Landgoed Reigersbergen

52° 5' 55" N 4° 21' 6" O

Landgoed Reigersbergen is bijna 27ha groot en ligt tussen Den Haag en Wassenaar.

Geschiedenis

Reigersbergen is gelegen op het grensgebied van het grafelijke domein van het Hout in die Haghe (Den Haag) en van de Baronie van Wassenaar. Dat is ook de verklaring dat in aktes van de bewoners Den Haag en Wassenaar voorkomen. Later wordt het bekend als het Landgoed Reigersbergen met een buitenhuis dat in de Tweede Wereldoorlog wordt verwoest en vervolgens wordt afgebroken. Het gebied Reigersbergen bestaat nog steeds onder die naam en ligt achter Paleis Huis ten Bosch, naast Marlot en tegenover Duindigt. Ook ligt er nog de Reigersbergenweg.
Onderzoeker Cremers concludeert in “Reigersbergen en zijn bewoners” dat de oorsprong van de naam, onbekend is. De naam vindt misschien ook z'n oorsprong in de aanwezigheid van een grote reigerkolonie.

Landgoed Reigersbergen is oorspronkelijk een boerderij langs de weg naar Leiden. Om de boerderij zijn moestuinen, daaromheen lager gelegen weilanden, wat ook op een kaart uit 1712 nog goed te zien is. Hoewel de boerderij dus een agrarische functie heeft, is Reigersbergen mogelijk reeds als buitenplaats in gebruik was. Van een park- of tuinaanleg is in deze periode echter nog geen sprake.

In de eerste helft van de 19de eeuw wordt de boerderij door Joachim Jochems tot landhuis uitgebouwd. Er komen ook diverse bouwwerken binnen de omliggende moestuinen. Na zijn overlijden in 1841 werd zijn jongste zoon Hendrik eigenaar van Reigersbergen. Deze vergroot wederom het landhuis, waarbij de moestuinen grotendeels verdwijnen.

Als de Leidsestraatweg wordt verplaatst, kan een voortuin in landschapsstijl kan worden aangelegd. Er worden boomgroepen geplant en langs de weg komt een monumentaal hek te staan. De oorspronkelijke achtertuin wordt in gemengde stijl aangelegd. Dit is een combinatie van geometrische vormen die overgaan in de landschapsstijl. Deze gemengde stijl is voor de omgeving van Den Haag uniek.

1942

In de Tweede Wereldoorlog werd door de Duitsers de Atlantikwall aangelegd waarvoor het landhuis, gebouwd in de classicistische stijl, en de bijgebouwen moesten wijken en werden gesloopt. Om een vrij schootsveld te creëren moest ook een groot deel van de bomen worden gerooid.

1956

Reigersbergen is in 1956 verkocht aan de gemeente Den Haag. De landschappelijke structuur, de beplanting, de boomgroepen en de weilanden zijn elementen van cultuurhistorische waarde en geven een beeld van de omvang en de kwaliteit van de voormalige buitenplaats. De oude tuinmuren zijn in ere hersteld en nieuwe voetpaden aangelegd.
Vanaf 1980 is het landgoed voor het publiek opengesteld. Ook zijn een sportveld en volkstuinen ingericht.

De bewoners

1462-1663

Het landgoed is in deze periode eigendom van de adellijke geslachten Van Assendelft en Renesse die de boerderij met het land verpachtten. In 1584 huurt Maarten Maertensz van Reygersbergh de hofstede. Hij is stamvader van het overgrote deel van de huidige families Rijgersberg/Reijgersberg. In die tijd, na de reformatie, vestigen katholieken die hun kerk trouw zijn gebleven, zich buiten de steden om ongestoord hun geloof trouw te kunnen blijven.

1663-1802

In 1663 wordt zijn kleindochter Leentje Dirks (dochter van Leentje Maartens van Reygersbergh en Dirck Louris van Wouw ) de nieuwe eigenaar, samen met Cornelis van der Hoch (rentmeester en notaris. Leentje Dirks is getrouwd met Pieter Cornelis van Raaphorst.

De volgende eigenaar is hun dochter, die met Augusteijn van der Lubbe trouwt, en daarna Leendert van der Lubbe, hun zoon. In deze periode bestaat het gebied tussen het Haagse Bos en Marlot vooral uit moestuinen en heeft boerderij Reigersbergen vooral een agrarische functie. Wellicht dat de boerderij wel als een buitenplaats in gebruik was, maar van een tuin- of parkaanleg is nog geen sprake.

1822-1850

In 1820 koopt Joachim Jochems (?-1841) de boerderij met bijbehorende weilanden. De boerderij wordt uitgebouwd tot landhuis. Onder invloed van Jochems vinden veel veranderingen plaats, zoals de oostelijke uitbouw van de boerderij en de realisatie van diverse bouwwerken binnen de omliggende moestuinen. In 1822 koopt hij de buitenplaats Duindigt dat hij direct vererft aan zijn kleinkinderen. Zijn jongste zoon Hendrik krijgt Reigersbergen.

1872

Na de dood van Hendrik komt Reigersbergen in 1872 in handen van diens dochter Henriëtte Emélie Jochems, die er met haar zus en moeder gaat wonen.
In 1902 wordt haar nichtje Henriëtte Elizabeth Michiels van Verduynen - Jochems (Brussel 1882 - Wassenaar 1968) eigenaar van het landgoed. Zij trouwt dat jaar met Ernst Louis Leopold baron van Tuyll van Serooskerken (h. Velserbeek, Velsen 1875 - Wassenaar 1959). Ze krijgen in 1911 een zoon, Frederik Willem Walter (Freddie), die later firmant wordt bij Landry & van Till. In 1917 hertrouwt zij met mr Edgar Frederik Marie Justin baron Michiels van Verduynen (1885-1952), zoon van mr L.P.M.H. baron Michiels van Verduynen (Roermond 1855 - Monte Carlo 1929) en I.C.A. barones van Brienen, vrouwe van de Groote Lindt (Den Haag, 1863 - aldaar, 1913).

Voor de oorlog liet zij het landhuis op Reigersbergen aan de achterkant driemaal vergroten en bij de entree van de laan een portiersloge bouwen. Omdat er na de oorlog niets meer van het huis over is, verhuist het echtpaar Michiels naar Clingendael, dat leeg staat sinds Seyss-Inquart vertrokken is.

Natuur

Reigersbergen is ouder dan de meeste andere landgoederen rond Den Haag, en veelal onaangetast. Het is nog steeds een agrarisch gebied. De bossen zijn nooit veranderd in een Engelse landschapstuin, er zijn geen vijvers gegraven of beukenlanen aangelegd.
De grond is veen, daaronder ligt het zand van oude duinen. Door de aanwezigheid van sloten wordt de grond iets ontwaterd, waardoor het niveau van het land ongeveer 1cm pper jaar inklinkt.
Binnen een tuinmuur zijn exotische fruitbomen, groenten en tuinplanten gekweekt. Tegen de muur staan een vijgeboom en een moerbei. Deze twee bomen zijn einde 2008 gekapt ten behoeve van de restauratie van de muur in het voorjaar van 2009.

Automobielmuseum

In 2008 is gestart met de bouw van het Nationaal Automobiel Museum (NAM) op een deel van Reigersbergen aan de kant van Marlot. O.a. de Haagse Natuurbescherming en de Stichting Reigersbergen hebben hiertegen drie jaar lang geprocedeerd, aangezien dit stuk natuur deel uitmaakt van de ecologische verbindingszones. Wèl hebben ze bereikt dat parkeren ondergronds zal plaats vinden en dat het museum 10% minder groot wordt dan voorzien. Het huidige museum met de Louwman Collection is in Raamsdonksveer.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Reigersbergen en zijn bewoners, 1943. C.M. Cremers
• Archief van het huis Reigersbergen, Algemeen Rijksarchief

Externe links

• Reigersbergen
• Automobielmuseum