Kurkuma

Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	Eenzaadlobbigen
Clade:	Commeliniden
Orde:	Zingiberales
Familie:	Zingiberaceae
Geslacht:	Curcuma

Soort

Curcuma longa
L. (1753)

Kurkuma (Curcuma longa), ook wel geelwortel genoemd, is een plantensoort binnen de gemberfamilie (Zingiberaceae). De plant komt uit Zuid-Azië en wordt vaak in de tropen verbouwd. De gemalen wortelstok wordt gebruikt als specerij en er is veel onderzoek naar medische toepassingen.

Benaming

In het Surinaams Nederlands heet kurkuma ook koenier. De specerij is via het Indisch-Nederands ook bekend als koenjit (uit het Maleis, nu geschreven als kunyit).

De botanische naam van de kurkumaplant is Curcuma longa (Linné 1753). Volgens de checklist van Kew Garden, verwijzen de volgende namen naar dezelfde plant:^[1]

Curcuma brog Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 48 (1918).
Curcuma domestica Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 31 (1918).
Curcuma ochrorhiza Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 45 (1918).
Curcuma soloensis Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 46 (1918).
Curcuma tinctoria Guibourt, Hist. Nat. Drog. Simpl. 2: 208 (1876).

Beschrijving

Kurkuma is een meerjarige kruidachtige plant die tot 1 meter hoog kan worden. De plant ontwikkelt sterk vertakte, gele tot oranje, wortelstokken. Deze lijken erg op die van gember, maar zijn intens geel, de gepelde wortelstok wordt vers of gedroogd gebruikt als specerij en kleurstof.

De bloeiperiode valt in Oost-Azië meestal in augustus.

Inhoudsstoffen

De wortelstok bevat tot vijf procent van de typische essentiële oliën en tot drie procent curcumine of derivaten ervan (curcuminoïden), waarvan de gele kleur afkomstig is.

De belangrijkste chemische componenten zijn curcumine (60%), demethoxycurcumine (25 %) en bisdemethoxycurcumine (15%). De etherische olie bestaat voor 60 % uit sesquiterpenen zoals turmeron (tot 30%), ar-turmeron (tot 25%), atlanton en zingibereen (tot 25%) en monoterpenen (cymeen, 1,8-cineol, phellandreen, sabineen, borneol en andere). Andere sesquiterpeenderivaten komen voor bij verschillende variëteiten. Sommige algemene bestanddelen zijn suikers, eiwitten en harsen.

Het aantal chromosomen bedraagt in kurkuma 2n = 48.^[2]

Aanbouw

India is de grootste producent, consument en exporteur van kurkuma ter wereld. Onder andere wordt in India veel curry gebruikt, waar kurkuma een vast ingrediënt van is. Het wordt in India ook gebruikt in religieuze rituelen, als cosmetica, kleurstof, en in traditionele geneesmiddelen. Andere Aziatische producenten zijn Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka, Taiwan, China, Myanmar en Indonesië.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>

Geneeskundig gebruik

Kurkuma wordt al duizenden jaren gebruikt in de ayurvedische geneeskunde tegen ontstekingen. Er zijn vele studies over kurkuma en zijn werkzame inhoudsstoffen. Alleen al in het jaar 2015 werden 1209 vakpublicaties gepubliceerd over de gezondheidsaspecten van kurkuma, waaronder 119 klinische studies.^[3]

Veel onderzoek gaat over de eigenschapen van curcumine als ontstekingsremmer of antioxidant.^[4]

Er is onderzoek naar de werking in de bestrijding van alzheimer.^[5]^[6]

Overdreven enthousiasme is echter niet op zijn plaats. De werkstof curcumine wordt slecht opgenomen door het lichaam, maar wordt snel afgebroken.^[7]

Vaak wordt aangeraden de kurkuma te combineren met zwarte peper (Piper nigrum) om de opneembaarheid te verhogen.^[8] Of wordt deze gemengd in melk, de zogenaamde; golden milk.^[9]