Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Geologie
Geologie of aardkunde is de wetenschap die de Aarde, haar geschiedenis en de processen die haar vormen en gevormd hebben, bestudeert. Geologie behoort tot de aardwetenschappen. Wetenschappers die de geologie als vakgebied hebben worden geologen genoemd.
Vakgebieden en gerelateerde wetenschappen
Gesteenten bevatten informatie over de wijze waarop ze zijn ontstaan, en van de ontwikkeling die ze daarna hebben doorgemaakt. Gesteenten kunnen daarom iets vertellen over de geschiedenis van de Aardkorst, het klimaat en over de ontwikkeling van het leven. Het vakgebied dat de inhoud en de stapeling van gesteentelagen bestudeerd wordt stratigrafie genoemd. Het is nauw gerelateerd aan de paleontologie, de wetenschap die fossiele resten van leven uit het verleden bestudeert. Het opstellen en verbeteren van een geologische tijdschaal wordt geochronologie genoemd.
De structurele geologie bestudeert vormen en structuren die ontstaan door vervorming van de Aardkorst, vooral in gebergten. Deze structuren kunnen zowel de schaal hebben van continenten als van afzonderlijke stenen. Gerelateerd hieraan is de petrologie, de klassificatie en bestudering van gesteenten en hun ontstaanswijze.
Als scheikunde wordt gebruikt om de Aarde of processen binnenin de Aarde en haar atmosfeer te bestuderen spreekt men van geochemie. Op dezelfde manier spreekt men bij het gebruik van natuurkunde bij Aardse vraagstukken van geofysica, waarvan platentektoniek een belangrijk onderdeel is. Beide richtingen hebben veel raakvlakken met geologie.
Geologie wordt soms verward met geografie of aardrijkskunde. Het raakvlak tussen de twee is de fysische geografie, die de natuurlijke vorming en inrichting van het Aardoppervlak bestudeert. Fysische geografie en geologie ontmoeten elkaar in de vakgebieden geomorfologie (de bestudering van de vormen van het landschap) en de sedimentologie (de bestudering van sedimenten en sedimentaire processen).
Geschiedenis
Als eerste moderne geoloog wordt James Hutton beschouwd. In 1785 presenteerde hij een artikel met de titel Theory of the Earth aan de Royal Society te Edinburgh. In dit artikel beschreef hij zijn theorie dat de Aarde veel ouder moet zijn dan tot dan toe was aangenomen, er moest veel meer tijd overheen zijn gegaan voor bergen om te eroderen, en om sediment op te bouwen op de bodem van de zee, waarbij gesteenten werden gevormd.
De navolgers van Hutton stonden wel bekend als plutonisten omdat zij dachten dat veel gesteenten werden gevormd door vulkanisme, het stollen van lava of magma, in tegenstelling tot de neptunisten, die dachten dat alle gesteenten neergeslagen waren in de oceanen waarvan het zeeniveau geleidelijk daalt.
William Smith (1769-1839) tekende de eerste geologische kaarten en begon met het ordenen van strata (lagen) door bestudering van de erin voorkomende fossielen.
Charles Lyell schreef het beroemd geworden boek Principles of Geology, voor het eerst gepubliceerd in 1830, maar tot zijn dood in 1875 voortdurend gereviseerd. Hij introduceerde de doctrine van het uniformitarianisme. Deze theorie leert dat langzame, graduele processen het oppervlak van de Aarde gevormd hebben, en nog steeds aan het werk zijn. In de geologie heeft deze theorie het gewonnen van het catastrofisme, dat zei dat het oppervlak van de Aarde werd gevormd in korte, catastrofische episodes, maar tussendoor vrijwel onveranderd bleef. (Hutton was ook een uniformitarianist, maar in zijn tijd vond dit nog niet veel navolging).
De theorie van de continentendrift werd voorgesteld door Alfred Wegener in 1912, maar het duurde tot de jaren 60 van de twintigste eeuw, toen de theorie van de plaattektoniek werd ontworpen, dat deze algemeen aanvaard werd.