Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Memrec
Memrec is een methode voor de behandeling van angststoornissen. De methode bevindt zich op het snijvlak van neurowetenschappen en klinische psychologie. Memrec is een vorm van cognitieve gedragstherapie, met het verschil dat het een zeer korte blootstelling aan de angst betreft en daarna het eenmalige gebruik van een bètablokker (propranolol). Memrec pakt niet zozeer de angstgedachten aan, maar grijpt direct in op de angstreactie. In 83% van de gevallen is één behandelsessie voldoende om een irreële angst blijvend weg te nemen. De Memrec-methode komt voort uit wetenschappelijk onderzoek van Merel Kindt, hoogleraar Klinische psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. De methode groeit in populariteit vanwege de korte duur en de relatief hoge effectiviteit.
Toepassing
Fobieën, paniekstoornis en PTSS
Memrec is geschikt voor vrijwel alle specifieke fobieën, voor paniekstoornissen waarbij de paniekaanvallen voorkomen in specifieke situaties, en voor posttraumatische stress-stoornis (PTSS) als gevolg van een eenmalig incident of een korte traumatische periode.
Medische geschiktheid
Op dit moment is de Memrec-methode alleen geschikt voor volwassenen zonder medische contraindicaties voor het gebruik van propranolol.
Werking
Een behandeling volgens de Memrec-methode bestaat uit een korte blootstelling aan de angst, waarna een enkele dosis propranolol wordt ingenomen. De uitvoering van de Memrec-methode komt nauw: als de angst niet op de juiste manier wordt opgeroepen tijdens de korte blootstelling, heeft de bètablokker geen effect op de angst, en zonder de bètablokker heeft de korte blootstelling meestal ook geen effect.
Werking van propranolol
Propranolol werkt hartslag- en bloeddrukverlagend en wordt daarom vaak als tijdelijke angstremmer gebruikt, maar dat is voor de Memrec-behandeling niet relevant. Propranolol blokkeert tijdelijk de noradrenerge receptoren in de hersenen, die er normaal gesproken voor zorgen dat het zojuist geactiveerde angstgeheugen opnieuw wordt weggeschreven. Door dit opslagproces deze keer te verstoren, wordt het angstgeheugen niet meer in de oude vorm opgeslagen.
Effect van de behandeling
Het gevolg is dat het geheugenspoor flink verzwakt raakt of misschien zelfs helemaal verdwijnt. Dit effect is pas merkbaar na een nacht slaap. Pas dan hebben de hersenen de nieuwe informatie verwerkt, en is het geheugenspoor veranderd. Om het effect van de behandeling te ervaren, komt de cliënt de volgende dag terug voor een testsessie. In 83% van de gevallen merkt de cliënt meteen dat de hevige angst uitblijft.
Vreemde gewaarwording
Het is vaak een vreemde gewaarwording dat cliënten zich hun angst of trauma nog wel scherp kunnen herinneren, maar nu veel minder angstig reageren.Omdat de verandering zo abrupt is, duurt het soms even voordat iemand gewend is aan de nieuwe situatie. Om meer vertrouwen te krijgen in het nieuwe gedrag stimuleren we onze cliënten om na de behandeling te oefenen.
Geschiedenis en wetenschappelijk onderzoek
Aanleiding
Lange tijd dacht men dat een eenmaal aangeleerde angst voor altijd in het brein verankerd zit. Neurowetenschappers toonden rond de eeuwwisseling voor het eerst aan dat eerder geleerde angst uit het geheugen kan worden gewist. [1] Dit principe staat nu bekend als verstoring van geheugenreconsolidatie. Het onderzoek bij proefdieren was de aanleiding voor Merel Kindt om te onderzoeken of en hoe dit principe ook op mensen van toepassing zou kunnen zijn.
Proof of principle (2009)
De onderzoeksgroep van Merel Kindt aan de Universiteit van Amsterdam vindt een manier om ook bij mensen in te grijpen op het geheugenreconsolidatieproces. Het oproepen van het angstgeheugen in combinatie met een eenmalige dosis van de bètablokker propranolol lijkt de angst blijvend te wissen. De resultaten in het lab leiden tot de eerste wetenschappelijke publicatie in Nature Neuroscience.[2]
Replicatie bij hevigere angst (2011)
Het onderzoek uit 2009 wordt een aantal keer gerepliceerd (2010, 2011) en het effect blijkt ook op te treden bij een sterker angstgeheugen. Bovendien blijkt het niet uit te maken of de propranolol net vóór of na de reactivatie van het angstgeheugen wordt ingenomen. De data tonen aan dat de neurotransmitter noradrenaline een belangrijke rol speelt in het reconsolidatieproces. [3]
Voorwaarde voor klinische behandeling (2012 - 2014)
Vervolgonderzoek, gepubliceerd in Science, toont aan dat het optreden van een relevante leerervaring (prediction error) bij het reactiveren van het angstgeheugen een randvoorwaarde is voor succesvolle geheugenreconsolidatie (2012, 2013, 2014). De leerervaring brengt het angstgeheugen namelijk in een instabiele staat, waardoor verandering van het geheugenspoor mogelijk wordt. [4]
Klinische toepassing bij mensen met irreële angst (2015)
In 2015 vond het eerste placebogecontroleerde en dubbelblinde onderzoek plaats met mensen met een spinnenfobie. Zij werden 2 minuten blootgesteld aan een tarantula, en kregen vervolgens een dosis propranolol. Zonder uitzondering vertoonden zij een paar dagen later en zelfs nog een jaar later geen vermijding of ander angstgedrag meer jegens de spin. De bevindingen staan in contrast met de gebruikelijke farmacologische en cognitief-gedragstherapeutische behandeling van angst- en posttraumatische stressstoornissen. [5]
Propranolol en het effect van slaap (2018)
Uit recent onderzoek blijkt dat het blokkeren van de bèta-adrenergereceptoren in de hersenen in combinatie met het activeren van het angstgeheugen de angst effectief neutraliseert. Alleen bètablokkers die de bloed-hersenbarrière passeren blijken te werken, zoals propranolol. Het neutraliserende effect op de angst treedt echter pas op na de eerstvolgende slaapperiode. Slaap speelt dus een belangrijke rol in het veranderen van het angstgeheugen, zo toont de publicatie in Nature Communications aan. [6]
Stap naar de praktijk (2018)
Het onderzoek leidt tot de ontwikkeling van een behandelmethode. Om praktijkervaring op te doen, wordt in 2018 Kindt Clinics opgericht, een ggz-praktijk voor fobieën, paniekstoornis en PTSS. In de praktijk krijgt de methode de naam Memrec (naar memory reconsolidation). Cliënten worden eenmalig blootgesteld aan hun angst, en krijgen dan eenmalig propranolol. Een dag later komen ze terug om het effect van de behandeling te testen. In 83% van de gevallen is de hevige angst blijvend verdwenen. Maandelijks worden enkele tientallen cliënten behandeld voor hun fobie, paniekstoornis of PTSS. Gelijktijdig loopt het onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam door. De nadruk ligt op het vaststellen van randvoorwaarden voor succesvolle toepassing van de Memrec-methode, en verdere ontwikkeling van de methode voor meer complexe angst-en traumagerelateerde klachten.
Referenties
- º Nader, K., et al. (17 Aug 2000). Fear memories require protein synthesis in the amygdala for reconsolidation after retrieval. Nature 406
- º Kindt, M., et al (maart 2009). Beyond extinction: erasing human fear responses and preventing the return of fear. Nature Neuroscience 2009
- º Soeter, M, Kindt, M. (12-2011). Stimulation of the Noradrenergic System during Memory Formation Impairs Extinction Learning but not the Disruption of Reconsolidation. Neuropsychopharmacology 2011
- º Sevenster, D, et al. (15 feb 2013). Prediction Error Governs Pharmacologically Induced Amnesia for Learned Fear. Science 339
- º Soeter, M, Kindt, M (15 Dec 2015). An Abrupt Transformation of Phobic Behavior After a Post-Retrieval Amnesic Agent. Biological Psychiatry 78(12):880-6
- º Kindt, M, Soeter, M (3 april 2018). Pharmacologically induced amnesia for learned fear is time and sleep dependent. Nature Communications 9