Donatisme

Het donatisme was een afscheuring van de westelijke Kerk in de 4e en 5e eeuw. Het kerkscheuring bleef beperkt tot noordwestelijk Afrika. Het ontleent zijn naam aan Donatus van Carthago (Donatus de Grote), van 315 tot 355 bisschop van Cellae Nigrae in Numidië.

Het belangrijkste strijdpunt van de donatisten was dat zij de bisschoppen die tijdens de vervolging door keizer Diocletianus (303 – 311) hun hachje hadden gered door aan de Romeinse goden te offeren, de lapsi of traditores, niet langer als bisschop wilden aanvaarden. Deze positie werd reeds veroordeeld op het concilie te Rome in 313.

Het donatisme ontwikkelde een eigen ecclesiologie.

Historisch overzicht

Verschillende kwesties in verband met de donatisten zijn wegens het onvoldoende bronmateriaal tot op heden in het historisch onderzoek onduidelijk.

De hoofdoorzaak voor de onenigheid die leidde tot de afscheuring van de donatisten, was de laatste fase van de christenvervolgingen in het Romeinse rijk en de hieruit voortvloeiende vraag, hoe men moest staan tegenover personen die onder druk van de vervolging het christendom formeel de rug toe hadden gekeerd.

Aanvankelijk betrof dit vooral diegenen, die tijdens de christenvervolging door keizer Diocletianus (303 tot 311) waren afgevallen (lapsi) of zelfs als traditores actief wsren geweest, personen die heilige geschriften uitleverden om verbrand te worden. Toen deze christenen na de overeenkomdt van Milaan in 313 terug opgenomen werden in de Kerk Mailänder Vereinbarung 313 wieder in die Kirche zurückkehrten, drongen de donatisten erop aan hen uit de kerkgemeenschap uit te sluiten. Zij beschouwden alle „sacramenten” zoals doop, priesterwijding, als ongeldig, wanneer zij waren toegediend door priesters die voorheen een tijdje afgevallen waren. Zo keerden de donatisten terug naar het vroegers reeds opgekomen strijdpunt over geldigheid van de de doop door een „ketter”.