Italiaanse muziektermen

Italiaanse muziektermen zijn het meest gangbaar in de notatie van (klassieke) muziek. Met deze muziektermen worden diverse zaken aangeduid, zoals tempo, voordracht, dynamiek, instrumentatie, soli, versnellingen, vertragingen en karakter.

Ontstaan

Dat voornamelijk Italiaanse termen worden toegepast heeft diverse oorzaken: enerzijds was Italië toonaangevend op gebied van de ontwikkeling van de muzieknotatie (Guido van Arezzo ontwikkelde een basaal notenschrift), anderzijds had Italië cultureel, artistiek en maatschappelijk een grote invloed op de rest van Europa, aanvankelijk tijdens het Romeinse Rijk, maar ook na de middeleeuwen in de Renaissance vanaf de 15e eeuw en de periode daarna.

Naarmate de muziek zich ontwikkelde ontwikkelde zich ook het systeem van notatie, dat vroeg om steeds meer precisie. Zo werden aanvankelijk in de vroege renaissance en barok geen of nauwelijks tempoaanduidingen geschreven, en werd aanvankelijk veel met Latijnse tekst gewerkt (zelfs Bach noteerde bijna nooit tempi, en betitelde zijn stukken nauwelijks, of met de namen van dansen, of met half-Latijnse half-Italiaanse termen als bijvoorbeeld 'Giga alla breve', of 'Contrapunctus').

Naargelang dynamiek en tempo zich ontwikkelden ontstond ook de behoefte deze meer en meer e preciezer aan te gaan geven in de genoteerde muziek. Door notatie kon muziek eenvoudiger verspreid en onthouden en doorgegeven worden. In de klassieke periode nam het noteren met Italiaanse termen een grote vlucht, terwijl in de barok nog slechts sporadisch termen werden toegevoegd. Naast de dynamische tekens ontstond een heel scala aan termen, met betrekking tot dynamiek, tempo, voordracht, instrumentatie en uitvoeringspraktijk. In de romantiek kwam deze ontwikkeling tot een hoogtepunt, waarbij soms bijna meer informatie in de omschrijvingen rond de genoteerde noten dan in de genoteerde noten zelf te vinden was.

In de late 19e en begin 20e eeuw gingen daarnaast steeds meer componisten de aanduidingen ook in hun eigen landstaal hanteren. Zo noteerde Paul Hindemith bijna al zijn tempoaanduidingen in het Duits. Zo werd bijvoorbeeld het Italiaanse 'Allegro' bij hem 'Lebhaft'. Ook de Franse componisten noteerde aan het eind van de 19e eeuw vaak tempoaanduidingen in het Frans.

Tegenwoordig is de Italiaanse aanduiding nog wel steeds de toonaangevende, en is er een scala aan Italiaanse begrippen doorgedrongen in de muzieknotatie.

    Zie ook: Lijst van Italiaanse muziektermen