Neus (zintuig)

De neus is een orgaan. Bij de meeste gewervelde dieren zit de neus centraal op het gezicht of aan het eind van de snuit. In een neus zitten bij de meeste dieren twee neusgaten. Ademhalen gebeurt voornamelijk door de neus. De neus heeft als functie de lucht te reinigen, te verwarmen en tevens dient de neus om te ruiken.

De menselijke neus

In de ingang van de neus zitten neusharen. Neusharen voorkomen dat grotere schadelijke deeltjes in de longen terechtkomen. De neus gaat over in de neusholte, die van het aangezichtsvlak tot achterin de keel doorloopt. In de neusholte bevinden zich links en rechts symmetrisch drie dunne, met slijmvlies beklede botplaten (conchae) die het inwendig oppervlak van de neusholte sterk vergroten. Deze plooien vangen de kleinere deeltjes die in de ingeademde lucht aanwezig zijn op. Ze zijn goed doorbloed en verwarmen zo de lucht die ingeademd wordt, maar zorgen ook voor een turbulentie in de luchtstroom die ervoor zorgt dat geurstoffen worden getransporteerd naar het reukslijmvlies, dat zich bovenin de neusholte bevindt (onder de schedelbasis, tussen de oogkassen).

De linker- en rechterneusholte zijn van elkaar gescheiden door het neustussenschot of neusseptum. Dit bestaat uit een voorste deel van kraakbeen en een achterste gedeelte van bot. In het slijmvlies van het tussenschot lopen veel oppervlakkige bloedvaatjes en de meeste neusbloedingen vinden hier hun oorsprong. Het voorste deel van het tussenschot wordt locus Kiesselbachi genoemd.

In de neusholte draineren twee andere organen: de bijholten en de traanklieren.

Aan de laterale zijden draineert de kaakholte (sinus maxillaris). Bovenin de neusholte draineren de voorhoofdsholte (sinus frontalis)en de zeefbeenholtes (sinus ethmoidales). Bij een forse verkoudheid kunnen deze holten vollopen met neusslijm. Ze raken dan verstopt en gaan ontsteken. Je hebt dan een bijholteontsteking (sinusitis).

De traanklier draineert overtollig traanvocht naar de neusholte via de traanbuis (ductus lacrimalis). Bij een stevige huilbui merk je dit omdat je daarna je neus moet snuiten.

Bij prikkeling van het neusslijmvlies treedt een beschermende reflex in werking, het niezen. Er treedt een onwillekeurige inademing op gevolgd door een explosieve uitademing door de neus, waardoor eventuele vastzittende of prikkelende deeltjes met het snot naar buiten komen.

Sommigen hebben de gewoonte het neusslijm met een vinger te verwijderen. Dit wordt neuspeuteren genoemd.

De neus heeft een uiterlijk zichtbare vorm. Zo is er de wipneus, een neus met omhoogstaande punt en de haakneus, waarbij de punt naar beneden wijst. Mensen hebben de neiging bepaalde karaktereigenschappen toe te schrijven aan de eigenaars van deze neuzen. Hiervoor bestaat echter geen wetenschappelijk bewijs of statistische onderbouwing.

De neus staat midden in het gezicht en is dus sterk bepalend voor het uiterlijk. Een kleine verandering kan een grote verbetering voor iemand betekenen. Reden waarom een neuscorrectie een veelgevraagde cosmetisch chirurgische ingreep is. Bij een neuscorrectie kunnen grootte en vorm van de neus veranderd worden.

Neustussenschot

Het neustussenschot (septum nasalis) is essentieel voor steun aan de neus. Scheefstand hiervan kan echter resulteren in blijvende verstopping of verminderde doorgankelijkheid van de neus. Daarom wordt vaker het neustussenschot door een KNO-arts rechtgezet bij klachten. Dit gebeurt meestal tijdens een operatie onder narcose, tijdens een dagopname. Onder boksers heerst het fabeltje dat het zinnig is om het tussenschot weg te laten halen, omdat het een probleem is bij boksen. Dit is niet op feiten gebaseerd. Sterker nog: het verwijderen van het tussenschot leidt tot inzakken van de neus, zodat de ademhaling moeilijker wordt en dus sporten ook moeilijker gaat. Na een klap op de neus kan het voorkomen dat het tussenschot krimpt of inzakt (wat leidt tot een zadelneus). Dit wordt veroorzaakt tot verminderde doorbloeding van het tussenschot zodat het afsterft. Deze situatie is vervelend voor een persoon, maar beter te verdragen dan de situatie waarin het tussenschot operatief wordt verwijderd.

Uitdrukkingen met betrekking op de neus

• Met de neus vooraan staan: hij is overal het eerst bij.
• Zijn neus in andermans zaken steken: hij is nieuwsgierig.
• Niet verder kijken dan zijn neus lang is: kortzichtig
• Met de neus in de boter vallen: ergens onverwacht voordeel van hebben.
• Ergens je neus voor ophalen: iets te min vinden.
• Doen alsof je neus bloedt: doen alsof er niets aan de hand is.
• Je neus stoten: (figuurlijk, en in negatieve zin) onverwachts gestopt worden.
• Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht: Wie zijn naasten te schande maakt, onteert zichzelf.
• Het neusje van de zalm: het beste van het beste.

Zie ook

• nes (of neus), een oud Nederlands woord voor landtong
• Parfumeur
• Vestibulitis nasalis, ontsteking van de voorhof van de neus.
• Willem Holleeder, bijgenaamd 'De Neus'.
• Neuspoliepen

Externe links

• Het nut van twee neusgaten

Uitwendige delen van het menselijk lichaam