Ladino (Jodenspaans)

Ladino, ook bekend als Judeo-español, Judezmo, Spanyol, of als Jodenspaans of Jodenlatijn, is een romaanse taal die afstamt van het Oud-Spaans, en waarin vele woorden uit het Hebreeuws werden opgenomen.

Ladino is de taal van de Sefardische joden, die in 1492 uit Spanje verdreven werden.

Taalkundige bijzonderheden vóór 1492

Reeds voor 1492 bestonden een aantal bijzonderheden in het Spaans zoals dit door de joden toen werd gebruikt.

• Het gebruik van eigen woorden en Arabismen om typisch christelijke begrippen te vermijden.
  • Het woord Dios (God) werd aangepast tot Dio, omdat het woord op -s klonk alsof het een meervoud zou kunnen zijn, wat men zag als niet verenigbaar met het monotheïsme.
  • He Spaanse woord voor zondag luidt domingo, „Dag des Heren”. Wegens de christelijke achtergrond werd deze benaming niet gebruikt, maar vervangen door het woord alhad, dat afgeleid was van het Arabische الأحد‎ ’al-ahad („de eerste”, in dit geval de eerste dag van de week: zondag).
• Hebraïsmen op het gebied van de ethiek en theologische begrippen
  • mazal: ster, ster van het noodlot, noodlot (gelukkig toeval)
  • kavod: eer, heerlijkheid
  • mamzer: bastaard
• Het werkwoord meldar (Latijn: meletare: zich oefenen) kreeg aanvankelijk de betekenis „religieuze teksten lezen” (als geestelijke oefening); in het Ladino kreeg het de algemene betekenis „lezen, leren”.
• Leenwoorden uit het Arabisch
  • adefina: begraven
  • alarze: ceder
• Hebreeuwse meervoudvormen bij Spaanse woorden:
  • ladroním, naast ladrones
• Woordsamenstellingen van Hebreeuwse woorden met Spaanse voor- of achtervoegsels:
  • enheremar: „in de ban (herem) slaan”
• Spaanse woorden voorzien van een Hebreeuws woordeinde:
  • haraganud (van het Spaanse:) haragán: „luiheid”

Ontwikkeling na 1492

Pas na de uitwijzing uit Spanje in 1492 scheidde zich het Jodenspaans als onafhankelijke taal. Deze was gebaseerd op de Joodse variëteit van het Castiliaans, dat door de meeste Sefardische joden werd gesproken. Het Ladino staat dichter bij het middeleeuws Spaans dan het moderne Spaans.

Weblinks

• (en) Jerome Socolovsky, Lost Language of Ladino Revived in Spain, Morning Edition, National Public Radio, 19 maart 2007.
• http://lad.wikipedia.org, La Vikipedya en Judeo-Español, לה בֿיקיפידייה אין גֿודיו־איספאנײל

  Vrije mediabestanden over Ladino op Wikimedia Commons