Heerlijkheid Arcen

De Heerlijkheid Arcen was een heerlijkheid vanaf de 14e eeuw tot aan het einde van de 18e eeuw in Opper-Gelre, behorende tot het Land van Straelen.

Geschiedenis

De eerst bekende vermelding van de plaats stamt uit de hoge middeleeuwen. In 1064 werd het door gravin Irmentrudis geschonken aan de Abdij Michaëlsberg te Siegburg. Enkele decennia later, rond 1100, viel het onder het Land van Straelen.

De heerlijkheid is ontstaan rond 1330, toen Arcen zich afscheidde van Straelen en een vrije heerlijkheid werd. Met het verkrijgen van de status van heerlijkheid verkreeg Arcen ook het stapelrecht op de Maas. De plaats groeide uit tot een handelsplaats zonder formele stadsrechten, maar wel werd voorzien van stadswallen met drie stadspoorten.

Uit 1420 stamt een akte, waarin de schepenen van Arcen de limieten van de heerlijkheid en de rechten van opstal en veer vaststellen.

In 1503 kreeg Arcen het marktrecht. In 1611, 1635 en 1646 en in 1681 werd een groot deel van het dorp verwoest. In 1611 tijdens een brand, in 1635 tijdens de inname door de Spanjaarden, in 1646 door de Staatsen en in 1681 door een grote brand.

In 1779 wordt de heerlijkheid Arcen door Otto Julius van Gelder verkocht aan zijn neef, baron von Wijmar. In 1792 vallen de Franse legers Arcen binnen. Een jaar later slaan de Pruisisch-Oostenrijkse troepen weer terug, maar uiteindelijk wordt Arcen in 1794 definitief door de Fransen bezet. Alle feodale rechten vervielen onder het Franse regime. De heerlijkheid werd in 1801 ingedeeld bij het departement Nedermaas.

Heren van Arcen

De adellijke familie Van Bueren mocht zich Heer van Arcen noemen. Vanaf dat moment noemde de familie zich formeel Van Bueren Van Arcen. Deze familie had verder bezittingen in - onder andere - Schandelo, Velden, Maasbree en onder Beesel. Tot het grondgebied behoorde tevens het huidige dorp Lomm.

Kastelen

Alde Huys

Zie Alde Huys voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het precieze jaartal van de bouw is niet overgeleverd, maar het bestond al in 1300. Volgens oude kadasterkaarten heeft het kasteel gelegen aan de noordoostzijde van de huidige dorpskern. Daar lagen ook de veengronden van het Seyzenbroek.

Den Kamp

Zie Den Kamp voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het precieze jaartal van de bouw is niet overgeleverd, maar het bestond al in 1498. In dat jaar bestaat er een geldschuld tussen twee telgen van de familie Schenck van Nijdeggen

Nije Huys

Zie Nije Huys voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Met de bouw van dit kasteel werd begonnen in 1511 en het was gereed in 1522. Opdrachtgever van de bouw was Reiner I van Gelre, broer van Karel van Egmond, stadhouder van Opper-Gelre en drost van de Veluwe.

Kasteel Arcen

Zie Kasteel Arcen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De huidige voorburcht staat op de plek van het in 1646 verwoeste Nije Huys, en werd in 1653 gebouwd door Marcelis van Gelder, heer van Arcen.

Externe links

• Dbnl, geschiedenis van Arcen
• Limburgse Kastelenwebsite

Literatuur

• Anoniem, De verdwenen kastelen van Arcen in: Jaarverslag van de historische werkgroep Arcen-Lomm-Velden, (1985), p. XIX-XXIV.
• A.F. van Beurden, Arcen en Velden (Beschrijving van het slot Arcen) in: De Maasgouw, 12 (1890), p. 98.
• A.F. van Beurden, Arcen en zijn kastelen in: Buiten, 5 (1911), p. 4-36.
• Louis baron de Crassier, Dictionnaire historique du Limbourg néerlandais de la période féodale à nos jours, Maastricht, Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg, herpublicatie (1930-1937), p. 15.
• J.A.K. Haas, o.l.v. J.Th.H. de Win, Inventaris van de archieven der gemeente Arcen en Velden, Maastricht, Inspectie der Gemeente- en Waterschapsarchieven in Limburg, (1966), 257 p.
• J.A.K. Haas, Inventaris van de archieven der gemeente Arcen en Velden 1502-1939, Maastricht, Provinciaal Bestuur van Limburg, Dienst Inspectie der Archieven, (1980), 142 p.
• E.W. Moes & K. Sluyterman, Nederlandsche Kastelen en Hun Historie, 3 delen, Amsterdam, Elsevier, (1912-1913), deel II p. 257-280.
• J.G.M. Stoel & A. Verstraelen, De geschiedenis van Arcen, het kasteel en de heerlijkheid / Het landschap van een landgoed, Venlo, Van Spijk / Venray, Recreatieschap Peel en Maas, (1979), 71 p. (Omslagtitel: Arcen, historie, natuurschoon in woord en beeld)
• J.G.M. Stoel, Herwonnen historie: geschiedkundige en archeologische bijdragen over de gemeente Arcen en Velden, Velden, Historische Werkgroep Arcen-Lomm-Velden (cahier nr. 23), (1993), 69 p.
• J.G.M. Stoel, Arcen: de heerlijkheid, de heren en huizen, Lomm, De Reiner van Gelre Stichting, (1995), 72 p.
• J. Verzijl, Het kasteel en de heren van Arcen in: De Maasgouw, 60 (1940), p. 69.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties J.G.M. Stoel, De kastelen van Arcen