Fipronilcrisis

De fipronilcrisis of de eiercrisis is een voedselschandaal dat aan het licht kwam in 2017. Kippeneieren en afgeleide producten in 17 landen bleken het voor de mens schadelijke insecticide fipronil te bevatten. De handel in eieren werd hierdoor ernstig getroffen.

Geschiedenis

Nederland en België

Volgens het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) blijkt uit nota's van de Nederlandse NVWA aan haar minister dat de Nederlandse overheid al in november 2016 op de hoogte was van de problematiek van fipronil en het gebruik ervan in de Nederlandse pluimveesector.

Op 1 juni 2017 bracht een Belgische pluimveehouder na eigen onderzoek het FAVV ervan op de hoogte dat er mogelijk een probleem was met het gebruik van fipronil in de pluimveehouderij. Het FAVV stelde naar aanleiding hiervan een onderzoek in. Op 2 juli werd fipronil gevonden in een pluimveebedrijf in Sint-Niklaas. Een waarschuwing voor mogelijke besmetting van Nederlandse pluimveebedrijven werd reeds op 19 juni door het Belgische FAVV aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) doorgegeven. Er werd ook bericht dat met fipronil besmette eieren mogelijk reeds in 2016 in de handel waren gekomen.

Het feit dat deze voor mensen toxische stof niet systematisch door de Belgische en Nederlandse controleorganen werd opgespoord maar pas na een eigen interne controle door een Belgisch pluimveebedrijf werd ontdekt, lokte verontwaardiging uit. De laattijdige, gebrekkige en tegenstrijdige communicatie van zowel het Belgische Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) als de Nederlandse Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zorgden voor verwarring en onrust bij politici, consumenten(organisaties) en pluimveehouders.

Op 20 juli 2017 deed de Belgische Justitie een inval in Weelde, bij het bedrijf Poultry-Vision dat de fipronil aan het Barneveldse bedrijf Chickfriend had geleverd.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) maakte op 22 juli 2017 bekend dat ze de verboden toepassing in de pluimveesector aan het onderzoeken was. Zeven bedrijven waren inmiddels geblokkeerd wegens besmetting van hun eieren met fipronil. Van drie daarvan werden de eieren teruggehaald bij de handel. Het voor kippenstallen toegestane bestrijdingsmiddel tegen bloedluis Dega 16, een natuurlijk product op basis van menthol en eucalyptus, bleek door Poultry-Vision te zijn vermengd met het fipronil. De Nederlandse Vof Chickfriend bleek willens en wetens dit mengsel te hebben gebruikt bij honderden pluimveebedrijven in Nederland, België en Duitsland. Als gevolg daarvan raakten de eieren daar besmet met fipronil.

Consumptie van die eieren werd na het ontdekken van de vervuiling door de instanties afgeraden, ze werden uit de verkoop genomen. De NVWA publiceerde op haar website een lijst van eicodes van de betrokken pluimveebedrijven.

In België stelden oppositiepartijen Groen en sp.a zich vragen bij de communicatie door het FAVV, dat in juni op de hoogte was van een Belgisch pluimveebedrijf dat mogelijk door een fipronil-besmetting was getroffen, maar dit nog wekenlang stilhield. Tijdens de in spoedzitting bijeengekomen Kamercommissies Landbouw en Volksgezondheid op 9 augustus stelde de Belgische minister van landbouw Ducarme dat België de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) drie keer had aangemaand voor het informatie kreeg over Chickfriend en dat dit de eerder opgelopen vertraging in het onderzoek verklaarde.

De Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid besloot op 8 augustus 2017 een onderzoek te starten. Circa 200 bedrijven werden door de NVWA in Nederland geblokkeerd en honderden miljoenen eieren werden vernietigd. Ruim 1,5 miljoen kippen werden geruimd. Op 9 augustus riep de Partij voor de Dieren de Tweede Kamer met succes op om 24 augustus terug te komen van reces vanwege de doofpot-beschuldigingen. Op 10 augustus eiste de Tweede Kamer opheldering over de aanpak van de eiercrisis. In een brief aan de Tweede Kamer op 10 augustus schreven minister Schippers en staatssecretaris Van Dam dat het kabinet bewust geen melding had gemaakt van een melding bij de NVWA in november 2016 tijdens een bevraging door de Kamer een week eerder, omdat de tip deel uitmaakte van een al lopend strafrechtelijk onderzoek. De woning van de klokkenluider werd 11 augustus doorzocht.Op dezelfde dag pakte de NVWA de beide bestuurders van Chickfriend op en doorzocht diverse panden.

Op 11 augustus verscheen het Advies volksgezondheidsrisico's fipronil, deel 1 ei en ei-producten van het NVWA.

Op 23 augustus gaf de Nederlandse regering aan oud-minister Winnie Sorgdrager opdracht om de fipronilcrisis te onderzoeken.

Andere landen

Ook Duitsland werd getroffen door het schandaal. Volgens het ministerie van Landbouw waren "minstens drie miljoen besmette eieren" geleverd aan bedrijven in het land. Supermarktketens als REWE en Aldi haalden verdachte eieren uit de winkelrekken.

Op 11 augustus bleken in nog eens tientallen landen besmette eieren te zijn aangetroffen, waaronder Zwitserland en China (Hongkong).

Het Zuid-Koreaanse ministerie van landbouw meldde op 14 augustus dat verhoogde concentraties fipronil in eieren werden vastgesteld. Deze eieren bleken afkomstig te zijn van leghenbedrijven uit Cheorwon County en Namyangju, twee gebieden in de omgeving van de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul.

Ook heeft het NVWA bevestigd dat fipronil is aangetroffen in geïmporteerde eieren uit Polen en dat die in Nederland worden gebruikt in onder andere restaurants en in Poolse winkels worden verkocht.

Waargenomen concentraties fipronil

Volgens Martin van den Berg, hoogleraar toxicologie aan de Universiteit Utrecht, Martijn Katan, hoogleraar voedingsleer aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en Ivonne Rietjens, toxicoloog aan de Wageningen Universiteit, is de kans op gezondheidsproblemen na consumptie van met fipronil verontreinigde eieren klein. Ook volgens prof. Tytgat, Departement Farmaceutische en Farmacologische Wetenschappen aan de universiteit van Leuven, heeft men bij een normale consumptie (maximaal 8 eieren per dag) niets te vrezen.

Fipronil wordt geclassificeerd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als een 'Class II moderately hazardous pesticide', en heeft een rat acute oral LD50 van 97 mg/kg. De veiligheidsnorm voor fipronil wordt bepaald door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), die de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) heeft gezet op 0,0002 milligram fipronil per kilogram lichaamsgewicht en de acute referentiedosis (ARfD) op 0,009 milligram per kilogram lichaamsgewicht, of omgerekend 0,72mg fipronil voor een volwassen persoon van 80 kg.

De maximale residulimiet (MRL) voor fipronil op basis van VERORDENING (EU) Nr. 1127/2014 VAN DE COMMISSIE van 20 oktober 2014 is 0,005 mg/kg voor eieren. Dit is de productnorm voor eieren. Voor het in werking treden op 1 januari 2016 van de strengere normen betreffende fipronil bedroeg deze MRL nog 0,015 mg/kg. Een gemiddeld kippenei weegt rond de 66 gram, een kilogram eieren bevat dus ongeveer 15 eieren.

Eieren met een fipronilgehalte hoger dan 0,72 mg/kg zouden negatieve gezondheidseffecten kunnen hebben.

• De NVWA meldde op haar website dat de testresultaten van 1 lot van gecontroleerde eieren (van de stalen afgenomen tussen 21 juli en 3 augustus), uit 1 pluimveebedrijf in Nederland de grenswaarde van 0,72 milligram per kilogram ei overschreden.
• Op 8 augustus 2017 meldde het FAVV dat bij 1 pluimveebedrijf in België de grenswaarde van 0,72 milligram fipronil per kilogram ei eveneens werd overschreden, tijdens een tegenanalyse van een tweede staal werd de aanwezigheid van 0,92 milligram fipronil per kilogram ei vastgesteld.
• Op 30 augustus 2017 kwam naar buiten dat in een partij Roemeense eieren een concentratie van 1,20 mg per kg was aangetroffen, een voorlopig record.

Externe links

• (nl) - NVWA-site om eieren te controleren
• (de) - www.verbraucherzentrale.de Rückruf: Fipronil in Eiern und Ei-Produkten

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties

Referenties