Museum

Een museum is een permanente instelling, zonder winstbejag, ten dienste van de gemeenschap en van haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, die de materiële en immateriële getuigenissen van de mens en zijn omgeving verzamelt, bewaart, onderzoekt en tentoonstelt en hierover informatie verstrekt voor studie, educatie en recreatie.

Herkomst

Het woord museum is via het Latijn afkomstig van het Griekse woord mouseion, een plaats of tempel gewijd aan de Muzen, de Griekse godinnen van de kunsten. Het Mouseion van Alexandrië (Egypte) ligt aan de basis van het Latijnse woord museum in de huidige betekenis; dat Mouseion was namelijk een opleidingscentrum, waar geleerden waren vrijgesteld om zich geheel te wijden aan de studie van geschriften.

In de Renaissance ontstond de vorm die we nog kennen, een gebouw met daarin verzamelingen schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstvoorwerpen. In de 19^e eeuw werd het begrip museum ook uitgebreid tot verzamelingen van bv natuurhistoriche en technisch-historische voorwerpen. Zo ontstonden musea met een bepaald thema, veiligheid, de postzegel etc.

Functie van een museum

In grote lijnen heeft een museum twee functies te weten:

• het beschermen van de kunstwerken tegen beschadiging, diefstal, brand, vocht, weersinvloeden en stof;
• het op de juiste manier tonen van de schilderijen, beeldhouwwerken, enz., dat wil zeggen dat
  • de onderverdeling van de verzameling moet plaatsvinden naar historische waarde en naar soort;
  • de kunst- en dagverlichting de voorwerpen zo gunstig mogelijk moeten doen uitkomen.

Het eerste houdt in dat de constructieve en isolatie-eisen, van het gebouw waarin het museum is gehuisvest, op een zeer hoog peil moeten staan, een lekkage kan onherstelbare gevolgen hebben, een slechtwerkend airconditioning-systeem eveneens.
Het duidelijk tonen van de verzameling is nog moeilijker, deze zal immers in grootte en samenstelling kunnen wisselen en vraagt daarom steeds om andere ruimtes in grootte en verlichting. Een goed ontworpen museum zal aan deze eisen kunnen voldoen, daarom wordt tijdens de ontwerp fase van een museum veel vakmanschap van de betrokkenen gevraagd.

Soorten musea

Er zijn vele soorten en maten musea, variërend van internationaal befaamde tot lokale musea met een beperkte opzet en collectie. De belangrijkste musea van Nederland zijn de rijksmusea. Er zijn of waren negentien rijksmusea in Nederland (zie de lijst van rijksmusea in Nederland). Enkele musea hebben deze status inmiddels verloren. In 2011 wordt een nieuw rijksmuseum toegevoegd: het Nationaal Historisch Museum in Arnhem.

Op een lager schaalniveau zijn er vele provinciale of regionale musea die een provinciale of regionale uitstraling bezitten, waaronder het Groninger Museum en het Centraal Museum in Utrecht. Deze zijn vaak in bezit van overheidsinstellingen, evenals de gemeentemusea die sommige steden hebben (waaronder grote musea als het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Gemeentemuseum in Den Haag.) Tenslotte zijn er vele, vaak kleine particuliere musea. Meestal is een stichting of vereniging tegenwoordig de eigenaar en/of beheerder van zo'n museum. De meeste oudere musea zijn veelal begonnen als verzamelingen van curiosa of kunstvoorwerpen van aristocraten en rijke particulieren (de zogenaamde wonderkamers of kunstkamers). Zo is het oudste bestaande museum in Nederland, het Teylers Museum uit 1784 in Haarlem, oorspronkelijk een privéverzameling van de rijke koopman Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Ook tegenwoordig komt het nog voor dat een museum ontstaat op particulier initiatief, zoals het Scheringa Museum voor Realisme in Spanbroek.

Musea kunnen ook verdeeld worden naar collectie. Van oudsher hadden musea voornamelijk voorwerpen van kunst en/of wetenschap in huis. Later kwamen er ook musea rond andere thema's, waaronder (met telkens een Nederlands voorbeeld):

• techniek (NEMO, Amsterdam)
• vervoer (Het Spoorwegmuseum, Utrecht)
• volkenkunde (Museum Volkenkunde, Leiden)
• natuur (Naturalis, Leiden)
• oorlog en wapens (Legermuseum, Delft)
• scheepvaart (Nederlands Scheepvaartmuseum, Amsterdam)
• geschiedenis, waaronder (Oude Ambachten & Speelgoed Museum, Terschuur (gem. Barneveld)) en openluchtmusea (Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem)
• archeologie (Allard Pierson Museum, Amsterdam)
• sport, voetbal, Voetbal Experience, Middelburg

Een museum kan verder gewijd zijn aan een bepaalde persoon en is dan vaak gevestigd in het huis waar die persoon geboren werd of gewoond heeft. In dat geval is het gebouw onderdeel van de tentoongestelde collectie.

Inrichting

Vaste collectie en wisselende tentoonstellingen

Een museum heeft meestal een eigen collectie; de objecten die steeds te zien zijn noemt men ook de "vaste collectie". Meestal zijn de museumstukken uniek en waardevol, zoals schilderijen, beeldhouwwerken of archeologische vondsten. Veel musea hebben daarnaast zalen voor wisseltentoonstellingen. Wisseltentoonstellingen zijn soms ook "reizende tentoonstellingen" met meesterwerken of andere objecten die achtereenvolgens in meerdere musea getoond worden. Vanwege de verbouwing van het Rijksmuseum is bijvoorbeeld een deel van de vaste collectie als wisseltentoonstelling op reis.

Andere onderdelen

Naast de tentoonstellingsruimten beschikken veel musea over een eigen museumbibliotheek. In vele grote musea is een foyer of een andere horecavoorziening waar men iets kan eten of drinken. Ook hebben veel musea een museumwinkel waar de museumgids, boeken, kaarten, posters, dvd's en ander materiaal verkocht wordt afhankelijk van de collectie en de aard van het museum.

Met name de grotere musea hebben educatieve aanbiedingen zoals workshops, rondleidingen en lesprogramma's. Ook is het soms mogelijk om door middel van een MP3-speler een audio tour door een museum te volgen.

Beknopte lijst van bekende kunstmusea in Nederland

Voor een uitgebreidere lijst van Nederlandse musea, zie: lijst van musea in Nederland.

• Van Abbemuseum (Eindhoven) - constructivisme en moderne klassiekers
• Bonnefantenmuseum (Maastricht) - o.a. moderne Italianen, met Arte Povera en spatialisme
• Museum Boijmans Van Beuningen (Rotterdam) - oude en moderne kunst; surrealisten, industriële vormgeving
• Cobra Museum (Amstelveen) - CoBrA
• Museum Catharijneconvent (Utrecht) - (middeleeuwse) kerkelijke kunst en handschriften.
• Dordrechts Museum - Nederlandse meesters uit de 17e eeuw
• Frans Hals Museum (Haarlem)
• Van Gogh Museum (Amsterdam)
• Kröller-Müller Museum (Hoge Veluwe) - impressionisten, futuristen, Van Gogh, conceptuele kunst en een beeldenpark
• Kunsthal Rotterdam - grote rondreizende tentoonstellingen, geen eigen collectie
• Mauritshuis (Den Haag) - o.a. Vermeer, Rembrandt, Jan Steen en Paulus Potter
• Museum voor Moderne Kunst (Arnhem) - moderne kunst
• Noordbrabants Museum ('s-Hertogenbosch) - de wereld van Jeroen Bosch en moderne klassieken
• De Pont (Tilburg) - conceptuele kunst, nieuwe media en andere modernen
• Rijksmuseum Amsterdam - diverse schilders van de Hollandse school
• Stedelijk Museum Amsterdam - moderne en hedendaagse kunst
• Singer Museum (Laren) - moderne kunst
• Groninger Museum - moderne en provinciale kunst, vaak zelf als kunstwerk aangeduid

Beknopte lijst van bekende kunstmusea in België

Voor een uitgebreidere lijst van Belgische musea, zie: lijst van musea in België.

• Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (Antwerpen)
• Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA) (Antwerpen)
• Rubenshuis (Antwerpen)
• Groeningemuseum (Brugge) - Schone Kunsten van de 15e tot de 21e eeuw
• Gruuthusemuseum (Brugge) - toegepaste kunst of sierkunst van Brugge van de 13de tot de 19de eeuw
• Memling in Sint-Jan (Brugge)
• Bozar - Paleis voor Schone Kunsten (Brussel)
• Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (Brussel)
• Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel)
• Museum voor Schone Kunsten (Gent)
• Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK) (Gent)
• Broelmuseum (Kortrijk)
• Museum voor moderne en hedendaagse kunst (Luik)
• Provinciaal Museum voor Moderne Kunst (PMMK) (Oostende)
• Stedelijk Museum voor Schone Kunsten (Oostende)
• Salons voor Schone Kunsten (Sint-Niklaas)

Bekende musea elders in de wereld

Er zijn heel veel musea in de wereld. Elk land heeft wel één of meer grote en bekende musea. Overzichten per land zijn te vinden via de lijsten van musea per land. Enkele voorbeelden van grote en bekende musea zijn, per categorie:

Schone kunsten

• Uffizi en Palazzo Pitti in Florence
• Galleria Borghese en de Vaticaanse musea in Rome
• Louvre, Musée d'Orsay en Centre Georges Pompidou in Parijs
• National Gallery, Tate Gallery, British Museum en Victoria and Albert Museum in Londen
• Metropolitan Museum of Art, Guggenheim Museum, Museum of Modern Art in New York
• Gemäldegalerie in Berlijn
• Wallraf-Richartz-Museum en het Museum Ludwig in Keulen
• Museu Gaudí, Picasso-museum en Miró-museum in Barcelona
• Prado, Museo Thyssen-Bornemisza en Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía in Madrid
• Hermitage in Sint-Petersburg
• National Gallery of Art en Smithsonian Institution in Washington D.C.
• Museu Nacional de Arte Antiga in Lissabon

Archeologie

• Wederom het British Museum in Londen
• Pergamonmuseum in Berlijn
• Nationaal Archeologisch Museum van Athene in Athene
• Egyptisch Museum in Caïro
• Alte Pinakothek in München
• Kunsthistorisches Museum in Wenen

Museumkaart

Zie museumpas voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Gratis toegang

De vrije toegang tot alle musea in Nederland, voor kinderen t/m 12 jaar per 1 september 2009 is uitgesteld. Dit heeft de minister besloten. In andere landen zijn musea vaak wel gratis. De gratis toegang kan voor iedereen zijn (Engeland is hier een fraai voorbeeld van) maar het kan ook bepert zijn tot alleen de jeugd (Frankrijk, onderwijs en dus ook musea zijn daar gratis), bij het binnengaan dient men dan over het algemeen wel te kunnen bewijzen een leerling of student te zijn. Uitzondering op deze regels zijn altijd de particuliere musea, zo is de National Gallery in Londen gratis, maar het Dennis Severs' House is niet gratis te bezichtigen.

Museumweekend

Sinds 1981 wordt in Nederland elk jaar een museumweekend georganiseerd. Heel veel musea zijn dan gratis toegankelijk en er worden extra activiteiten georganiseerd.

Zie ook

• Lijst van musea in Nederland
• Lijst van musea in België
• Lijsten van musea per land
• Lijst van musea voor moderne kunst
• Lijst van musea voor Moderne Kunst in Nederland
• Lijst van natuurmusea
• Rijksmusea

Externe links

• Musea in Nederland
• Museumvereniging
• Museumgids en tentoonstellingenagenda voor Vlaanderen en Brussel
• Museapagina's van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse zaken

Bronnen, noten en/of referenties

Referenties

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Museums op Wikimedia Commons.