Koffietent

Een koffietent of koffiekeet is een eenvoudige horecagelegenheid dat meestal een losstaand, rechthoekig houten bouwwerk is en dat direct aan de straat is gelegen. Het is bedoeld voor het uitserveren van niet-alcoholische dranken, zoals koffie, thee, melk of frisdrank met eventueel een versnapering of eenvoudig belegde broodjes. Ook kan er soep, een broodje-bal en een uitsmijter op het menu voorkomen.

Geschiedenis

Deze koffieketen zijn een typisch Haags verschijnsel; buiten Den Haag zijn ze vrijwel niet te vinden. Zij dateren uit de tijd, dat loonbetaling nog per week in contanten plaatsvond. Dat gebeurde eerst in café’s, maar uit sociale overwegingen werd de uitbetaling begin 20e eeuw naar deze koffiegelegenheden verplaatst, zodat het uitbetaalde geld niet meer direct in alcoholische drank werd omgezet. Het alcoholmisbruik en de daaruit volgende armoede namen hierdoor drastisch af. Ook werden deze keten gebruikt door huisschilders, timmerlieden, loodgieters en andere vaklieden om er hun eigen brood te kunnen nuttigen en er wat te drinken bij te kopen; de meeste Haagse welgestelde opdrachtgevers wilden immers niet dat de werkpauzes in hun woning werden doorgebracht. Ook waren horecaondernemers hier niet van gediend. Verder werden onderlinge werkcontacten gelegd tussen de vaklieden en konden zij elkaar aan werkopdrachten helpen. Ook een werkloze kon er vaak voor een baantje terecht. Vaak werd er handel verricht in partijtjes goederen, die al dan niet op eerlijke wijze waren verkregen.

De inrichting van de koffieketen is zeer eenvoudig met een of meer houten banken en tafels, en de koffie wordt meestal getapt uit een grote koffieketel of geschonken uit een koffiekan. De meeste keten zijn om 5.00 uur al geopend en sluiten rond 18.00 uur, de tijden dat de meeste vaklieden onderweg zijn. Ook mensen uit de buurt komen er koffie drinken en de gebeurtenissen van de dag worden er breed uitgemeten, zodat zij een sociale functie vervullen. Het aantal koffieketen loopt echter terug, doordat veel jongeren er geen gebruik meer van maken. De koffiekeet moet niet verward worden met een koffiehuis, coffeebar of café. Die hebben veelal een andere functie en zijn op commerciële leest geschoeid.

Een oude slogan van de koffiekeet op het Statenplein stond iedere dag aan de straatkant in krijt op een bord geschreven: Morgen gratis koffie.

Literatuur

De Leef, J. en Frans de Leef, Morgen gratis koffie, koffietenten in en om Den Haag;uitgeverij: De Nieuwe Haagse Uitgeverij, Den Haag, 2016; ISBN: 9789072766311

Trivia

Cabaretier Harry Jekkers heeft een voorstelling gewijd aan “Het gelijk van de koffietent”.

Fotografe Esther Hessing heeft in 2016 een prijswinnende fotoreeks over de Haagse koffietenten tentoongesteld.

Lijst van koffietenten

• Koffiehuis de Prinsenvink - Kerkhoflaan
• Koffiehuis Statenlaan - Statenlaan
• ’t Statenplein – Statenplein
• Route 99 - Guntersteinweg
• De Bolle Big - Escamplaan
• Koffiehuis Dedemsvaart - Hengelolaan
• Koffiehuis het Hoekje - Zichtenburglaan
• Koffiehuis Berestein - Berensteinlaan
• Chalet te Bosch - Leidsche Straatweg
• Koffiehuis de Laak - Calandkade
• Koffiehuis Leny - Treilerdwarsweg
• Lodewijk’s koffiehuis -
• De Mazzelaar -
• Sjaaks koffiehuis - Medemblikstraat
• Koffietent ’t Sijsje -
• Koffietent Koos -Troelstrakade v.h. Rooie Joop
• Lichtenbergweg -
• De Aanloop – Gouverneurlaan
• Cora – Aagje Dekenlaan
• Koffiehuis Diaantje -
• De Koning – Bezuidenhoutseweg
• De Concurrent – Grote Markt (opgeheven)
• Naamloos - Pompstationsweg/Van Alkemadelaan
• Annie’s – Soestdijksekade
• Koffiehuis de (nieuwe) lijn/Lijn 11 – Groenteweg/Hoefkade
• De twee Dennen - Loosduinsekade/Zuiderparklaan
• De Brug - Suezkade
• Koffiehuis Hildebrandt -
• Koffiehuis De Music Brothers - Lichtenbergweg

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en referenties [1] Haagse Koffiehuizen, met dank aan de Kouwe Kak´´, Vrij Nederland, 19 juni 2016. [2] Fotografe legt 'gekke' koffietentjes vast, Algemeen Dagblad, 16 augustus 2016