Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jan Jacob Schipper: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Jacob_Schipper&oldid=62024881 -1- JanKeizer78 13 mei 2022) |
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Jacob_Schipper&oldid=62027194 13 mei 2022 JanKeizer78) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Jan Jacob Schipper''' ([[Zaandijk]], 8 juni | '''Jan Jacob Schipper''' ([[Zaandijk]], 8 juni 1908 – [[Sneek]], 20 juli 1987) was een [[Nederland]]s tuin- en [[landschapsarchitect]], [[schrijver]] en plantendeskundige. | ||
== Leven en werk == | == Leven en werk == | ||
Schipper doorliep vanaf 1924 de HBS en daarna de Tuinbouwschool te Aalsmeer waar hij in 1929 examen aflegde. Daarna volgde hij 4 jaar privé les en werkte zichzelf daarna door middel van zelfstudie op tot een zeer vooraanstaand tuinarchitect dat o.a. reikte tot de hogere tuinbouwopleiding in Boskoop (docent) en tot examinator aan de WUG te Wageningen (lid examencommissie). Zijn studieperiode werd gedurende 1928 onderbroken door zijn dienstplicht. Hij voer bij de marine en droeg wegens zijn doopgezinde geloof geen wapens | Schipper werd in 1908 geboren aan de Lagedijk 39 te Zaandijk. Zijn geboortewoning staat bekend als het [[Weefhuis]]. Hij groeide op in een gezin waarin belangstelling voor planten geen vanzelfsprekend was. Vader Aart Schipper stond bij zijn geboorte te boek als kantoorbediende, een functie die hij later verruilen zou voor een hoge functie bij Calvé, hij handelde in oliën. Zijn moeder was Catharina Hillegonda Honig en zijn grootvader van moeders kant was Jan Honig, op dat moment werkzaam als papierhandelaar te Zaandijk. Jan Jacob Schipper is van moeders kant familie van de firma Honig. Het was alles behalve vanzelfsprekend dat Schipper expertise in de tuin en landschapsarchitectuur zou ontwikkelen. Hij groeide, samen met Gerardus Jan Pannekoek, uit tot de autoriteit op het gebied van de Nederlandse Tuinarchitectuur. | ||
Hoewel niemand uit zijn voorgeslacht ooit iets met tuinbouw, laat staan met tuinarchitectuur te maken had ging | |||
Zijn vader zag hem liever een hoge kantoorfunctie bekleden en gaf hem mee dat “er geen droog brood in de tuinarchitectuur te verdienen valt”. Begin jaren ‘30 van de 20e eeuw volgde daarop ook nog eens een economische crisis waarin maar weinig plaats was voor opdrachten in deze beroepscategorie. | Schipper doorliep vanaf 1924 de HBS en daarna de Tuinbouwschool te Aalsmeer waar hij in 1929 examen aflegde. Daarna volgde hij 4 jaar privé les en werkte zichzelf daarna door middel van zelfstudie op tot een zeer vooraanstaand tuinarchitect dat o.a. reikte tot de hogere tuinbouwopleiding in Boskoop (docent) en tot examinator aan de WUG te Wageningen (lid examencommissie). Zijn studieperiode werd gedurende 1928 onderbroken door zijn dienstplicht. Hij voer bij de marine en droeg wegens zijn doopgezinde geloof geen wapens. Hoewel niemand uit zijn voorgeslacht ooit iets met tuinbouw, laat staan met tuinarchitectuur te maken had ging zijn verlangen als jongen reeds uit naar bloemen en planten. Zijn vader zag hem liever een hoge kantoorfunctie bekleden en gaf hem mee dat “er geen droog brood in de tuinarchitectuur te verdienen valt”. Begin jaren ‘30 van de 20e eeuw volgde daarop ook nog eens een economische crisis waarin maar weinig plaats was voor opdrachten in deze beroepscategorie. | ||
== Loopbaan == | == Loopbaan == | ||
Er was niet direct werk te vinden in deze beroepscategorie. Door het uitvallen van de eigenaar van bloemenhandel Semperflorens kon Schipper daar tijdelijk aan het werk als bloemist. Bloemisterij Semperflorens bevond zich wel pal naast het Weefhuis, aan de Lagedijk 37. De buren droegen dezelfde achternaam maar waren geen familie van Jan Jacob Schipper. | |||
* Het Bildt 1935-1937 | * Het Bildt 1935-1937 | ||
In 1935 zocht de burgemeester van het Bildt, [[Lucas Poppinga]], een opzichter voor het groenbeheer van de gemeente, die tevens belast kon worden met het tekenen van een plantsoenaanleg in Sint Annaparochie. Voortbordurend op de intekening van plantsoenen binnen het stratenplan van 1935 door [[Andries Baart]] senior werd een plantsoen in [[Sint Annaparochie]] door Schipper aangelegd | In 1935 zocht de burgemeester van het Bildt, [[Lucas Poppinga]], een opzichter voor het groenbeheer van de gemeente, die tevens belast kon worden met het tekenen van een plantsoenaanleg in Sint Annaparochie. Voortbordurend op de intekening van plantsoenen binnen het stratenplan van 1935 door [[Andries Baart]] senior werd een plantsoen in [[Sint Annaparochie]] door Schipper aangelegd bij het voormalig gemeentehuis van het Bildt. Na de oplevering van het plantsoen in mei 1937 waren er geen financiële middelen om Schipper een vaste aanstelling te geven, waarop hij vertrok naar de gemeente Leeuwarden. | ||
* Leeuwarden 1937 | * Leeuwarden 1937 | ||
In Leeuwarden werd Schipper assistent onder hoofd plantsoenendienst [Gerardus Jan Pannekoek]. Pannekoek had eind 1935 een aanbeveling | In Leeuwarden werd Schipper assistent onder hoofd plantsoenendienst [[Gerardus Jan Pannekoek]]. Pannekoek had eind 1935 een aanbeveling voor Schipper gedaan bij de gemeente het Bildt, en is tevens betrokken geweest bij de plantsoenaanleg in Sint Annaparochie. De dienstbetrekking in Leeuwarden was van korte duur omdat Lucas Poppinga, sinds januari 1937 burgemeester van Sneek geworden, hem een baan als hoofd plantsoenendienst van Sneek. | ||
* Sneek 1937-1943 | * Sneek 1937-1943 | ||
| Regel 24: | Regel 23: | ||
* Schiedam 1946-1965 | * Schiedam 1946-1965 | ||
Voor de naoorlogse wederopbouw | Voor de naoorlogse wederopbouw werd Schipper aangesteld voor de vergroening van de stad. Schipper werd ook hier hoofd plantsoenendienst. Enkele bekende werken zijn de Maasboulevard en het Beatrixpark. Dankzij Schipper staat Schiedam tegenwoordig te boek als één der groenste steden van Nederland. | ||
* Haarlem 1965-1973 | * Haarlem 1965-1973 | ||
Zonder sollicitatieprocedure werd Schipper aangenomen door zijn uitzonderlijke kennis van fauna. Voornaamste taak was de vernieuwing van de | Zonder sollicitatieprocedure werd Schipper aangenomen door zijn uitzonderlijke kennis van fauna. Voornaamste taak was de vernieuwing van de [[Haarlemmerhout]]. Zijn aanstelling was vooral gebaseerd op zijn deskundigheid op het gebied bomen-en plantenkennis. Veel bomen op de Haarlemmerhout waren aan vervanging toe. | ||
* In 1973 bereikte Schipper de gepensioneerde leeftijd van 65 jaar en werd bij zijn afscheidsplechtigheid voor zijn verdiensten geridderd in de Orde van Oranje-Nassau. | * In 1973 bereikte Schipper de gepensioneerde leeftijd van 65 jaar en werd bij zijn afscheidsplechtigheid voor zijn verdiensten geridderd in de Orde van Oranje-Nassau. | ||
== Vakliteratuur == | == Vakliteratuur == | ||
Jan Jacob Schipper en Gerardus Jan Pannekoek waren in 1937 van mening dat het Nederland een goed handboek voor de tuinarchitectuur en groenvoorziening ontbeerde. Hierop schreven zij hun eerste deel van de succesvolle reeks, genaamd "Tuinen". Een onverwacht succes volgde, de serie zou tot 1992 vele nieuwe drukken en herziene edities krijgen doordat het uit is gegroeid tot dè vakliteratuur in dit gebied. Ieder gerespecteerd tuin en landschapsarchitect is opgeleid met deze handboeken | Jan Jacob Schipper en Gerardus Jan Pannekoek waren in 1937 van mening dat het Nederland een goed handboek voor de tuinarchitectuur en groenvoorziening ontbeerde. Hierop schreven zij hun eerste deel van de succesvolle reeks, genaamd "Tuinen". Een onverwacht succes volgde, de serie zou tot 1992 vele nieuwe drukken en herziene edities krijgen doordat het uit is gegroeid tot dè vakliteratuur in dit gebied. Ieder gerespecteerd tuin en landschapsarchitect is opgeleid met deze handboeken. Ze zorgden voor standaardisering en recreatie kreeg een prominente rol binnen de tuinarchitectuur in Nederland. | ||
In 1942 werd tevens een handboek voor boerenerven uitgebracht door de beide heren, genaamd Het Friesche Boerenhiem. | |||
In 1942 werd tevens een handboek voor boerenerven uitgebracht door de beide heren, genaamd Het Friesche Boerenhiem. | |||
Tevens zijn beide heren verantwoordelijk voor vele publicaties in tuinbladen, handboeken en krantenartikelen. | Tevens zijn beide heren verantwoordelijk voor vele publicaties in tuinbladen, handboeken en krantenartikelen. | ||
== | == Nevenfuncties== | ||
In 1960 speelde Schipper een grote rol in de (eerste) Floriade, te Rotterdam. Hij nam plaats in het bestuur, bepaalde inrichting van bloemencorso's en gaf leiding aan een team van vrijwilligers. | In 1960 speelde Schipper een grote rol in de (eerste) Floriade, te Rotterdam. Hij nam plaats in het bestuur, bepaalde inrichting van bloemencorso's en gaf leiding aan een team van vrijwilligers. | ||
Hij was tevens examinator op de Universiteit van Wageningen, hoogleraar te Boskoop, lid van de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten (BNT) en voorzitter van het (tijdelijke) overkoepelend orgaan voor landelijke plantsoenendiensten. | |||
Hij was tevens examinator op de Universiteit van Wageningen, hoogleraar te Boskoop, lid van de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten (BNT) en voorzitter van het (tijdelijke) overkoepelend orgaan voor landelijke plantsoenendiensten. | |||
== Pensionering en overlijden == | == Pensionering en overlijden == | ||
Na zijn pensionering vertrok Schipper | Na zijn pensionering vertrok Schipper in 1982 terug naar het voor hem geriefelijke Friesland. In juli 1987 overleed hij te Sneek. Schipper ligt begraven in [[Harich]], naast zijn schoonader Jan Honig. | ||
== Ontwerpen == | == Ontwerpen == | ||
De meeste ontwerpen werden door Schipper uitgetekend en verder uitgewerkt door een team van architecten. Hij gaf zijn medewerkers vaak de vrije hand, met name in Schiedam zijn zo vele kleine en grote werken gerealiseerd zonder toeschrijving aan Schipper. Het enige ontwerp wat (tot nu toe) volledig en alleen aan hem toegeschreven kan worden is het plantsoenontwerp in Sint Annaparochie. Dit unieke ontwerp staat te boek als zijn eerste werk maar is in 2009 door een herinrichting verdwenen. Er zijn plannen om dit plantsoen weer terug te brengen naar het Schipper-ontwerp uit 1937, dat kan dankzij de bewaard gebleven gedetailleerde blauwdruk waarop vele elementen ingetekend die in de boeken uit 1938/39 terug komen. Veruit de meeste ontwerpen van Schipper zijn in Schiedam gerealiseerd. Een kleine greep uit zijn werken zijn; | De meeste ontwerpen werden door Schipper uitgetekend en verder uitgewerkt door een team van architecten. Hij gaf zijn medewerkers vaak de vrije hand, met name in Schiedam zijn zo vele kleine en grote werken gerealiseerd zonder toeschrijving aan Schipper. Het enige ontwerp wat (tot nu toe) volledig en alleen aan hem toegeschreven kan worden is het plantsoenontwerp in Sint Annaparochie. Dit unieke ontwerp staat te boek als zijn eerste werk maar is in 2009 door een herinrichting verdwenen. Er zijn plannen om dit plantsoen weer terug te brengen naar het Schipper-ontwerp uit 1937, dat kan dankzij de bewaard gebleven gedetailleerde blauwdruk waarop vele elementen ingetekend die in de boeken uit 1938/39 terug komen. Veruit de meeste ontwerpen van Schipper zijn in Schiedam gerealiseerd. Een kleine greep uit zijn werken zijn; | ||
* [[Plantsoen gemeentehuis (Sint Annaparochie)]] | * [[Plantsoen gemeentehuis (Sint Annaparochie)]] 1937 | ||
* [[ | * Sportpark Harga (Schiedam) 1949 | ||
* [[Maasboulevard (Schiedam)]] | * Singelplantsoen (Schiedam) 1950 | ||
* Stadspark de [[Plantage (Schiedam)|Plantage]] te [[Schiedam]], 1952 in samenwerking met [[Jan Bijhouwer]] | |||
* [[Maasboulevard (Schiedam)]] 1952 | |||
* Stadspark Kethel (Schiedam) 1955 | |||
* [[Beatrixpark (Schiedam)]] 1959 | |||
== Publicaties (selectie) == | |||
* Schipper & Pannekoek (1939) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen]] (deel 1 & 2) | |||
* Schipper & Pannekoek (1942) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen (deel 1 & 2) | |||
* Schipper & Pannekoek (1948) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen (deel 1 & 2) | |||
* Schipper & Pannekoek (1950) Het Friesche Boerenhiem | |||
* Schipper & Pannekoek (1960/61) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4) | |||
* Schipper & Pannekoek (1975/76) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4) | |||
* Schipper & Pannekoek (1981/82) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4) | |||
* Schipper & Pannekoek (1992) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4) | |||
De reeks Ontwerpen, aanleggen en beplanten van TUINEN werd vanaf de jaren '60 omgedoopt tot kortweg "Tuinen". Hiervan zijn vele herdrukken en herziene versies verschenen. | |||
Indeling delen zijn als volgt: | |||
* Deel 1 : Ontwerpen en aanleg | |||
* Deel 2 : Materialen en ontwerpgegevens | |||
* Deel 3 : Techniek van uitvoering en beheer | |||
* Deel 4 : Openbaar groen en recreatie | |||
{{Appendix}} | |||
{{Bibliografische informatie}} | |||
{{DEFAULTSORT:Schipper, Jan Jacob}} | |||
[[Categorie:Nederlands tuin- of landschapsarchitect|Schipper]] | |||
Versie van 8 jun 2022 23:59
Jan Jacob Schipper (Zaandijk, 8 juni 1908 – Sneek, 20 juli 1987) was een Nederlands tuin- en landschapsarchitect, schrijver en plantendeskundige.
Leven en werk
Schipper werd in 1908 geboren aan de Lagedijk 39 te Zaandijk. Zijn geboortewoning staat bekend als het Weefhuis. Hij groeide op in een gezin waarin belangstelling voor planten geen vanzelfsprekend was. Vader Aart Schipper stond bij zijn geboorte te boek als kantoorbediende, een functie die hij later verruilen zou voor een hoge functie bij Calvé, hij handelde in oliën. Zijn moeder was Catharina Hillegonda Honig en zijn grootvader van moeders kant was Jan Honig, op dat moment werkzaam als papierhandelaar te Zaandijk. Jan Jacob Schipper is van moeders kant familie van de firma Honig. Het was alles behalve vanzelfsprekend dat Schipper expertise in de tuin en landschapsarchitectuur zou ontwikkelen. Hij groeide, samen met Gerardus Jan Pannekoek, uit tot de autoriteit op het gebied van de Nederlandse Tuinarchitectuur.
Schipper doorliep vanaf 1924 de HBS en daarna de Tuinbouwschool te Aalsmeer waar hij in 1929 examen aflegde. Daarna volgde hij 4 jaar privé les en werkte zichzelf daarna door middel van zelfstudie op tot een zeer vooraanstaand tuinarchitect dat o.a. reikte tot de hogere tuinbouwopleiding in Boskoop (docent) en tot examinator aan de WUG te Wageningen (lid examencommissie). Zijn studieperiode werd gedurende 1928 onderbroken door zijn dienstplicht. Hij voer bij de marine en droeg wegens zijn doopgezinde geloof geen wapens. Hoewel niemand uit zijn voorgeslacht ooit iets met tuinbouw, laat staan met tuinarchitectuur te maken had ging zijn verlangen als jongen reeds uit naar bloemen en planten. Zijn vader zag hem liever een hoge kantoorfunctie bekleden en gaf hem mee dat “er geen droog brood in de tuinarchitectuur te verdienen valt”. Begin jaren ‘30 van de 20e eeuw volgde daarop ook nog eens een economische crisis waarin maar weinig plaats was voor opdrachten in deze beroepscategorie.
Loopbaan
Er was niet direct werk te vinden in deze beroepscategorie. Door het uitvallen van de eigenaar van bloemenhandel Semperflorens kon Schipper daar tijdelijk aan het werk als bloemist. Bloemisterij Semperflorens bevond zich wel pal naast het Weefhuis, aan de Lagedijk 37. De buren droegen dezelfde achternaam maar waren geen familie van Jan Jacob Schipper.
- Het Bildt 1935-1937
In 1935 zocht de burgemeester van het Bildt, Lucas Poppinga, een opzichter voor het groenbeheer van de gemeente, die tevens belast kon worden met het tekenen van een plantsoenaanleg in Sint Annaparochie. Voortbordurend op de intekening van plantsoenen binnen het stratenplan van 1935 door Andries Baart senior werd een plantsoen in Sint Annaparochie door Schipper aangelegd bij het voormalig gemeentehuis van het Bildt. Na de oplevering van het plantsoen in mei 1937 waren er geen financiële middelen om Schipper een vaste aanstelling te geven, waarop hij vertrok naar de gemeente Leeuwarden.
- Leeuwarden 1937
In Leeuwarden werd Schipper assistent onder hoofd plantsoenendienst Gerardus Jan Pannekoek. Pannekoek had eind 1935 een aanbeveling voor Schipper gedaan bij de gemeente het Bildt, en is tevens betrokken geweest bij de plantsoenaanleg in Sint Annaparochie. De dienstbetrekking in Leeuwarden was van korte duur omdat Lucas Poppinga, sinds januari 1937 burgemeester van Sneek geworden, hem een baan als hoofd plantsoenendienst van Sneek.
- Sneek 1937-1943
In Sneek kwam de de plantsoenendienst onder leiding van Schipper te staan. Burgemeester Poppinga had op het Bildt verhoede pogingen ondernomen om Schipper vast hoofd van de plantsoenendienst te maken. Overtuigd dat hij was haalde hij Schipper naar Sneek, daar waren de financiële middelen groot genoeg voor een vast dienstverband. Er zijn (nog) geen ontwerpen in Sneek toegeschreven aan Schipper, hij was onder meer verantwoordelijke voor het onderhoud van het Wilhelminapark. In 1938 werd een dochter geboren.
- Groningen 1943-1946
Schipper kwam in dienst van de stad Groningen. Van deze periode is weinig bekend, er zijn (nog) geen werken aan hem toegeschreven. Hij woonde met zijn gezin woonde aan het Hoendiep en maakte de oorlog van dichtbij mee.
- Schiedam 1946-1965
Voor de naoorlogse wederopbouw werd Schipper aangesteld voor de vergroening van de stad. Schipper werd ook hier hoofd plantsoenendienst. Enkele bekende werken zijn de Maasboulevard en het Beatrixpark. Dankzij Schipper staat Schiedam tegenwoordig te boek als één der groenste steden van Nederland.
- Haarlem 1965-1973
Zonder sollicitatieprocedure werd Schipper aangenomen door zijn uitzonderlijke kennis van fauna. Voornaamste taak was de vernieuwing van de Haarlemmerhout. Zijn aanstelling was vooral gebaseerd op zijn deskundigheid op het gebied bomen-en plantenkennis. Veel bomen op de Haarlemmerhout waren aan vervanging toe.
- In 1973 bereikte Schipper de gepensioneerde leeftijd van 65 jaar en werd bij zijn afscheidsplechtigheid voor zijn verdiensten geridderd in de Orde van Oranje-Nassau.
Vakliteratuur
Jan Jacob Schipper en Gerardus Jan Pannekoek waren in 1937 van mening dat het Nederland een goed handboek voor de tuinarchitectuur en groenvoorziening ontbeerde. Hierop schreven zij hun eerste deel van de succesvolle reeks, genaamd "Tuinen". Een onverwacht succes volgde, de serie zou tot 1992 vele nieuwe drukken en herziene edities krijgen doordat het uit is gegroeid tot dè vakliteratuur in dit gebied. Ieder gerespecteerd tuin en landschapsarchitect is opgeleid met deze handboeken. Ze zorgden voor standaardisering en recreatie kreeg een prominente rol binnen de tuinarchitectuur in Nederland.
In 1942 werd tevens een handboek voor boerenerven uitgebracht door de beide heren, genaamd Het Friesche Boerenhiem.
Tevens zijn beide heren verantwoordelijk voor vele publicaties in tuinbladen, handboeken en krantenartikelen.
Nevenfuncties
In 1960 speelde Schipper een grote rol in de (eerste) Floriade, te Rotterdam. Hij nam plaats in het bestuur, bepaalde inrichting van bloemencorso's en gaf leiding aan een team van vrijwilligers.
Hij was tevens examinator op de Universiteit van Wageningen, hoogleraar te Boskoop, lid van de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten (BNT) en voorzitter van het (tijdelijke) overkoepelend orgaan voor landelijke plantsoenendiensten.
Pensionering en overlijden
Na zijn pensionering vertrok Schipper in 1982 terug naar het voor hem geriefelijke Friesland. In juli 1987 overleed hij te Sneek. Schipper ligt begraven in Harich, naast zijn schoonader Jan Honig.
Ontwerpen
De meeste ontwerpen werden door Schipper uitgetekend en verder uitgewerkt door een team van architecten. Hij gaf zijn medewerkers vaak de vrije hand, met name in Schiedam zijn zo vele kleine en grote werken gerealiseerd zonder toeschrijving aan Schipper. Het enige ontwerp wat (tot nu toe) volledig en alleen aan hem toegeschreven kan worden is het plantsoenontwerp in Sint Annaparochie. Dit unieke ontwerp staat te boek als zijn eerste werk maar is in 2009 door een herinrichting verdwenen. Er zijn plannen om dit plantsoen weer terug te brengen naar het Schipper-ontwerp uit 1937, dat kan dankzij de bewaard gebleven gedetailleerde blauwdruk waarop vele elementen ingetekend die in de boeken uit 1938/39 terug komen. Veruit de meeste ontwerpen van Schipper zijn in Schiedam gerealiseerd. Een kleine greep uit zijn werken zijn;
- Plantsoen gemeentehuis (Sint Annaparochie) 1937
- Sportpark Harga (Schiedam) 1949
- Singelplantsoen (Schiedam) 1950
- Stadspark de Plantage te Schiedam, 1952 in samenwerking met Jan Bijhouwer
- Maasboulevard (Schiedam) 1952
- Stadspark Kethel (Schiedam) 1955
- Beatrixpark (Schiedam) 1959
Publicaties (selectie)
- Schipper & Pannekoek (1939) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen]] (deel 1 & 2)
- Schipper & Pannekoek (1942) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen (deel 1 & 2)
- Schipper & Pannekoek (1948) Ontwerpen, aanleggen en beplanten van Tuinen (deel 1 & 2)
- Schipper & Pannekoek (1950) Het Friesche Boerenhiem
- Schipper & Pannekoek (1960/61) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4)
- Schipper & Pannekoek (1975/76) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4)
- Schipper & Pannekoek (1981/82) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4)
- Schipper & Pannekoek (1992) Tuinen (deel 1 / deel 2 / deel 3 / deel 4)
De reeks Ontwerpen, aanleggen en beplanten van TUINEN werd vanaf de jaren '60 omgedoopt tot kortweg "Tuinen". Hiervan zijn vele herdrukken en herziene versies verschenen. Indeling delen zijn als volgt:
- Deel 1 : Ontwerpen en aanleg
- Deel 2 : Materialen en ontwerpgegevens
- Deel 3 : Techniek van uitvoering en beheer
- Deel 4 : Openbaar groen en recreatie
| Bronnen, noten en/of referenties
|
