De zwangere weduwe

De zwangere weduwe
Oorspronkelijke titel	The Pregnant Widow
Auteur(s)	Martin Amis
Vertaler	Jan Pieter van der Sterre
Taal	Nederlands
Oorspronkelijke taal	Engels
Reeks/serie
Onderwerp	zedenschets van de jaren 70
Genre	literatuur
Uitgever	Contact
Uitgegeven	augustus 2010
Oorspronkelijk uitgegeven	2010
ISBN-code	978 90 254 1843 4

De zwangere weduwe (2010) is een boek van de Engelse schrijver en essayist Martin Amis. Het is een zedenschets van de jaren 70.

Titel

De metafoor van de zwangere weduwe is afkomstig van de Russische schrijver Alexander Herzen die hem gebruikte voor een bepaald ogenblik in een revolutie wanneer de oude orde al verdreven is, maar er nog geen nieuwe orde is ontstaan, wat leidt tot wat hij "een lange nacht van chaos en desolaatheid" noemde.

Setting

Tijdens het einde van de jaren 70 brengt een zestal jongeren samen de vakantie door in een kasteel in Italië. De hoofdpersoon, Keith Nearing, vertelt het verhaal van die vakantie wanneer hij al zestig is. Af en toe heeft hij het ook over hoe hij zich voelt nu hij ouder is. De jongeren in het kasteel zijn representatief voor de meest voorkomende soorten psychologische karakters zoals men die aantreft in de maatschappij. Eén ding hebben ze gemeen: of ze glossy magazines lezen of Engelse literatuur, allen zijn ze oppervlakkig van aard, niet filosofisch, psychologisch of sociologisch onderlegd. Verlegen en weifelend zoeken ze zich een weg in de evoluerende wereld van vriendschap, liefde en seks van de seventies.

Thema's

In de eerste helft van het boek ligt de nadruk op de beschrijving van de psychologische structuren van de personages en de algemene schets het tijdskader.

Seks

Vanaf pagina driehonderd komt het thema seks aan bod, en dan komen de personages ook goed los. Net zoals de jongeren de diverse psychologische portretten van een samenleving belichamen, zo worden ook allerhande seksuele gerichtheden beschreven, van de uiterst trouwe meid tot diegene die het met iedereen doet. Homo’s blijven iets terzijde maar worden niet vergeten. En er is een vrouw die steeds weer verkondigt: ‘Ik heb geen pik, ik bén een pik!’ In die tijd mochten meisjes zich eindelijk als mannen beginnen te gedragen en werd het verschil tussen de genders vager. Nergens neemt de verteller een persoonlijk standpunt in als het om het seksuele gedrag van de personages gaat. Hij blijft bij de beschrijving die een zedenschets is.

Violet, een autobiografisch personage

Violet heeft seks met iedereen, zonder enige structuur, als een kind, hopeloos op zoek naar de liefde die ze nooit gehad heeft. Het personage Violet is gebaseerd op de ervaringen die Amis heeft gehad met zijn zus Sally, haar leven en zelfmoord. Amis noemt zijn zus Sally het slachtoffer, zowel van haar vaders macht en aanwezigheid, alsook van de promiscue seksuele revolutie, twee factoren die voor een ernstig probleem kunnen zorgen bij een autodestructief iemand.

Religie en godsdienst

Naast liefde en seks komen ook religie en godsdienst uitgebreid aan bod in De zwangere weduwe. Elk personage heeft een andere mening. We lezen over christenen, atheïsten, islamieten, een agnost, en hoe ze omgaan met hun ideeën. De jongeren worden in verlegenheid gebracht als ze met elkaars religieuze verschillen geconfronteerd worden. In de mix van die religieuze denkpatronen ontstaan knotsgekke toestanden – ze zijn hilarisch en het beschrijft de menselijke existentiële verwarring. Ook hier schetst Martin Amis uitsluitend een tijdsbeeld, zonder een persoonlijke mening te verkondigen. Geen van de personages heeft de ultieme waarheid in pacht. Zelfs de hoofdpersoon Keith niet. Keith is agnost, hij blijft in zijn 'ik weet het niet' uitgaan van ‘ik’ en vermijdt zo het ‘niet-weten’. Keith de agnost blijft zijn hele leven een piekerende navelstaarder. (Amis noemt zichzelf ook een agnost.)

Verouderen en nog meer autobiografie

Tussen het verhaal van de verschillende scènes zoals die zich hebben afgespeeld in het kasteel, vertelt de nu zestigjarige Keith soms hoe het voor hem aanvoelt om te verouderen. Hij is onthutst en gekwetst door het leven. Hij is bang voor de spiegel en bang voor de dood. Nog meer verouderen betekent nog meer doorstaan dan wat hij al doorstaan heeft, en daar kan geen twijfel over bestaan: het wordt een marteling. Deze visie levert zwarte humor. Ze is ook wat autobiografisch. Amis werd immers voordat dit boek tot stand kwam kort na elkaar gekwetst door de dood, eerst van zijn vader, vervolgens van zijn zelfdestructieve zus Sally en tenslotte van zijn nicht die door een seriemoordenaar aan haar einde kwam. Nadien had Amis ineens totaal geen energie meer. In een Humo-interview geeft Amis toe dat de teruggetrokken houding van de hoofdpersoon in ‘De zwangere weduwe’ misschien in verband kan gebracht worden met die periode uit zijn leven.

Stijl

Algemeen

Levendig, een snel ritme, zwarte, droge humor, soms vermengd met bijzonder hilarische pagina’s.

Geschreven in laagjes

De romans van Amis zijn altijd geschreven in ‘laagjes’ en ook in deze roman komen veel van dergelijke onderlagen voor.

Een voorbeeld: wanneer Gloria uitlegt hoe men een kerel moet versieren, dan kan de lezer hier gewoon om lachen. Maar eventueel kan hij ook begrijpen dat Amis hier de draak steekt met NLP (neurolinguïstisch programmeren), wat in die tijd een rage was. Het begrip NLP wordt nergens vermeld. Wie het kent, herkent het, wie het niet kent, leest over dit 'onderlaagje' heen. Zo staan er her en der verwijzingen naar diepere lagen in de tekst die niet uitgelegd worden.

Engelse literatuur

De hoofdpersoon studeert Engelse literatuur. Hij en enkele vriendinnen lezen de ene Engelse klassieker na de andere en maken er voluit grapjes over. Nederlandse lezers die de Engelse klassiekers niet kennen, riskeren vaak over verwijzingen heen te lezen of mopjes en toespelingen niet te begrijpen.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen Martin Amis, De zwangere weduwe, uitgeverij Contact 2010, ISBN 978 90 254 1843 4. Humo-interview met Amis door Serge Simonart, Humo 3662. Sally op de Engelstalige Wikipedia.