Josef Radetzky von Radetz

Johann Josef Wenzel Anton Franz Karl, Graf Radetzky von Radetz, Oostenrijks veldmaarschalk, * Slot Trzebnitz (Bohemen), 2 nov. 1766, † Milaan, 5 jan. 1858, trad in 1784 tot het leger toe, nam sinds 1788 aan bijna alle Oostenrijkse veldtochten deel (tussen 1800 en 1815 steeds tegen de Fransen), onderscheidde zich in 1800 bij Marengo in Noord-Italië, werd daarna naar het leger in Duitsland overgeplaatst, en streed, eveneens in 1800, als commandant van het 3de regiment kurassiers, eervol bij Hohenlinden in Beieren. Van 1801 tot 1805 was hij met zijn regiment in Ödenburg, en kwam 1 sept. 1805 als brigadegeneraal bij het leger in Italië, vocht eind 1807 in Opper-Stiermarken tegen Masséna, werd in 1809 ingedeeld bij het 5de legerkorps onder aartshertog Karl en onderscheidde zich opnieuw bij Wagram bij Wenen. In 1813 werd hij chef-staf, werkte aan de reorganisatie van het leger, deed van zich spreken als stafchef van veldmaarschalk Schwarzenberg in 1813 en 1814 bij Kulm, Leipzig en La Rothière en was in 1815 chef van de generale staf van het leger aan de bovenloop van de Rijn. Eind 1831 nam R. in Italië het opperbevel over 109.000 man op zich, werd in 1836 veldmaarschalk, leidde in 1848 de omvangrijke operaties tegen Sardinië en vernietigde bij Santa Lucia (6 mei), Curtatone (29 mei), Sommacampagna, Custoza en Volta het leger van Piëmont geheel en al, trok 6 aug. Milaan binnen en dwong een wapenstilstand af onder strenge voorwaarden. Na het aflopen hiervan herstelde hij door de overwinning bij Novara (23 mrt. 1849) op Piëmont de heerschappij van Oostenrijk over Noord-Italië (→ Strijdtoneel Italië in de 19de eeuw). Van 1850 tot 1856 was R. commandant van het 2de leger en gouverneur-generaal van het Lombardisch-Venetiaanse Koninkrijk. Op 28 febr. 1857, na 72 dienstjaren door het volk uitgeroepen tot "hertog van Custoza", ging hij met pensioen. Van zijn acht kinderen zette Theodor Konstantin, generaal-majoor († 1878), de militaire traditie van het geslacht voort. Zijn autobiografie ("Denkwürdigkeiten bis 1813") verscheen in 1887. Johann Strauss sr. componeerde in 1848 ter gelegenheid van de overwinning bij Custoza de ook nu nog zo bekende, jaarlijks bij het Nieuwjaarsconcert uit Wenen ten gehore gebrachte "Radetzkymars". Lit.: Schönhals, C. v.: Der k.k. österreichische Feldmarschall Graf Radetzky (1858); Krones Ritter von Marchland, F.X.: Feldmarschall Radetzky. Ein Lebensbild (1891); Smolle, L.: Feldmarschall Radetzky (1891); Schönfeld, C.: Erinnerungen eines Ordonnanzoffiziers Radetzkys (1904).