Adriaan Feij

Adriaan Johannes Feij (ook gespeld als Fey) (Vlissingen, 5 april 1895 – Hoorn, 17 juli 1966) was een Nederlandse communistische terrorist.^[1]^[2]

Levensloop

Feij was van 1931 tot 1934 in Rotterdam organisatiesecretaris voor de Communistische Partij van Nederland. Tevens zetelde hij in het lokale werklozencomité.^[3] Hij stapte uit de organisatie omwille van zijn onvrede met de volksfrontpolitiek.^[4]

Feij werd gerecruteerd in de sabotageorganisatie opgericht door Ernst Wollweber, met als Nederlandse leider Joseph Rimbertus Schaap. Feij werd leider in Rotterdam. Schaap en wollweber gelastten personen te rekruteren die konden instaan voor contacten met de buurlanden, Noord-Frankrijk en Scandinavië. Ook hielp hij Karl Bargstädt, het hoofd van de paramilitaire Duitse Roter Frontkämpferbund naar Nederland uit te wijken.

Eind 1936 vond een overleg plaats tussen Feij, Alfons Fictels, Schaap en Wollweber, waarin Fictels opriep sabotagedaden te plegen tegen Duitse, Italiaanse en Japanse schepen. Hoewel vanuit antifascistisch oogpunt kan begrepen worden dat Duitse en Italiaanse doelwitten werden gezocht, is veel minder duidelijk waarom ook Japan, op dat ogenblik nog geen partner van Nazi-Duitsland, werd geviseerd, tenzij er vanuit wordt gegaan dat Japan een rivaal was van de communistische Sovjet-Unie.

In maart en april 1937 trok Feij met ondersteuning van Schaap en Bargstädt naar Hamburg om nieuwe verbindingspersonen te rekruteren, een missie die geen succes had.

Feij en Schaap rekruteerden in Nederland Willem van Vreeswijk, Jan van den Hoonaard, Rudolf Vogelzang, Jan Hoorn en Jan van Schaik. Van den Hoonard bracht Feij in 1936 in contact met een aantal Duitse anti-fascisten, Feij bracht Van den Hoonaard op zijn beurt in 1937 in contact met Schaap.

Feij gebood Willem van Vreeswijk om verbinding te maken met Scandinavië en om pakjes te smokkelen. Op 23 augustus 1937 ontving Feij op die manier dynamiet. Het overige deel van het dynamiet moest worden opgehaald door Jan van den Hoonard die echter werd gearresteerd en daaropvolgend werd veroordeeld.

Feij en Hoorn maakten een brandbom die ze verstuurden naar het fictieve Italiaanse schip Alfredo Oriani. De aanslag mislukte en de betrokkenen kregen bezoek van Schaap en Wollweber die benadrukten dat de volgende aanslagen professioneler moesten en die benadrukte dat ook Japanse schepen moesten worden aangevallen.

Feij smokkelde meermaals springstof naar België. Op 18 oktober 1937 werd Feij aan de Nederlands-Belgische grens bij Sas-van-Gent gearresteerd terwijl hij in het bezit was van springstof nadat ene "Emiel" weigerde de opdracht uit te voeren. Na zijn arrestatie vond een huiszoeking plaats in de woning van Feij waarbij de naam van Alfons Fictels werd ontdekt. De Wollweber-organisatie bracht snel de overige springstof in veiligheid en zette Jan Hoorn op non-actief. Ook Feij werd opzijgeschoven omdat hij verbrand was. De Nederlanders brachten de Belgische politie op de hoogte die een huiszoeking deed in de woning van Fictels, die echter door snel optreden van Schaap zijn deel van de springstof reeds elders had ondergebracht. Desondanks was de arrestatie van Feij cruciaal voor de Wollweber-organisatie omdat hij de eerste persoon was die voor de veiligheidsdiensten het bestaan van het netwerk blootlegde.

Feij zelf werd in mei 1938 tot 2 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor het smokkelen van springstof. Hij werd echter reeds vrijgelaten op 17 augustus 1939, na iets meer dan één jaar te hebben vastgezeten. Eind 1939 werd hij benaderd oor ene ’Ton’, in werkelijkheid de Gestapo-agent Anton Helmes, die in het verleden o.m. lijfwacht was van Rimbertus Schaap zodat beiden elkaar kenden. Feij noemde hem Ton, zodat het mogelijk is dat hij zijn echte naam niet kenden. Helmes probeerde bij de ontmoeting in 1939 Feij wijs te maken dat hij werkte voor de Britse veiligheidsdienst MI6 en dat hij 200 gulden per maand kon verdienen door mee te werken. Feij werd echter wantrouwig toen Helmes hem vroeg of hij aan springstof kon raken.

Feij werd vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog op 3 mei 1940 door de Nederlandse overheid gearresteerd en opgesloten in Fort Prins Frederik, wamen met 20 ’staatsgevaarlijke’ individuen, zowel van linkse als rechtse signatuur.^[5] Feij was echter al in 1939, dus voor de oorlog, op de radar gekomen van de SIPO SD.

In mei 1940 werden de 21 gevangenen naar Calais overgebracht waar ze na de Duitse zege werden ze op 26 mei 1940 overgedragen aan de Gestapo. De communisten Feij, Van den Hoonard en Johannes Proost werden naar Hamburg overgebracht en kwamen in handen van Kraus terecht. Feij begon snel met de Duitsers mee te werken, mogelijks omdat de Duitsers hem er van wisten te overtuigen dat de organisatie in werkelijkheid was opgezet door de Britten en hij zich daardoor bedrogen voelde. In september 1940 ging de gevangen Feij met Kraus naar Rotterdam waardoor de Nederlandse leden van de Wollweber-groep snel werden gearresteerd. Feij werd door de Duitsers vrijgelaten. De andere twee Wollweber-leden die door de Nederlandse overheid werden overdragen aan de Duitsers werden onthoofd met de handbijl.^[6]^[7]

Na de oorlog werd Feij veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor zijn collaboratie met de Duitsers. In 1957 kwam hij vrij.