Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Jan Spaander: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Spaander&oldid=53831145 15 mei 2019 M.G.Spaander) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Dr. '''Jan Spaander''' (roepnaam '''Jip''') (6 december [[1914]] | Dr. '''Jan Spaander''' (roepnaam '''Jip''') ([[Oostwoud]], [[6 december]] [[1914]] – [[Amsterdam]], [[20 mei]] [[1988]]) (woonplaats Bilthoven) was in zijn laatste functie Directeur Generaal van het [[Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu|Rijksinstituut voor de Volksgezondheid]] ([[RIVM]]) | ||
==Leven== | |||
Spaander werd begin 1939 door prof. J. G. G. Borst als arts-assistent interne geneeskunde aangenomen in het [[Binnengasthuis (Amsterdam)|Binnengasthuis]]. In september van dat jaar, direct na het uitbreken van de [[Tweede Wereldoorlog]], werd Spaander gemobiliseerd als geneeskundig reserve[[officier van gezondheid]]. Tijdens de mobilisatie besloot het Hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis de bestaande vredes-donordiensten van het Rode Kruis te bundelen. De bedoeling was om zo tot een landelijke dienst te komen, zowel in oorlogs- als in vredestijd.<ref>Tellegen, A.O.H. ''Ervaringen opgedaan bij organiseren van bloedtransfusiediensten voor oorlogstijd.'' N.T.v.G. 84, (1940) 2528</ref><ref>Centrale Bloedtransfusie-Commissie NRK. Overzicht van de werkzaamheden der Nederlandsche Roode Kruis Bloedtransfusiediensten tijdens de oorlogsdagen en daarna. Den Haag, 1 februari 1942</ref> | |||
Spaander promoveerde in 1942 onder leiding van prof. Borst op het proces van bewaren van bloed en de houdbaarheidsduur van geconserveerd bloed.<ref>Spaander, J. ''Over bewaard bloed''. Proefschrift Gemeente Universiteit Amsterdam (1942)</ref> In datzelfde jaar ging de leiding van de afdeling van Borst over in handen van een medische SS-officier. Dit was reden voor Spaander om te vertrekken uit de interne kliniek en met de hulp van de directie van het Binnengasthuis het laboratorium over te plaatsen naar een wat onopvallender hoek. | |||
Spaander promoveerde in 1942 onder leiding van prof. Borst op het proces van bewaren van bloed en de houdbaarheidsduur van geconserveerd bloed. <ref>Spaander, J. | |||
Spaander werd meerdere malen onderscheiden voor zijn werk. Zo was hij Officier in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden, Ridder in de Orde van | Vanaf 1 januari 1943 werd er over dit laboratorium gesproken als het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (CLB) en werd Spaander als directeur aangesteld door het Nederlandse Rode Kruis. Het distributiesysteem van het CLB was er op gericht om de voorraden centraal beperkt te houden en in de landelijke ziekenhuizen zo groot mogelijk te maken. Op die manier zou het mogelijk zijn bij calamiteiten, zware bombardementen en verwachte bevrijdingsoperaties, in alle rayons zo effectief mogelijke hulp te verlenen aan de getroffenen. Gedurende de [[slag om Arnhem]] werden bij Apeldoorn ook de Engelse gewonden door de Bloedtransfusiedienst van bloed voorzien.<ref>Spaander, J. ''Dutch blood-transfusion service during the German occupation''. [[The Lancet]] (1947) 494</ref> In 1949 werd het vernieuwde CLB onder grote internationale belangstelling geopend. Na 1950 ontplooide het CBL zich verder onder leiding van prof. [[J. J. van Loghem]]. | ||
In 1980 kreeg hij een Eredoctoraat in de Geneeskunde voor zijn grote verdienste op het gebied van de Volksgezondheid | |||
Van 1950 tot zijn pensionering in december 1979 was Spaander eerst Algemeen Directeur en sinds 1966 Directeur Generaal van het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIV huisde in 1950 in het Sterrenbos te Utrecht. Dit RIV was – volgens veel volksgezondheidsautoriteiten – bij lange na niet geworden wat het vanaf haar oprichting in 1910 had moeten zijn, namelijk: „een instituut om het Hygiënisch Staatstoezicht wetenschappelijk te doorstrálen”.<ref>prof. dr. J. J. van Loghem sr. in het Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde, oktober 1948)</ref> | |||
==Externe links== | Spaander startte een groots nieuwbouwproject in Bilthoven dankzij een bijdrage van de [[Marshallplan]]-hulpgelden. Het RIV beschikte vanouds over artsen en dierenartsen. Spaander breidde het uit met andere beoefenaren van andere disciplines, zoals chemici, biologen, farmaceuten, natuurkundigen, technici, en wiskundigen. Schone lucht, bodem en water werden toegevoegd aan de uitdagingen van het gezondheidsbeleid.<ref>Rijksinstituut voor de Volksgezondheid. Annual Report, Bilthoven 1978)</ref> Naast het herkennen, opsporen, bestrijden en voorkomen van ziekteverwekkers (pokken, geslachtsziekten enz.), van bronnen van fysische (bijvoorbeeld radioactieve stoffen)<ref>Spaander, J. ''De gevaren verbonden aan toenemend contact van de bevolking met ioniserende stralen'', NTvG 100 (43) (1956) 3110-3118</ref> en chemische verontreiniging, en van geluidshinder, werd ook psychohygiëne in het gezondheidsbeleid geïntegreerd. Bij zijn pensionering waren er meer dan 1000 medewerkers actief in de zes sectoren van het instituut: [[microbiologie]]], [[milieuhygiëne]], [[farmacologie]], [[immunologie]], [[epidemiologie]] en [[toxicologie]]/levensmiddelen. In het laboratorium voor toxicologie werd binnen 48-uur het [[endosulfan]] ontdekt als oorzaak van grootschalige vissterfte op 23 juni [[1969]] in de Rijn. Een primeur waarmee internationaal aanzien werd verworven en dat de basis vormde voor intensieve samenwerking met Duitsland.<ref>''Cooperation between the Netherlands and the Federal Republic of Germany on air pollution'', 1978, ed. Umweltbundesamt Berlin)</ref> Aan het eind van zijn loopbaan heeft Spaander kunnen bijdragen aan de [[milieueffectrapportage]] (MER).<ref>''Omtrent het wetsontwerp milieu effect rapportage''. Een uitgave van het Ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiëne (1981) Staatsuitgeverij</ref> | ||
*[https://www.ntvg.nl/artikelen/spaander-directeur-generaal-van-het-rijksinstituut-voor-de-volksgezondheid-1950-1979 Betreft penning die directeurschap van Spaander memoreert] | |||
*[https://www.ntvg.nl/artikelen/memoriam-drjspaander In memoriam] | Spaander werd meerdere malen onderscheiden voor zijn werk. Zo was hij Officier in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden, Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau, Grootofficier in de Orde van Leopold II, Commandeur in de Kroonorde van België, Bundes Verdienst Kreuz van de Duitse Bundesrepubliek en Drager van het Kruis van Verdiensten van het Nederlandse Rode Kruis. | ||
In 1980 kreeg hij een Eredoctoraat in de Geneeskunde voor zijn grote verdienste op het gebied van de Volksgezondheid. | |||
==Externe links== | |||
*[https://www.ntvg.nl/artikelen/spaander-directeur-generaal-van-het-rijksinstituut-voor-de-volksgezondheid-1950-1979 Betreft penning die directeurschap van Spaander memoreert] | |||
*[https://www.ntvg.nl/artikelen/memoriam-drjspaander In memoriam] | |||
{{Appendix}} | {{Appendix}} | ||
| Regel 19: | Regel 23: | ||
{{DEFAULTSORT:Spaander, Jan}} | {{DEFAULTSORT:Spaander, Jan}} | ||
[[Categorie: Nederlands medicus]] | |||
[[Categorie:Nederlands medicus]] | [[Categorie: Nederlands ambtenaar]] | ||
[[Categorie:Nederlands ambtenaar]] | [[Categorie: Ridder]] | ||
[[Categorie: Geboren in Oostwoud]] | |||
[[Categorie: Overleden in Amsterdam]] | |||
[[Categorie: Geboren in 1914]] | |||
[[Categorie: Overleden in 1988]] | |||
Huidige versie van 26 jan 2024 om 02:26
Dr. Jan Spaander (roepnaam Jip) (Oostwoud, 6 december 1914 – Amsterdam, 20 mei 1988) (woonplaats Bilthoven) was in zijn laatste functie Directeur Generaal van het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid (RIVM)
Leven
Spaander werd begin 1939 door prof. J. G. G. Borst als arts-assistent interne geneeskunde aangenomen in het Binnengasthuis. In september van dat jaar, direct na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, werd Spaander gemobiliseerd als geneeskundig reserveofficier van gezondheid. Tijdens de mobilisatie besloot het Hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis de bestaande vredes-donordiensten van het Rode Kruis te bundelen. De bedoeling was om zo tot een landelijke dienst te komen, zowel in oorlogs- als in vredestijd.[1][2]
Spaander promoveerde in 1942 onder leiding van prof. Borst op het proces van bewaren van bloed en de houdbaarheidsduur van geconserveerd bloed.[3] In datzelfde jaar ging de leiding van de afdeling van Borst over in handen van een medische SS-officier. Dit was reden voor Spaander om te vertrekken uit de interne kliniek en met de hulp van de directie van het Binnengasthuis het laboratorium over te plaatsen naar een wat onopvallender hoek.
Vanaf 1 januari 1943 werd er over dit laboratorium gesproken als het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (CLB) en werd Spaander als directeur aangesteld door het Nederlandse Rode Kruis. Het distributiesysteem van het CLB was er op gericht om de voorraden centraal beperkt te houden en in de landelijke ziekenhuizen zo groot mogelijk te maken. Op die manier zou het mogelijk zijn bij calamiteiten, zware bombardementen en verwachte bevrijdingsoperaties, in alle rayons zo effectief mogelijke hulp te verlenen aan de getroffenen. Gedurende de slag om Arnhem werden bij Apeldoorn ook de Engelse gewonden door de Bloedtransfusiedienst van bloed voorzien.[4] In 1949 werd het vernieuwde CLB onder grote internationale belangstelling geopend. Na 1950 ontplooide het CBL zich verder onder leiding van prof. J. J. van Loghem.
Van 1950 tot zijn pensionering in december 1979 was Spaander eerst Algemeen Directeur en sinds 1966 Directeur Generaal van het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIV huisde in 1950 in het Sterrenbos te Utrecht. Dit RIV was – volgens veel volksgezondheidsautoriteiten – bij lange na niet geworden wat het vanaf haar oprichting in 1910 had moeten zijn, namelijk: „een instituut om het Hygiënisch Staatstoezicht wetenschappelijk te doorstrálen”.[5] Spaander startte een groots nieuwbouwproject in Bilthoven dankzij een bijdrage van de Marshallplan-hulpgelden. Het RIV beschikte vanouds over artsen en dierenartsen. Spaander breidde het uit met andere beoefenaren van andere disciplines, zoals chemici, biologen, farmaceuten, natuurkundigen, technici, en wiskundigen. Schone lucht, bodem en water werden toegevoegd aan de uitdagingen van het gezondheidsbeleid.[6] Naast het herkennen, opsporen, bestrijden en voorkomen van ziekteverwekkers (pokken, geslachtsziekten enz.), van bronnen van fysische (bijvoorbeeld radioactieve stoffen)[7] en chemische verontreiniging, en van geluidshinder, werd ook psychohygiëne in het gezondheidsbeleid geïntegreerd. Bij zijn pensionering waren er meer dan 1000 medewerkers actief in de zes sectoren van het instituut: microbiologie], milieuhygiëne, farmacologie, immunologie, epidemiologie en toxicologie/levensmiddelen. In het laboratorium voor toxicologie werd binnen 48-uur het endosulfan ontdekt als oorzaak van grootschalige vissterfte op 23 juni 1969 in de Rijn. Een primeur waarmee internationaal aanzien werd verworven en dat de basis vormde voor intensieve samenwerking met Duitsland.[8] Aan het eind van zijn loopbaan heeft Spaander kunnen bijdragen aan de milieueffectrapportage (MER).[9]
Spaander werd meerdere malen onderscheiden voor zijn werk. Zo was hij Officier in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden, Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau, Grootofficier in de Orde van Leopold II, Commandeur in de Kroonorde van België, Bundes Verdienst Kreuz van de Duitse Bundesrepubliek en Drager van het Kruis van Verdiensten van het Nederlandse Rode Kruis.
In 1980 kreeg hij een Eredoctoraat in de Geneeskunde voor zijn grote verdienste op het gebied van de Volksgezondheid.
Externe links
Bronnen, noten en/of referenties
|
