier wordt het woord nog steeds gebruikt voor bijvoorbeeld reisgidsen. |
Fundgrube | spelling: fundgrube | oorspronkelijk een begrip uit de mijnbouw, in overdrachtelijke betekenis "plaats waar men veelvuldig vinden kan wat men zoekt" |
gefundenes Fressen | Een hapklaar brokje, makkelijke prooi voor een criticus; spelling: gefundenes Fressen | |
Geheimfavorit | term uit de sport- en gokwereld | |
Geheimratsecken | inhammen (als teken van beginnende kaalheid) | Zie ook Geheimratsecken in de Duitse Wikipedia |
Geheimtip | supertip; spelling: geheimtip | |
Gerauschemacher | geluidenmaker voor films en hoorspelen | |
Gesamtkunst / Gesamtkunstwerk | totaalkunstwerk; spelling: gesamtkunstwerk | kunstvorm waarbij verschillende, of alle kunstvormen samenkomen |
Gestalt en Gestalttherapie | spelling: gestalt, gestalttherapie | |
gesundes Volksempfinden | gezonde volksopvattingen; spelling: gesundes Volksempfinden | uitdrukking uit de nazitijd, waarbij de mening van het volk een eufemisme was voor de mening van de Führer |
Gesundheit! | gezondheid! | toewensing na een niesbui |
Gestapo | Geheime Staatspolizei | |
Glockenspiel | klokkenspel; spelling: glockenspiel | Zie ook Glockenspiel in de Duitse Wikipedia |
Glühwein | spelling: glühwein | met onder andere kaneel gekruide mix van wijn en sterke drank die warm gedronken wordt; zie ook Glühwein in de Duitse Wikipedia |
(deutsche) Gründlichkeit | Duitse grondigheid; spelling: gründlichkeit | dit speelt in op de stereotype Duitser, die immer punctueel is en grondig tewerk gaat |
Hammerklavier | pianoforte | Zie ook Hammerklavier in de Duitse Wikipedia |
Hausmacher | soort leverworst; spelling: hausmacher | |
Heilgymnastik | heilgymnastiek | Zie ook Heilgymnastik in de Duitse Wikipedia |
Heil Hitler | "Geluk (aan) Hitler" | |
Heilpraktiker | Zie ook Heilpraktiker in de Duitse Wikipedia | |
Heimat | geboorteland; spelling: heimat | Zie ook Heimat in de Duitse Wikipedia |
Herrenvolk | volk van heersers; spelling: herrenvolk | Zie ook Herrenvolk in de Duitse Wikipedia |
Hetze | klopjacht, lastercampagne; spelling: hetze | Zie ook Hetze in de Duitse Wikipedia |
hineininterpretieren | verder interpreteren, onbedoelde betekenissen "vinden" | |
Hitlerjugend | Hitlerjeugd | Zie ook Hitlerjugend in de Duitse Wikipedia |
Hollandgänger | Zie ook Hollandgänger in de Duitse Wikipedia | |
Hüttenkäse | soort kaas; spelling: hüttenkäse | Zie ook Hüttenkäse in de Duitse Wikipedia |
im Frage/ in Frage | dat is niet aan discussie onderhevig, dat kun je vergeten; spelling: im/in Frage | zelfs in zinnen als: "dat is niet im Frage". De juiste Duitse term is "in Frage", in het Nederlands wordt echter meestal het foutieve "im Frage" gebruikt. Van Dale (14de druk) noemt 'in Frage' een vormvariant. |
ins Blaue hinein | onvoorbereid, voor de vuist weg; spelling: ins Blaue hinein | |
jawohl | jawel, ja zeker | met 'jawohl' is iets grappigs aan de hand: het wordt uitgesproken op militaire manier, vaak in combinaties als "jawohl mein Führer", "jawohl Herr Obersturmbannführer"; altijd sarcastisch bedoeld. |
Jugendstil | bepaalde kunststijl (± 1900); spelling: jugendstil | Zie ook Jugendstil in de Duitse Wikipedia |
Kaiserbrötchen | hard broodje; spelling: kaiserbrötchen | |
kaltstellen/ kaltgestellt | koud maken, in de betekenis van "monddood maken" | |
Kammerspiel | Zie ook Kammerspiel in de Duitse Wikipedia | |
Kapellmeister | bepaald type dirigent en:Kapellmeister | |
Kasseler(rib) | casselerrib; varkensvlees-product | Zie ook Kasseler in de Duitse Wikipedia |
Kartoffelsalat | aardappelsalade | Zie ook Kartoffelsalat in de Duitse Wikipedia |
Kellner | kelner, bediende in een restaurant | |
Kindergarten | kleuterschool; spelling: kindergarten | door Fröbel gebruikte, internationaal bekende benaming |
Kirsch | kersenlikeur; spelling: kirsch | ook in Schwarzwalder Kirsch, een soort gebak |
Kitsch | nepkunst; spelling: kitsch | |
Konditorei | banketbakkerswinkel waar men ook een gebakje met een drankje kan nuttigen; spelling: konditorei | Zie ook Konditorei in de Duitse Wikipedia |
Körperkultur | lichaamscultuur | |
Kohlrabi | koolrabi | Zie ook Kohlrabi in de Duitse Wikipedia |
Krach | instorting van de beurs; spelling: krach | |
Krautrock | spelling: krautrock | Duitse popmuziek, niet te verwarren met de schlager; Zie ook Krautrock in de Duitse Wikipedia |
Krimi | politieserie; spelling: krimi | |
Kristallnacht | Kristallnacht | nacht uit het naziverleden, waarbij vele Joodse winkels en bezittingen geplunderd werden (Het gebroken glas heeft de naam kristal opgeleverd). |
Ländler | volkswijsje, vaak gebruikte term in klassieke muziek, bijvoorbeeld de muziek van Mahler en Schubert; spelling: ländler | Zie ook Ländler in de Duitse Wikipedia |
langlaufen | langlaufen | een soort lopen met lange ski's, veelal over redelijk vlak en besneeuwd terrein. |
Lappschwanz | slapjanus; lapzwans | Schlappschwanz |
Lebensbejahung | ||
Lebensborn | Zie ook Lebensborn in de Duitse Wikipedia | |
Lebensraum | lett.: levensruimte; spelling: lebensraum | een uitdrukking met sterke associaties aan nazi-Duitsland, (zie ook Drang nach Osten), waarbij ten oosten van Duitsland, in Polen en Rusland ruimte zocht voor het Duitse volk om zich te vestigen. Zie ook Lebensraum in de Duitse Wikipedia |
Lederhose | broek uit leer, die veelal tot rond de knie reikt, en opgehouden wordt met H-vormige bretels; spelling: lederhose | het is een typische dracht voor mannen uit Beieren en andere regio's bij de Alpen. |
Leitkultur | maatgevende cultuur | Zie ook Leitkultur in de Duitse Wikipedia |
Leitmotiv | leidmotief; belangrijke gedachte die steeds terugkeert; spelling: leitmotiv | ook als terugkerend motief in een muziekwerk, bijvoorbeeld de Symphonie fantastique van Berlioz en veel werk van Wagner |
Lied | in deze betekenis op zijn Duits uitgesproken: refereert aan het klassieke Duitse (piano-)lied | Zie ook Lied in de Duitse Wikipedia |
Liedertafel | zangvereniging voor mannen, ook wel Liederkranz genoemd; spelling: liedertafel | Zie ook Liedertafel in de Duitse Wikipedia |
Luftwaffe | Zie ook Luftwaffe in de Duitse Wikipedia | |
Mannschaft | het Duitse nationale voetbalelftal | in spreek- en schrijftaal altijd die Mannschaft |
mein Gott | ook: ach mein Gott | verontwaardigde uitroep, "wat een onzin", of "wat erg" |
Muesli | muesli; Zwitsers rauwkostgerecht | Zie ook Müsli in de Duitse Wikipedia |
nachleben | het naijlen van de invloed van b.v. een beweging, letterlijk: na-leven | |
Nazi | spelling: nazi | |
Neanderthaler | neaderdalmens; spelling: neanderthaler | Zie ook Neandertaler in de Duitse Wikipedia |
neue deutsche Welle | verzamelnaam voor hippe Duitse bands in de eind 70er en begin 80er jaren van de 20e eeuw | Zie ook Neue Deutsche Welle in de Duitse Wikipedia |
Nudel | noedel | gekookte meelballetjes in soep, of een soort pasta-achtige sliertjes; uit het Oostenrijks en Beiers, daar zijn het Knödel (zie ook Knödel in de Duitse Wikipedia) |
Ober, Oberkellner | ober | afkorting van Oberkellner, (hoofd)bediende in een horecagelegenheid; zie ook Oberkellner in de Duitse Wikipedia |
Obersturmbannführer | vaak sarcastisch bedoeld in zinnetjes als: "jawohl herr obersturmbannführer" | |
Ohrwurm | liedje dat in je hoofd blijft zitten: oorwurm, | Zie ook Ohrwurm in de Duitse Wikipedia |
Ostpolitik | spelling: Ostpolitik | Zie ook Ostpolitik in de Duitse Wikipedia |
Ordner | ordner; map of omslag om papieren in op te slaan | |
Pappenheimer | spelling: pappenheimer | veelal alleen gebruikt in het meervoud en de uitdrukking 'zijn pappenheimers kennen', dat wil zeggen: weten met wie men te maken heeft. Pappenheimers waren oorspronkelijk soldaten uit het regiment van graaf Gottfried Heinrich zu Pappenheim ontleend aan Schillers drama "Wallensteins Tod" (1800). |
Pilsener / pils | pils, lagerbier, veelal van niet al te hoog percentage | oorspronkelijk uit Pilsen |
Poltergeist | klopgeest; spelling: poltergeist | Zie ook Poltergeist in de Duitse Wikipedia |
potztausend | grutjes! | verouderd in Duitsland. |
Prinzipienreiter | iemand die hardnekkig vasthoudt aan principes; spelling: prinzipienreiter | |
Pumpernickel | soort roggebrood | Zie ook Pumpernickel in de Duitse Wikipedia |
Putsch | coup, staatsgreep; spelling: putsch | veelal gewelddadig |
Quatsch | onzin; spelling: quatsch | |
Rauhfaser | behang met reliëf; spelling: rauhfaser | structuurbehang |
ramsch | uitverkoop, dump, vaak geschreven als ramsj | Zie ook Ramsch in de Duitse Wikipedia |
Razzia | razzia is een van oorsprong Arabisch woord: ghazwa, plunder- /rooftocht; zie ook Razzia in de Duitse Wikipedia | |
Realpolitik | politiek gebaseerd op praktische redeneren en niet per se op morele overwegingen; spelling: realpolitik | Zie ook Realpolitik in de Duitse Wikipedia |
Rottweiler | ras van kortharige honden; spelling: rottweiler | Zie ook Rottweiler in de Duitse Wikipedia |
rücksichtslos | meedogenloos | veelal uitgesproken als rücksichtlos |
roetsjen | glijden | in het Duits: rutschen |
salonfähig | acceptabel als gespreksonderwerp | oorspronkelijk: "aanvaardbaar in het salon, in de deftige kringen" |
Sauerkraut | zuurkool | |
Schadenfreude | leedvermaak; spelling: schadenfreude | het Engelse woord voor leedvermaak is het uit het Duits overgenomen en:Schadenfreude. |
Scheisse | poep, schijt of een scheldwoord als: shit, tering | |
Schinken | ham vooral gebruikt als productnaam voor vele hamvarianten | Zie ook Schinken in de Duitse Wikipedia |
Schlagabtausch | uitwisseling van slagen (opdoffers) | |
Schlager | hit, volksmuziek door artiesten als Heino: spelling: schlager | Zie ook Schlager in de Duitse Wikipedia |
schluss | afgelopen, kappen nou | ook: schluss damit |
schmieren | smeren, overdreven acteren | |
Schmink / schmink | make-up voor het gehele gezicht, gebruikt wanneer men b.v. als Zwarte Piet, of bij kinderen als piraat of een dier beschilderd wordt; van oorsprong een merknaam voor toneel-make-up: Schminke. | ook als werkwoord (schminken) en werkplek, in uitspraken als: "sorry dat ik laat ben, ik zat nog bij de schmink"; zie ook Schminke in de Duitse Wikipedia |
Schnabbel | nevenwerk, bijverdienste; spelling: schnabbel | het woord komt uit het Rotwelsch, de Duitse dieventaal; het werkwoord "schnabeln" betekent "(met een snavel) wegpikken, vangen"; in het gewone Duits wordt "Schnabbel" niet gebruikt. |
Schnaps | jenever, een borrel; spelling: schnaps | Zie ook Schnaps in de Duitse Wikipedia |
Schnauzer | snor | informeel; Schnurrbart is het meer gangbare woord; verder is het de naam van een soort hond |
Schnitzel | dun lapje vlees, al dan niet gepaneerd; spelling: schnitzel | ook: Wiener Schnitzel, Zigeunerschnitzel, Jägerschnitzel |
Schuhplattler | Beiers dansje | Zie ook Schuhplattler in de Duitse Wikipedia |
schunkeln | arm in arm aan tafel swingen op muziek | Zie ook Schunkeln in de Duitse Wikipedia |
Schutzstaffel | SS | Zie ook Schutzstaffel in de Duitse Wikipedia |
Schwalbe | nepval bij de voetbal om een vrijetrap/penalty uit te lokken; spelling: schwalbe (Engels: dive) | Schwalbe betekent "zwaluw". Zie ook Schwalbe in de Duitse Wikipedia |
Schweinehackse | varkensvlees-product, ook: scheldwoord, | Zie ook Schweinenacken in de Duitse Wikipedia |
Schwung | vaart, zwier; spelling: schwung | een soort van flair in het dansen of in muziek. |
Sehnsucht | verlangen; spelling: sehnsucht | aak enigszins nostalgisch of melancholisch |
Sieg Heil | de overwinning heil, heil aan de overwinning | overwinningsgroet van de nazi's |
Singspiel | korte luchtige opera | Zie ook Singspiel in de Duitse Wikipedia |
sowieso | hoe dan ook | de Nederlandse spelling is hetzelfde (en níet bijvoorbeeld "zowiezo") |
Spachtelputz | spelling: spachtelputz | stucmethode: een sierschuurwerk met een fijne, middelgrove of grove korrel. |
Spaß, Spaß machen | lol, lol maken | vooral bij jongeren in het uitgaanscircuit gebruikt |
Spätzle | deegwaar | Zie ook Spätzle in de Duitse Wikipedia |
Sperrgebiet | spergebied; verboden gebied | Zie ook Sperrgebiet in de Duitse Wikipedia |
Spielerei | hobbybezigheid, iets niet ernstig te nemen; spelling: spielerei | |
Spielfreudigkeit | plezier aan het spelen, met name van muziek | |
Spielmacher | type voetballer, spelmaker; spelling: spielmacher | Zie ook Spielmacher in de Duitse Wikipedia |
Spiessbürger | kleinburgerlijk persoon, vaak (ten onrechte) geschreven als spitzburger; spelling: spitsburger | Zie ook Spießbürger in de Duitse Wikipedia |
Spitzen | dansschoenen die een harde zool en een afgestompte en verstevigde neus hebben zodat men op de tenen kan staan; spelling: spitzen | |
Sprechgesang | rap, spreekzang | veel voorkomend in bijvoorbeeld opera's van Kurt Weill en Bertolt Brecht |
Staatspolizei | staatspolitie | zie ook Gestapo |
Stasi/ Staatssicherheitsdienst | staatsveiligheidsdienst; spelling: Stasi | dienst in Oost-Duitsland die de burgers controleerde. |
Stehgeiger | spelling: stehgeiger | |
Steigerung | sportterm: in een (duur)training gedurende korte tijd steeds harder lopen/ zwemmen/ schaatsen; spelling: steigerung | |
Stolpersteine | struikelstenen | gedenktegels aangebracht bij huizen van in WOII gedeporteerde mensen; zie ook Stolpersteine in de Duitse Wikipedia |
Strapazen | strapatsen, grillen, kuren | |
Streber | iemand die haantje de voorste wil zijn, overdreven ambitieus persoon; spelling: streber | |
Sturm und Drang | literaire stijlperiode in Duitsland (eind 18e eeuw); spelling: Sturm und Drang | Zie ook Sturm und Drang in de Duitse Wikipedia |
toll | te gek | ook vaak in combinaties als "supertoll", of "super, supertoll" |
totaler Krieg | het begrip wordt in Duitsland over het algemeen geassocieerd met Joseph Goebbels; Zie ook Totaler Krieg in de Duitse Wikipedia | |
Traditionsverein | een vereniging met een lange en eervolle traditie | |
U-boot | duikboot, onderzeeboot, onderzeeër; spelling: U-boot | Duitse afkorting van Unterseeboot |
über | alleen in constructies, zoals: überhip, übercool, übergeil, überstoned, überhippy, etcetera. | |
übergeil | heel erg plezierig, aangenaam ('tof', 'cool', 'vet') | |
überhaupt | alles in aanmerking genomen, helemaal, eigenlijk | |
Über-ich | ||
Übermensch | een superieure mens; spelling: übermensch | in nazi-context betreft het een supermens van Germaanse afkomst die boven de andere rassen staat; in de oorspronkelijke filosofie van Nietzsche is het iemand die boven goed en kwaad staat, iemand die na deze mens komt, zonder connotaties van fysieke superioriteit |
Untermensch | een inferieure mens; spelling: untermensch | Zie ook Untermensch in de Duitse Wikipedia |
Umfeld | term uit de sociologie, refereert aan directe omgeving | |
Umlaut | verandering van een klinker door de volgende lettergreep (stad -> steden), in het Duits ook het teken om dit aan te geven (Stadt, Städte); spelling: umlaut | |
unheimlich/ unheimisch | griezelig, onheilspellend | unheimisch is in het Duits zeer archaïsch en thans onbekend. |
unverfroren | zonder blikken of blozen | |
V-1 | onbemand vliegtuig; spelling: V1 | Zie ook V1 in de Duitse Wikipedia |
V-2 | raket; spelling: V2 | Zie ook V-2 in de Duitse Wikipedia |
Verelendung Verelendungstheorie | verval, achteruitgang; spelling: verelendung | economische theorie van Karl Marx |
volkstümlich | volks; | in de muziek: volkstümliche Unterhaltungsmusik |
Volkswagen | goedkope Duitse auto, na de Tweede Wereldoorlog zeer populair, vooral in Nederland; bijnaam kever | Zie ook Volkswagen in de Duitse Wikipedia |
Vopo | afkorting voor Volkspolizei; spelling: Vopo/vopo (zie voorbeelden hierna) | politie in de Duitse Democratische Republiek (DDR); in het Nederlands wordt meestal een individuele agent bedoeld ("Er kwamen meteen drie vopo's op mij af"), in het Duits eerder deze politiemacht in het algemeen ("De Vopo was snel ter plaatse."). |
Vorentscheidung | sportterm: voordat de wedstrijd afgelopen is, is ze al beslist | |
wachsen | sportterm: het met was bewerken van de onderkant van ski's; ook: groeien, maar in die zin wordt het woord in het Nederlands nooit gebruikt. | ook nog in het Nederlands, 'wasdom', of 'wassende maan' (veelal sterk vervoegd: was - wies - gewassen). |
Waffen-SS | Zie ook Waffen-SS in de Duitse Wikipedia | |
Wanderlust | drang om eropuit te trekken | associaties met de tijd van de romantiek: vooral veel gebruikt in het Engels en:Wanderlust |
Wanderjahre | na het voltooien van hun opleiding gingen ambachtslieden in de 18de en 19de eeuw vaak op reis als gezel om andere streken en andere manieren van werken te leren kennen; zie ook Wanderjahre in de Duitse Wikipedia | |
Wandervogel | eind 19e eeuw in Duitsland ontstane "terug naar de natuur" beweging | Zie ook Wandervogel in de Duitse Wikipedia |
Wehrmacht | de naam van het Duitse leger tussen 1935 en 1945; spelling: Wehrmacht | |
Weihnachtsstoll | kerststol | Zie ook Weihnachtsstollen in de Duitse Wikipedia |
Weinstube | wijncafé | Zie ook Weinstube in de Duitse Wikipedia |
Weltanschauung | wereldbeeld | Zie ook Weltanschauung in de Duitse Wikipedia |
Weltschmerz | smart om het leven als zodanig, ; spelling: weltschmerz | |
Wende | omwenteling, met name de val van de muur in 1989; spelling: de Wende | Zie ook Wende in de Duitse Wikipedia |
Werdegang | carrière, ontwikkeling, trage ondergang; spelling: werdegang | het woord is in het Duits neutraal "ontwikkeling", in het Nederlands eerder negatief "ondergang" |
Wiedergutmachung | herstelbetaling; spelling: wiedergutmachung | om verzoeningspogingen na de Tweede Wereldoorlog aan te duiden |
Wiedervereinigung | hereniging | met name de Duitse eenwording van Oost- en West-Duitsland. |
Wirtschaftswunder | erg snelle economische ontwikkeling; spelling: wirtschaftswunder | zoals in West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, toen men over een economisch wonder sprak |
Witz | grap / mop; spelling: witz | |
Wunderkind | wonderkind | Zie ook Wunderkind in de Duitse Wikipedia |
Zeitgeist | tijdgeest, de overheersende opvatting en ideeën van een periode; spelling: zeitgeist | Zie ook Zeitgeist in de Duitse Wikipedia |
Zeppelin | merknaam van een luchtschip; ook algemene benaming geworden voor luchtschepen; spelling: zeppelin | Zie ook Zeppelin in de Duitse Wikipedia |
Zimmer frei | kamer(s) vrij | vooral gebruikelijk aan de Nederlandse kust ten behoeve van Duitse vakantiegangers in de jaren '50 en '60, later zelfstandig begrip geworden |
zum Kotzen | om te kotsen; spelling: zum Kotzen |
Zelden gebruikt en/ of groepstaal, zoals wetenschapstaal
Duits | Nederlands | Opmerking |
---|---|---|
abfahren | vertrekken | |
Ablaut | klankwisseling; spelling: ablaut | taalkundige term |
Aufschnitt | sneetje kaas of worst | |
ausradieren | uitroeien | sterke connotaties aan de Holocaust. |
ausrotten | uitroeien | dezelfde connotaties als ausradieren. |
blauäugig | naïef, argeloos, blond | gerelateerd aan iem. op zijn mooie blauwe ogen vertrouwen |
blöde Kuh | dom wijf, domme koe | |
Chefsache | iets heel belangrijks | oorspronkelijk: zo belangrijk dat de baas (Chef)er persoonlijk toezicht op houdt |
dicke Luft | lett. 'dikke lucht', fig. problemen op komst. | |
fabelhaft | buitengewoon goed | |
Fahnenflucht | desertie, vaandelvlucht | Zie ook Fahnenflucht in de Duitse Wikipedia |
fragwürdig | dubieus | |
Führerschein | rijbewijs | |
gemütlich | gezellig | Zie ook Gemütlichkeit in de Duitse Wikipedia |
Intimfeind | met zo'n vriend heb je geen vijand nodig | |
kaputt | ook: alles ist kaputt | |
Kulturkammer | Nederlandsche Kultuurkamer | instituut uit de Tweede Wereldoorlog waarbij kunstenaars zich moesten registreren om te mogen publiceren. |
Messegelände | expositieterrein, kermisterrein | |
Möbiusband | Zie ook Möbiusband in de Duitse Wikipedia | |
Nachwuchs | nakroost, nageslacht; nieuwe lichting (sporters, muzikanten enz.; spelling: nachwuchs | |
Ringeless | scharfes s, ook sz | in het Duits ongebruikelijke term |
Schicksal | noodlot | Zie ook Schicksal in de Duitse Wikipedia |
Schluss | dicht, gesloten, afgelopen; spelling: schluss | |
schwärmen | verspreiden, zwermen. | in het Duits ook: schwärmen für, ergens idolaat van zijn |
Schweinehund | zwijn, scheldwoord. | |
Spiegelei mit Schinken | spiegelei met ham, hesp | in het Duits ongebruikelijk, men spreekt van een Strammer Max (zie ook Strammer Max in de Duitse Wikipedia) |
Schwerpunkt | militaire term | |
Stuka | spelling: stuka | beroemd Duits gevechtsvliegtuig |
unbedingt | per se, absoluut, beslist | |
tschüss | tot ziens, dag (informeel) | |
und so weiter (und so fort) | enzovoort (enzovoort, enzovoort)... | afkortingen: usw, enz |
Verneinung | ontkenning | term uit de filosofie en psychologie |
verstehen | verstaan, invoelend begrijpen | term uit de sociologie (Max Weber) en:verstehen |
wie geht's | hoe gaat het? | |
zu haben | beschikbaar, gewenst |
Uitdrukkingen
Duits | Nederlands | Opmerking | |
---|---|---|---|
ach du Liebe | goede God. (lett. och, jij geliefde) | interjectie vaak uitgesproken als "och du Liebe"; drukt ontzetting uit. | |
alles Paletti | alles goed | li:alles paletti | |
Himmelhoch jauchzend, zu Tode betrübt | hemelhoog juichend, dodelijk bedroefd | uit het gedicht "Klärchens Lied" van Goethe; veelal ook met de volgende regel geciteerd: "Glücklich allein ist die Seele die liebt" (Gelukkig alleen is de ziel die liefheeft); een van de eerste omschrijvingen van de manische depressie | |
Befehl ist Befehl | bevel is bevel | vaak schertsend gebruikt als commentaar op iemand aan te duiden die klakkeloos en al te rigide instructies van zijn of haar meerdere uitvoert, zonder zich af te vragen of het wel gepast is; oorspronkelijk als excuus om verantwoordelijkheid voor misdaden begaan tijdens de Tweede Wereldoorlog af te schuiven. | |
Wir haben es nicht gewusst | we wisten het niet. | in de jaren na de Tweede Wereldoorlog veel gebruikte uitleg wanneer Duitse burgers naar de Holocaust gevraagd werd. | |
Ausweis, bitte | Identificatie, alstublieft | ||
Arbeit macht frei | Arbeid geeft vrijheid | spreuk boven de poort van verscheidene concentratiekampen, waaronder Auschwitz en Dachau. De oorspronkelijke betekenis schijnt niet zozeer die van een wrange en ongepaste grap te zijn, maar een soort mystieke waarbij zelfopoffering voor werk een soort spirituele vrijheid schenkt. | |
Im Großen und Ganzen | over het geheel genomen | ||
Kommt gar nicht in Frage | daar is geen discussie over mogelijk, of dat doet zich niet voor | ||
Unbeschreiblich weiblich | onbeschrijflijk vrouwelijk | veelal in schrijftaal; tekst van Nina Hagen | |
Feind hört mit | de vijand luistert mee | de titel van een Duitse propagandacampagne aan het begin van de Tweede Wereldoorlog | |
Immer geradeaus | Alsmaar rechtdoor | herinnerend aan de kleine verzetsdaad om Duitse soldaten die de weg vroegen de verkeerde kant op te sturen, bij voorkeur richting Duitsland. | |
jetzt geht's los | nu begint het | na het EK '88 een populaire opmerking | |
Jedem das Seine | Ieder het zijne | spreuk boven de poort van concentratiekamp Buchenwald. | |
grüß Gott | een Zuid-Duitse groet | ||
was will das Weib? | wat willen vrouwen? | letterlijk: 'wat wil de vrouw?'; tekst van Sigmund Freud in een gesprek met Marie Bonaparte in 1925. | |
da (jetzt) kommen die Kamele | als iemand een grap vertelt, en de clou blijft uit zegt een van de toehoorders bijvoorbeeld "ja, und nun kommen die kamelen"... | ook: - mit den langen Beinen, - mit den langen Schwanzen | |
das war einmal | dat was ooit zo | verzuchting | |
was sich liebt, das neckt sich | wie van elkaar houden, die plagen elkaar. | Duits spreekwoord; veelal verkeerd begrepen vanwege de verwarring tussen het Duitse "necken" (plagen) en het Nederlandse "nekken" (de nek omdraaien, doden). | |
in der Beschränkung zeigt sich der Meister | in de beperking toont zich de meester | uit een gelegenheidssonnet van Goethe (26 juni 1802) | |
Humor ist wenn man trotzdem lacht | humor is het, wanneer men toch maar lacht. | uit een boek van Otto Julius Bierbaum (1865-1910).[1] | |
Ordnung muss sein | er moet orde zijn | ||
immer mit der Ruhe | rustig aan | ook: nur die Ruhe | |
erst kommt das Fressen und dann die Moral | uit de Dreigroschenoper van Bertolt Brecht | ||
Heim ins Reich | Zie ook Heim ins Reich in de Duitse Wikipedia | ||
Wein, Weib und Gesang | Zie ook Wein, Weib und Gesang in de Duitse Wikipedia | ||
Hals- und Beinbruch | hals- en beenbreuk | een uitdrukking uit de theaterwereld, als gelukwens bedoeld; wellicht omdat men na een succesvolle voorstelling zoveel buigen en knikken moet dat men een hals- en beenbreuk oploopt; de Engelsen kennen eenzelfde gelukwens die “break a leg” luidt; ook in de mijnwerkerswereld; zou een verbastering zijn van het Jiddisch-/Hebreeuwse "mazal w'baroech" (geluk en zegen). Zie ook Hals- und Beinbruch in de Duitse Wikipedia | |
Nacht und Nebel | Zie ook Nacht und Nebel in de Duitse Wikipedia | ||
das Glück der Tüchtigen | geluk dat harde werkers hebben, vgl. die Mannschaft die erom bekend staat in de laatste minuut nog het winnende doelpunt te kunnen meepikken | ||
Raus mit dir | eruit jij; flikker op; rot op. | pikant | |
Verdammt noch mal | verdomme nog aan toe | vulgair | |
die Qual der Wahl | de kwelling van de keuze | ||
Ganz losgehen | volledig losgaan | wordt voornamelijk gebruikt door jongeren in het uitgaansleven | |
jetzt kann's losgehen | nu kan het feest beginnen | ook wel gebruikt door voetbalverslaggevers als een wedstrijd tegen een Duits team wordt gespeeld | |
dalli dalli | schiet op | uitroep, tevens een duitse televisieshow uit de 70er jaren |
Zie ook
- Germanisme
- Verklarende woordenlijst uit de Tweede Wereldoorlog: Duits
- Lijst van germanismen in het Nederlands
- en:List of German expressions in English
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
Deze lijst of een eerdere versie daarvan is met toestemming overgenomen van deze pagina
- º Georg Büchmann, "Geflügelte Worte", dtv, München 1967; p. 377