Arabische Rijk

Het Arabische Rijk of Islamitische Rijk was een wereldrijk dat zich gedurende negen eeuwen, in wisselende vormen, heeft uitgestrekt over een brede band van de wereld, van Spanje tot India. Het werd geregeerd voornamelijk door de kaliefen en was gesticht door de opvolgers van de profeet Mohammed, de grondvester van de islam.

Onder Mohammed en de rechtgeleiden 630-661

Mohammed had bij zijn leven al een groot gedeelte van de stammen op het Arabisch Schiereiland verenigd en zijn opvolgers zetten de uitbreiding van het rijk voort. Na de dood van Mohammed in 632 werd Aboe Bakr kalief en daarmee de opvolger van Mohammed. In de twee jaar tot zijn dood in 634 wist hij het gehele Arabisch Schiereiland te veroveren.

Na Aboe Bakr werd Omar ibn al-Khattab kalief. Hij regeerde tien jaar (van 634 tot 644). In zijn leven veroverde hij zowel delen van het Byzantijnse Rijk als grote delen van Perzië. Hij veroverde de ook voor de islam heilige stad Jeruzalem. Ook het huidige Egypte en Syrië vielen betrekkelijk vlug in Arabische handen door de daar heersende onvrede met het Byzantijnse bestuur.

Uthman ibn Affan, die regeerde van 644 tot 656 breidde het rijk tenslotte uit tot geheel Perzië en delen van Noord-Afrika. Ook veroverde hij Cyprus.

Onder de Omajjaden 661-750

Zie Omajjaden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Na de dood van Uthman breidde een al langer sluimerend probleem zich sterk uit. Ali, de neef en schoonzoon van de profeet, werd gezien als een mogelijke opvolger. Zijn benoeming stuitte echter op onvrede van de machtige generaal Muawiyya, die in Damascus zetelde. Kort na zijn benoeming werd Ali buiten de garnizoensplaats Koefa door aanhangers van Muawiyya vermoord. Muawiyya werd de eerste kalief van de dynastie van de Omajjaden met als hoofdstad Damascus.

Alle moslims bleven weliswaar de nieuwe kalief erkennen, maar de moord op Ali werd het belangrijkste schisma in de islam: de scheiding tussen de soennieten en sjiieten. Onder de Omajjaden breidde het rijk zich nog verder uit. Veel bestuursinstellingen, cultuur en wetenschap werden overgenomen van de vroegere Byzantijnse gebieden en het oude Perzië. Op het hoogtepunt in de 8e eeuw omvatte het Arabië, Syrië, Perzië, het huidige Pakistan, Egypte, Noord-Afrika en Spanje.

Onder de Abbasiden 750-1258

Zie Abbasiden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 750 werd de dynastie van de Omajjaden verslagen door de dynastie van de Abbasiden. Door hen werd niet ver van het oude Babylon, de nieuwe schitterende hoofdstad Bagdad gesticht. De beroemdste Abassidische kalief was ongetwijfeld Haroen al-Rashid. Maar tijdens zijn bewind begonnen ook de eerste tekenenen van verval van het rijk.

In de 9e eeuw viel het rijk definitief uiteen in elkaar bestrijdende delen, maar werd officieel de suzereiniteit van de kalief in Bagdad erkend. Pas in 1258 met de verovering van Bagdad door de Mongolen eindigde het Arabische Rijk.

De Samaniden 819-1005

Zie Samaniden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De Samaniden zijn gegroeid uit een familie van aristocratische landeigenaars. Vanuit Balkh (Oost-Iran) weten zij de macht naar zich toe te halen. Onder de suzereiniteit van de kalief van Bagdad bereiken ze een zekere autonomie en overwinnen kleinere Iraanse dynastieën (Tahiriden, 820-873, en Saffariden, 867-902). Begin 10e eeuw reikt hun gezag van Tabaristan en Kirman in het westen tot Pamir en Kasjmir in het oosten.

Onder Ismaiel de Salmanied (892-907) treedt een renaissance in als de hoofdstad naar Boechara wordt verlegd en de Perzische taal sterker overheerst. Ibn Siena (Avicenna) is een belangrijk exponent van deze culturele opbloei. Zijn werken zullen via Cordoba en Latijnse vertalingen in het westen bekend raken.

De Toeloeniden 868-905

Vanaf 640 treedt de islamisering ook in Egypte door. Vanaf 750 wordt het net als Syrië en Palestina bestuurd door Abbasidische gouverneurs. De pretoriaan Ahmed Ibn Toeloen, afstammeling van een Turkse slaaf uit Samarra, wordt in 868 Egyptisch gouverneur. Hij heeft binnen het pretoriaans eliteleger carrière gemaakt en geniet aanzien als schoonzoon van een Turks generaal.

Hij sticht in Foestaat (latere Caïro) zijn eigen Turkse Toeloenidische dynastie en breidt zijn macht uit over Syrië. Na zijn dood in 884 verzwakt de dynastie. Een kort interregnum van 905-969 opnieuw vanuit Bagdad, eindigt echter doordat de sjiitische Fatimiden in 969 de macht er in handen nemen en Caïro als nieuwe hoofdstad stichten met het sjiitisch tegenkalifaat.

De Ghaznawiden 977-1186

Generaals uit het Turks eliteleger onder de Samaniden slagen erin zich te profileren en zich onafhankelijk op te stellen. Alptigin had tegen 962 een eigen machtscentrum ingericht rond Ghazna (in huidig Afghanistan). Zijn opvolger Seboektigin roept in 977 het onafhankelijk sultanaat van Ghazna uit. De Ghaznawidische dynastie die daaruit ontstaat richt zich vooral op het oosten, al erkennen deze sultans min of meer de suzereiniteit van Bagdad.

Het Abbasidische hof blijft voor hen het stichtend voorbeeld, maar de Perzische cultuur staat in hun visie en beleid centraal als logische voortzetting van de Samanidische traditie. Er ontstaat een zeer rijk cultuurleven dat belangrijke dichters en wetenschappers aantrekt zoals al Biroeni, de geschiedschrijver, en al Firdausi de grote Perzische epische dichter.

Hoogtepunt van deze dynastie valt onder Mahmoed van Ghazna (999-1030). Hij maakt een einde aan de Samanidische macht door ze met zijn Turks leger te verslaan en verovert daarna de Poenjab, Hindoestan, de Goejarat, Kasjmir en Bengalen. Na zijn dood echter verleggen de opvolgers hun zetel nog meer oostwaarts, namelijk naar Lahore en brokkelt het rijk snel af.

Het Oemajjadisch emiraat en kalifaat van Córdoba 756-1091

Zie Kalifaat van Córdoba voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Kairouan (Tunezië) werd de hoofdstad vanwaar de moslims na 670 Carthago bleven aanvallen tot ze de stad in 698 met de intussen tot de Islam bekeerde berbers innamen. Ifrikija werd een nieuwe moslimprovincie met een goeverneur onder de Oemajjadische kalief in Damascus.

Tussen 711 en 716 nadat Noord-Afrika volledig geïslamiseerd is, komt de beurt aan Spanje, omgedoopt tot al Andaloes. Ze ondervinden weinig tegenkanting. De christelijke en joodse bevolking die te lijden heeft van een ongunstig sociaal klimaat onder de Visigoten beschouwt hen zelfs als bevrijders. De Oemajjadische prins Abd ar-Rahmaan I die aan het Abbassidisch bloedbad op zijn familie in 750 ontsnapte, verklaart zichzelf tot emir en sticht nu in al Andalous het onafhankelijk Oemajjadisch emiraat van Córdoba.

Het Kalifaat van Córdoba werd door Abd ar-Rahmaan III in 929 uitgeroepen, analoog aan het intussen in Noord-Afrika ontstane Fatimidisch tegenkalifaat. Het omvatte het grootste deel van Spanje, en gebieden in Noord-Afrika. De hoofdstad van het kalifaat was Córdoba. Deze periode wordt gezien als het hoogtepunt van islamitisch Spanje. Kunst, wetenschap, industrie en handel bereikten een niveau dat nergens anders in Europa gehaald werd, en er heerste een behoorlijke tolerantie ten opzichte van Joden en christenen. In 1085 valt Toledo in handen van de christelijke 'reconquista'. In 1091 slagen de door moslims ter hulp geroepen berberse Almoraviden erin de eenheid van het islamitische al-Andaloes deels te herstellen.

Zie ook

• Byzantijns-Arabische oorlogen
• Verspreiding islam (632-661)
• Almohaden (1120 - 1269)
• Sultanaat van Delhi (1207 - 1398)
• Nasriden (1237 - 1302)

Link

• (en) WP http://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_conquests Muslim conquests