Robert Morrison

Robert Morrison en twee Chinese helpers, bij het vertalen van de Bijbel

Robert Morrison (5 januari 1782, Bullers Green, dicht bij Morpeth, Northumberland, Engeland – 1 augustus 1834, Guangzhou (Kanton)) (traditioneel Chinees: 馬禮遜, vereenvoudigd Chinees: 马礼 逊, pinyin: Mǎ Lǐxùn) was een Engels-Schots presbyteriaans zendeling, de eerste protestantse zendeling in China.

Leven

Robert werd geboren in Engeland als zoon van James Morrison, een Schotse boerderijarbeider, en Hannah Nicholson uit Engeland, die beide actieve leden waren van de Kerk van Schotland. Zij waren getrouwd in 1768. Robert was de jongste zoon van de acht kinderen. Toen Robert drie jaar was, verhuisde het gezin naar Newcastle, waar James Robertson beter betaald werk vond bij een schoenhandel. Mogelijk was Robert in zijn kinderjaren een vriend van George Stephenson, die later de stoommachine uitvond.

Roberts ouders voedden hun kinderen zo op dat ze Bijbel en de Westminster korte Catechismus zouden leren kennen. Toen Robert twaalf jaar oud was, kon hij Psalm 119 (die 176 verzen lang is) volledig uit het hoofd opzeggen, waarbij hij slechts een foutje maakte.

Toen hij veertien was, verliet hij de school en leerde het vak in de zaak waar zijn vader werkte. In zijn tienerjaren had hij een tijdje slechte vrienden en had hij zich wel eens bedronken. Maar tegen 1798 stopte hij met dat gedrag en sloot zich aan bij de presbyteriaanse kerk.

Tijdens de lange werkdagen had hij dikwijls de Bijbel of een boek als Matthew Henry’s bijbelcommentaar voor hem openliggen terwijl hij met zijn handen bezig was. Hij kon zich niet vele boeken aanschaffen, maar de boeken die hij had, las hij grondig en steeds opnieuw. Zijn vrije tijd bracht Robert vaak in de tuin door met meditatie en gebed.

In 1801 begon hij Latijn, Grieks en Hebreeuws te leren, en studeerde systematische theologie onder W. Laidler, een presbyteriaans predikant in Newcastle. Vanaf 7 januari 1803 werd hij opgeleid als congregationalistisch predikant.

Voorbereiding als zendeling

Reeds als zeventienjarige was hij diep onder de indruk van de christelijke zendingsdienst, onder andere door het werk dat William Carey verrichtte in Indië, waarover hij las in de tijdschriften The Evangelical Magazine en The Missionary Magazine. Maar hij beloofde zijn moeder dat hij niet zo ver weg zou gaan zolang ze leefde. Hij kon zijn belofte houden: zij overleed in 1804. Na haar overlijden begon hij aan een opleiding als zendeling. Een tijdlang twijfelde hij tussen Timboektoe en China als mogelijk doel.

Door de predikant William Willis Moseley uit Northamptonshire en Dr. David Bogue, hoofd van de Hoxton Academy koos Morrison ten slotte voor China. Moseley had in het British Museum een Chinese vertaling van het Nieuwe Testament ontdekt, mogelijk vertaald door een vroegere missionaris van de jezuïeten. Hij liet er honderd exemplaren van drukken en stuurde één ervan naar Bogue. Dogue was zo enthousiast dat hij terugschreef dat indien hij jonger zou zijn geweest, hij de rest van zijn dagen zou inzetten voor de verspreiding van het evangelie in China. Bogue ging op zoek naar geschikte kandidaten onder zijn studenten, en kon zijn enthousiasme overbrengen op Morrison.

Robert Morrison begon Chinees te leren van een medestudent, Yong Sam-tak. Na 113 dagen op zee kwam hij op 4 september 1807 aan in Macau met het schip Trident. Men raadde het hem af om als zendeling aan het werk te gaan. Ten eerste was het de Chinezen streng verboden om aan buitenlanders Chinees te onderwijzen; het was niet toegelaten om in het land te blijven voor andere redenen dan handel, en bovendien zouden de katholieke missionarissen in Macau, die onder bescherming stonden van de Portugezen, helemaal niet gunstig gezind zijn tegenover een beginnend protestants zendeling. Op 7 september werd hij door de rooms-katholieke autoriteiten van Macau buitengezet. Hij ging vervolgens naar de Dertien Factorijen, net buiten de stad Kanton, waar het buitenlanders toegestaan was handel te drijven.

Hij deed zijn best om zich aan te passen aan de plaatselijke cultuur. Hij begon Chinese kleding te dragen en droeg blokschoenen, at Chinees voedsel met eetstokjes, liet zijn vingernagels groeien en knoopte zijn haar in een staartje. Later stapte hij hier wat van af: met zijn gezondheid verdroeg hij het voedsel niet altijd goed, en in de plaats van door de Chinezen als ’een van hen’ te worden beschouwd, had hij heel wat bekijks als westerling in Chinese kleren.

Werk met de Britse Oost-Indische Compagnie

In februari 1809 trouwde hij met Mary Morton. Op zijn huwelijksdag kreeg hij een job aangeboden als vertaler bij de Britse Oost-Indische Compagnie met een salaris van 500 pond per jaar. Dit werk gaf hem de mogelijkheid om in zijn vrije tijd het zendingswerk verder te verrichten. Door zijn dagelijkse werk als vertaler voor de Oost-Indische Compagnie kon hij zich vertrouwd maken met de Chinese taal en kreeg hij meer mogelijkheid om contacten ter knopen met de Chinezen.

Hij schreef een boek over de Chinese grammatica. Toen het in 1812 klaar was, werd het naar Bengalen gestuurd om het te laten drukken, waarna ze drie jaar lang niets meer van het boek hoorden, maar het bleek goedgekeurd te zijn en werd netjes gedrukt. Dit boek werd belangrijk in de pogingen om Engeland en Amerika te helpen om China te begrijpen.

In 1810 publiceerde hij onder een pseudoniem een kleine oplage van de Handelingen van de Apostelen in het Chinees. Op het drukken of uitgegeven van christelijke lectuur stond in die tijd de doodstraf. Morrison drukte een traktaat en een catechismus. Hij vertaalde het boek Handelingen van de Apostelen naar het Chinees. Dan vertaalde hij het evangelie volgens Lukas en drukte het. Toen de rooms-katholieke bisschop van Macau hiervan een kopie in handen kreeg, verordende hij dat het als een ketters boek moest worden verbrand.

Toen de Chinese autoriteiten een aantal van zijn gedrukte werken in handen kregen, kwam de gerechtsmolen in beweging. Morrison werd zich ervan bewust dat er onheil naderde toen er een decreet werd uitgevaardigd tegen alle Europeanen die probeerden de Chinese religie te ondermijnen. Het drukken en publiceren van christelijke boeken in het Chinees werd hierin tot een halsmisdrijf uitgeroepen. Morrison stuurde een vertaling van het decreet naar Engeland en liet weten dat hij in stilte maar vastberaden zou verder werken.

Zijn functie bij de Oost-Indische Compagnie was een bescherming voor hem, en aangezien een grammaticaboek en een woordenboek geen specifiek ’christelijke’ publicaties zijn, viel hij daarmee niet negatief op.

Het zou moeilijk worden voor nieuwe zendelingen om zich in Guangzhou te vestigen, maar net nu stuurde de London Missionary Society William Milne en zijn echtgenote naar China om de Morrisons te ondersteunen. Morrison deed zijn best om te proberen dat Milne zou kunnen blijven. Maar vijf dagen na hun aankomst luidde het onverbiddelijk dat ze binnen de acht dagen weg moesten. Niet enkel de Chinezen waren tegen de komst van Milne, maar ook van de kant van de Rooms-katholieken kwam verzet. Van de Engelse bewoners in Macau kwam geen hulp, want deze vreesden voor hun commerciële belangen.

Tegen 1813 was zijn vertaling van het volledige Nieuwe Testament klaar. Hij kon hiervoor waarschijnlijk goed gebruik maken van de oudere vertaling van pater Jean Basset, die in het begin van de 18e eeuw een vertaling van de evangeliën, Handelingen, de brieven van Paulus en het eerste hoofdstuk van de brief aan de Hebreeën in manuscriptvorm klaar had. In 1814, zeven jaar na zijn aankomst, kon Morrison de eerste Chinese bekeerling dopen: een man met de naam Tsae A-Ko.

In 1819 was ook de vertaling van het Oude Testament klaar, waarbij hij ook gebruik maakte van reeds bestaande gedeeltelijke vertalingen. Hij hoopte deze in zo groot mogelijke oplage te kunnen verspreiden, dit in tegenstelling tot de gedeeltelijke Bijbelvertalingen die voordien reeds door katholieke missionarissen werden gemaakt, maar nooit werden gepubliceerd. Hoewel ook William Milne grote delen van het Oude Testament vertaalde, was de uiteindelijke uitgave van een volledige Chinese bijbel Morrisons verdienste. Ook het Chinese woordenboek kon hij afwerken.

In 1821 overleed zijn echtgenote Mary op 39-jarige leeftijd. Mevrouw Milne was reeds overleden, en in 1822 overleed ook William Milne. Toen Morrison achterbleef als de enige overlevende van de vier protestantse zendelingen in China, schreef hij een historisch overzicht van wat ze in vijftien jaar tijd hadden bereikt. China was nog steeds ontoegankelijk voor Europese en christelijke invloed, maar er was reeds veel letterkundig werk verricht.

Naar Engeland

Morrison begon in 1822 aan een reis naar Malakka en Singapore, en keerde in 1824 terug naar Engeland. Hij bracht de jaren 1824 en 1825 in Engeland door, waar hij een Chinese bijbel aan koning George IV presenteerde. In 1826 hertrouwde hij met Eliza Armstrong. Robert, Eliza, en de kinderen uit zijn eerste huwelijk vertrokken dat jaar opnieuw naar China.

Na klachten door de rooms-katholieken in 1832, kon hij niet langer drukwerk uitgeven.

In 1834 stopte het handelsmonopolie van de Britse Oost-Indische Compagnie in China. Morrison verloor daarom zijn werk bij de Compagnie, maar werd benoemd tot vertaler van de regering onder Lord William Napier. Die functie kon hij niet lang uitoefenen, want hij overleed op 1 augustus 1834, op 52-jarige leeftijd.

Grafmonument

Grafinscriptie Sacred — to — the memory — of — ROBERT MORRISON DD. The first protestant missionary to China Where after a service of twenty-seven years, cheerfully spent in extending the kingdom of the blessed REDEEMER during which period he compiled and published A DICTIONARY OF THE CHINESE LANGUAGE, founded the Anglo Chinese College at Malacca and for several years laboured alone on a Chinese version of THE HOLY SCRIPTURES which he was spared to see complete and widely circulated among those for whom it was destined, he sweetly slept in Jesus. He was born at Morpeth in Northumberland 5 January 1782 Was sent to China by the London Missionary Society in 1807 Was for twenty five years Chinese translator in the employ of The East India Company and died in Canton 1 August 1834. ———— Blessed are the dead which die in the Lord from henceforth Yea, saith the Spirit that they may rest from their labours, and their works do follow them.

Morrison werd begraven op de protestantse begraafplaats (’Old Protestant Cemetery’) in Macao/China, achter de naar hem genoemde Morrison Chapel.

Literatuur

• Eliza Armstrong Morrison (red.), Memoirs of the Life and Labours of Robert Morrison, D.D., 2 delen, Londen, 1839
• Murray Rubinstein, The Origins of the Anglo-American Missionary Enterprise in China

Bronvermelding

• (de) Robert Steiner, Pioniere des Wortes. Brockhaus-Verlag Wuppertal, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart, Hänssler Verlag-Neuhausen-Stuttgart, ISBN 3-417-20324-4

• (de) Robert Morrison. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL),  (verkorte actuele versie),  (gearchiveerde versie^(?)(vertaal via: ))

Verwijzingen