Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Klassieke muziek: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Aanvulling vanuit http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Klassieke_muziek&oldid=26392373)
 
(Een tussenliggende versie door een andere gebruiker niet weergegeven)
Regel 59: Regel 59:


Als algemene overeenkomst van al deze verschillende genres is het toenemende gebruik van [[dissonantie (muziek)|dissonantie]] in de compositie. Om deze reden wordt de 20e eeuw soms ook wel de dissonante periode genoemd.
Als algemene overeenkomst van al deze verschillende genres is het toenemende gebruik van [[dissonantie (muziek)|dissonantie]] in de compositie. Om deze reden wordt de 20e eeuw soms ook wel de dissonante periode genoemd.
== Tijdlijn componisten ==
<timeline>
Preset = TimeHorizontal_AutoPlaceBars_UnitYear
ImageSize = width:760
Colors =
id:lightGray value:gray(0.7)
id:gray value:gray(0.4)
id:darkGray value:gray(0.2)
# id:mid value:rgb(0.75,0.75,0) legend:Middeleeuwen
id:ren value:rgb(0.75,1,1) legend:Renaissance
id:bar value:rgb(0.75,1,0.75) legend:Barok
id:cla value:rgb(1,1,0.75) legend:Classicisme
id:rom value:rgb(1,0.75,0.75) legend:Romantiek
id:mod value:rgb(1,0.75,0) legend:Modernisme
id:ava value:rgb(1,0.5,0) legend:Avant-garde
BackgroundColors = canvas:lightGray
Period = from:1425 till:2025
ScaleMajor = unit:year increment:25 start:1425 gridcolor:gray
Legend = orientation:vertical left:49 top:150
LineData =
at:1500 color:darkGray layer:back
at:1600 color:darkGray layer:back
at:1700 color:darkGray layer:back
at:1800 color:darkGray layer:back
at:1900 color:darkGray layer:back
BarData=
barset:Composers
PlotData=
# set defaults
width:15 fontsize:M textcolor:black align:left anchor:from shift:(4,-6)
barset:Composers
from:1430 till:1495 color:Ren text:[[Johannes Ockeghem|J Ockeghem]]
from:1440 till:1521 color:Ren text:[[Josquin Des Prez|J Des Prez]]
from:1525 till:1594 color:Ren text:[[Giovanni Pierluigi da Palestrina|GP da Palestrina]]
from:1532 till:1594 color:Ren text:[[Orlando di Lasso|O di Lasso]]
from:1543 till:1623 color:Ren text:[[William Byrd|W Byrd]]
from:1562 till:1621 color:Bar text:[[Jan Pieterszoon Sweelinck|JP Sweelinck]]
from:1563 till:1621 color:Bar text:[[Kryštof Harant z Polžic a Bezdružic|K Harant]]
from:1567 till:1643 color:Bar text:[[Claudio Monteverdi|C Monteverdi]]
from:1583 till:1643 color:Bar text:[[Girolamo Frescobaldi|G Frescobaldi]]
from:1585 till:1672 color:Bar text:[[Heinrich Schütz|H Schütz]]
from:1626 till:1661 color:Bar text:[[Louis Couperin|L Couperin]]
from:1632 till:1687 color:Bar text:[[Jean-Baptiste Lully|JB Lully]]
from:1637 till:1707 color:Bar text:[[Dieterich Buxtehude|D Buxtehude]]
from:1644 till:1704 color:Bar text:[[Heinrich Ignaz Franz Biber| H I F Biber]]
from:1653 till:1713 color:Bar text:[[Arcangelo Corelli|A Corelli]]
from:1658 till:1709 color:Bar text:[[Giuseppe Torelli|G Torelli]]
from:1659 till:1695 color:Bar text:[[Henry Purcell|H Purcell]]
from:1660 till:1725 color:Bar text:[[Alessandro Scarlatti|A Scarlatti]]
from:1674 till:1754 color:Bar text:[[Tomaso Albinoni|T Albinoni]]
from:1678 till:1741 color:Bar text:[[Antonio Vivaldi (componist)|A Vivaldi]]
from:1681 till:1767 color:Bar text:[[Georg Philipp Telemann|GP Telemann]]
from:1683 till:1764 color:Bar text:[[Jean-Philippe Rameau|JP Rameau]]
from:1685 till:1750 color:Bar text:[[Johann Sebastian Bach|JS Bach]]
from:1685 till:1757 color:Bar text:[[Domenico Scarlatti|D Scarlatti]]
from:1685 till:1759 color:Bar text:[[George Frideric Handel|GF Händel]]
from:1710 till:1736 color:Bar text:[[Giovanni Battista Pergolesi|GB Pergolesi]]
from:1714 till:1798 color:Cla text:[[Christoph Willibald Gluck|CW Gluck]]
from:1714 till:1788 color:Cla text:[[Carl Philip Emmanuel Bach|CPE Bach]]
from:1732 till:1809 color:Cla text:[[Joseph Haydn|J Haydn]]
from:1735 till:1782 color:Cla text:[[Johann Christian Bach|JC Bach]]
from:1750 till:1825 color:Cla text:[[Antonio Salieri|A Salieri]]
from:1751 till:1825 color:Cla text:[[Dmitri Bortnjansky|D Bortniansky]]
from:1756 till:1791 color:Cla text:[[Wolfgang Amadeus Mozart|WA Mozart]]
from:1770 till:1827 color:cla text:[[Ludwig van Beethoven|L v Beethoven]]
barset:break
from:1782 till:1840 color:Rom text:[[Niccolo Paganini|N Paganini]]
from:1786 till:1826 color:Rom text:[[Carl Maria von Weber|CM von Weber]]
from:1791 till:1857 color:Rom text:[[Carl Czerny|C Czerny]]
from:1792 till:1868 color:Rom text:[[Gioacchino Rossini|G Rossini]]
from:1796 till:1869 color:Rom text:[[Carl Loewe|C Loewe]]
from:1797 till:1828 color:Rom text:[[Franz Schubert|F Schubert]]
from:1797 till:1848 color:Rom text:[[Gaetano Donizetti|G Donizetti]]
from:1803 till:1869 color:Rom text:[[Hector Berlioz|H Berlioz]]
from:1804 till:1849 color:Rom text:[[Johann Strauss sr.|J Strauss sr.]]
from:1809 till:1847 color:Rom text:[[Felix Mendelssohn|F Mendelssohn]]
from:1810 till:1849 color:Rom text:[[Frederic Chopin|F Chopin]]
from:1810 till:1856 color:Rom text:[[Robert Schumann|R Schumann]]
from:1811 till:1886 color:Rom text:[[Franz Liszt|F Liszt]]
from:1813 till:1883 color:Rom text:[[Richard Wagner|R Wagner]]
from:1813 till:1901 color:Rom text:[[Giuseppe Verdi|G Verdi]]
from:1819 till:1880 color:Rom text:[[Jacques Offenbach|J Offenbach]]
from:1822 till:1890 color:Rom text:[[César Franck|C Franck]]
from:1824 till:1884 color:Rom text:[[Bedrich Smetana|B Smetana]]
from:1824 till:1896 color:Rom text:[[Anton Bruckner|A Bruckner]]
from:1825 till:1899 color:Rom text:[[Johann Strauss jr.|J Strauss jr.]]
from:1831 till:1906 color:Rom text:[[Jan Gerard Palm|JG Palm]]
from:1833 till:1897 color:Rom text:[[Johannes Brahms|J Brahms]]
from:1835 till:1921 color:Rom text:[[Camille Saint-Saëns|C Saint-Saëns]]
from:1838 till:1875 color:Rom text:[[Georges Bizet|G Bizet]]
from:1838 till:1920 color:Rom text:[[Max Bruch|M Bruch]]
from:1839 till:1881 color:Rom text:[[Modest Moessorgski|M Moessorgski]]
from:1840 till:1893 color:Rom text:[[Pjotr Iljitsj Tsjaikovski|PI Tsjaikovski]]
from:1841 till:1904 color:Rom text:[[Antonin Dvorak|A Dvorák]]
from:1843 till:1907 color:Rom text:[[Edvard Grieg|E Grieg]]
from:1844 till:1908 color:Rom text:[[Nikolai Rimsky-Korsakov|N Rimsky-Korsakov]]
from:1845 till:1924 color:Rom text:[[Gabriel Fauré|G Fauré]]
from:1858 till:1924 color:Rom text:[[Giacomo Puccini|G Puccini]]
from:1860 till:1911 color:Rom text:[[Gustav Mahler|G Mahler]]
from:1862 till:1918 color:Rom text:[[Claude Debussy|C Debussy]]
from:1866 till:1925 color:Rom text:[[Erik Satie|E Satie]]
from:1872 till:1958 color:Rom text:[[Ralph Vaughan Williams|R Vaughan Williams]]
from:1873 till:1943 color:Rom text:[[Sergei Rachmaninoff|S Rachmaninoff]]
barset:break
from:1874 till:1951 color:Mod text:[[Arnold Schönberg|A Schönberg]]
from:1875 till:1937 color:Mod text:[[Maurice Ravel|M Ravel]]
from:1881 till:1945 color:Mod text:[[Béla Bartók|B Bartók]]
from:1882 till:1971 color:Mod text:[[Igor Stravinsky|I Stravinsky]]
from:1883 till:1965 color:Mod text:[[Edgard Varèse|E Varèse]]
from:1891 till:1953 color:Mod text:[[Sergei Prokofiev|S Prokofiev]]
from:1901 till:1974 color:Ava text:[[Harry Partch|H Partch]]
from:1907 till:1987 color:Ava text:[[Henk Badings|H Badings]]
from:1908 till:1992 color:Ava text:[[Olivier Messiaen|O Messiaen]]
from:1912 till:1992 color:Ava text:[[John Cage|J Cage]]
from:1913 till:1976 color:Ava text:[[Benjamin Britten|B Britten]]
from:1923 till:2006 color:Ava text:[[György Ligeti|G Ligeti]]
from:1925 till:2009 color:Ava text:[[Pierre Boulez|P Boulez]]
from:1928 till:2007 color:Ava text:[[Karlheinz Stockhausen|K Stockhausen]]
from:1935 till:2009 color:Ava text:[[Terry Riley|T Riley]]
from:1935 till:2009 color:Ava text:[[La Monte Young]]
from:1935 till:2009 color:Ava text:[[Arvo Pärt|A Pärt]]
from:1936 till:2009 color:Ava text:[[Steve Reich|S Reich]]
from:1937 till:2009 color:Ava text:[[Philip Glass|P Glass]]
from:1939 till:2009 color:Ava text:[[Louis Andriessen|L Andriessen]]
from:1952 till:2009 color:Ava text:[[Wolfgang Rihm|W Rihm]]
</timeline>


== Vormen en genres ==
== Vormen en genres ==
Regel 210: Regel 70:
*[[Lijst van componisten (chronologisch)]]
*[[Lijst van componisten (chronologisch)]]
*[[Lijst van scholen en stromingen in de klassieke muziek]]
*[[Lijst van scholen en stromingen in de klassieke muziek]]
*[[Lijst van Nederlandse en Vlaamse componisten]]
*[[Lijst van Belgische componisten]]
*[[Radio 4 (Nederland)]]
*[[Radio 4 (Nederland)]]



Huidige versie van 6 jan 2018 om 00:25

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Luisterrijk.
Geschiedenis van de klassieke muziek
Oudheid (tot 476)
Middeleeuwen (4761400)
Renaissance (14001600)
Barok (16001760)
Classicisme (17301820)
Romantiek (18151910)

Onder klassieke muziek vallen alle muziekstijlen en -perioden waarin kunstmuziek doorgaans wordt ingedeeld. De benaming 'klassiek' verwijst daarbij niet enkel naar het 'classicisme', maar heeft de bredere betekenis 'van vroeger'. Doorgaans wordt de term 'klassieke muziek' gebruikt om het verschil aan te geven met populaire (of lichte) muziek of met volksmuziek.

In de Westerse klassieke muziek kent men de hiernaast gegeven indeling.

Ook andere culturen kennen klassieke muziek. Een bekend voorbeeld is de Indiase klassieke muziek.

De geschiedenis van de klassieke muziek

De geschiedenis van de klassieke muziek wordt onderverdeeld in een aantal perioden.

Oudheid

Zie Muziek in de Oudheid voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De huidige in de westerse muziek gebruikte toonladder, bestaande uit 12 tonen, heeft zich globaal historisch ontwikkeld vanuit 3 tonen rond 1 toon, naar 5 tonen (de pentatoniek), vervolgens naar 7 tonen (de diatoniek) en tenslotte naar 12 tonen (chromatiek). De geschiedenis van de westerse muziek begint met een uit het (midden)-oosten en rondom het oude Griekenland overgenomen diatoniek.

Van de Oudgriekse muziek zijn geen partituren bewaard gebleven, al kunnen er wel reconstructies gemaakt worden op basis van overgeleverde beschrijvingen. Een belangrijke componist, van wie er nog enkele hymnes bewaard zijn gebleven, is Mesomedes van Kreta (eerste eeuw na Christus). Van de Romeinse muziek is nog veel minder bewaard gebleven: slechts één, in de Renaissance gereconstrueerde frase uit een toneelstuk van Terentius.

De belangrijkste invloed die de Oudheid op de ontwikkeling van de klassieke muziek heeft gehad, is van muziektheoretische aard. Pythagoras construeerde zijn diatonische toonladder met zuiver reine kwinten. Aristoxenos was de eerste muziektheoreticus die onderscheid maakte tussen verschillende toonladders.

Vroege Middeleeuwen (500-1000)

Zie Middeleeuwse muziek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de vroege middeleeuwen is de ontwikkeling van de klassieke muziek gebonden aan de ontwikkeling van de kerkmuziek. De in de kerk gezongen melodieën waren voornamelijk uit Azië afkomstig. Deze melodieën ondergingen een verandering: zij werden ontdaan van hun versieringen, zodat slechts de belangrijkste tonen overbleven. Deze kerkgezangen werden vanaf de 6e eeuw verzameld en gecodificeerd op last van paus Gregorius de Grote (paus van 590 tot 604). Deze verzameling staat sindsdien bekend als Gregoriaanse muziek: het zijn alle eenstemmige gezangen.

Middeleeuwen (1000-1450)

Bestand:Medieval musicians (foto-mo).jpg
"middeleeuwse" muzikanten
Zie Middeleeuwse muziek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De belangrijkste vernieuwing in de Middeleeuwen, is de polyfonie, de meerstemmigheid. Omdat in de meerstemmigheid de terts het belangrijkste interval is, moest een nieuwe toonladder worden geconstrueerd, op basis van de consonantie van tertsen. Ook werd geleidelijk een systeem van muzieknotatie ontwikkeld, waarbij de noot als een punt (Latijn: punctus) op een balk met lijnen werd genoteerd. Bij polyfone muziek klinken meerdere noten tegelijkertijd, noot tegen noot (Latijn: punctus contra punctus); met het contrapunt was ook het beroep componist geboren.

De volgende stijlen kunnen worden onderscheiden: Organum (11e eeuw), Ars Antiqua (ca 1100-1300), Ars Nova (ca 1300-1450), Trecento (Italiaanse muziek uit de 14e eeuw) en Ars Subtilior (ca 1425-1450).

Renaissance (1450-1600)

Zie Renaissancemuziek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De muzikale ontwikkelingen in de Renaissance kunnen als volgt worden samengevat: wijziging in het notatiesysteem (meer 'open', witte notatie dan zwarte); naast religieuze steeds meer profane en instrumentale muziek; striktere regels betreffende consonantie en dissonantie; meer aandacht voor de relatie tekst-muziek; internationale verspreiding van het polyfone repertoire, onder meer door de opkomst en het succes van de muziekdruk. In de Renaissance waren het vooral de componisten uit de Lage Landen (België en Noord-Frankrijk) die voor deze vernieuwingen instonden. Belangrijke namen - uit de meer dan honderd die kunnen geciteerd worden - zijn hierbij Guillaume Dufay, Ockeghem, Pierre de la Rue, Jacob Obrecht, Nicolas Gombert, Clemens non Papa, Willaert, Orlandus Lassus (Roland de Lassus, Orlando di Lasso), Josquin Des Prez en Philippus De Monte. De laatste grote Renaissance componist was de Romein Palestrina (1525-1594).

Barok (1600-1750)

Zie Barokmuziek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Rond 1600 verandert de stijl van de gecomponeerde muziek in minder dan vijf jaar tijd. De monodie met zijn systeem van basso continuo, en de harmonie doen hun intrede, en daarmee de cadensen. In deze periode worden ook de meeste moderne muziekinstrumenten ontwikkeld: de strijkinstrumenten (zij het nog met een kortere strijkstok) en de blaasinstrumenten (zij het nog zonder het moderne kleppensysteem). Tot aan de barok waren de belangrijkste ontwikkelingen steeds aan een overwegend vocale uitvoeringspraktijk gekoppeld. Vanaf de barok neemt de instrumentale muziek deze leidende rol over. Tot de belangrijkste componisten worden gerekend: Claudio Monteverdi, Dietrich Buxtehude, Johann Pachelbel, Antonio Vivaldi, Georg Friedrich Händel en Johann Sebastian Bach.

De barok wordt over het algemeen geacht te eindigen met de dood van Bach in 1750.

Classicisme (1750-1820)

Zie Classicisme (muziek) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Aan de periode van het classicisme ontleent de klassieke muziek haar naam. Binnen de muziekgeschiedenis is zij echter zeer kort, en omvat hoofdzakelijk de werken van Wolfgang Amadeus Mozart, Joseph Haydn en Ludwig van Beethoven (1e Weense School).

Een van de belangrijkste vernieuwingen, oorspronkelijk afkomstig uit de zogenaamde Mannheimer Schule, is het integrale gebruik van tekens om de dynamiek te noteren (zoals p voor zacht en f voor sterk, luid). Voorts blijft de muziek hoofdzakelijk tonaal, maar kent een grote verandering, langzamerhand wordt het contrapunt vervangen door de harmonie en begint de pianoforte aan een sterke opmars, ze maakt de weg vrij voor de triomftocht van de piano.

In de periode van het classicisme ontstaan nieuwe vormen: de sonatevorm, de symfonie; en nieuwe bezettingen: het strijkkwartet en het (dan nog kleine) symfonieorkest.

Romantiek (1815-1910)

Zie Romantiek (muziek) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de romantische periode van de klassieke muziek maken componisten steeds grotere composities met steeds meer noten, moeilijkere ritmes en steeds complexere harmonische ontwikkelingen. Ze gebruiken veel en vreemde, niet eerder toegepaste muziekinstrumenten. Er is veel drama en emotie te horen. Alles draait om wat mensen voelen, fantasie en de natuur.

De tendens van de muzikale ontwikkelingen in de 19e eeuw is afkomstig uit de vooruitgangsgedachte uit de Verlichting, en leidde tot steeds grotere werken, grotere orkesten, virtuozere speeltechnieken op verbeterde muziekinstrumenten en steeds complexere harmonische ontwikkelingen.

Klassieke muziek uit de 20e eeuw

Klassieke muziek uit de 20e eeuw
Impressionisme (tot 1900)
Bruïtisme (Futurisme) (vanaf 1913)
Neoromantiek (vanaf 1915)
Groupe des Six (vanaf 1920)
Dodecafonie (vanaf 1923)
Musique Concrète (vanaf 1949)
Serialisme (vanaf 1950)
Microtonale muziek (vanaf 1950)
Aleatorische muziek (vanaf 1963)
Minimale muziek (vanaf 1970)
Eigentijdse klassieke muziek (1975 - nu)
Zie Klassieke muziek uit de 20e eeuw voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Klassieke muziek uit de 20e eeuw, de Europese klassieke muziek van na 1900 heeft een wijde variatie, beginnend bij de late romantische stijl van Sergei Rachmaninoff, het impressionisme van Claude Debussy en Maurice Ravel, en vervolgd door Béla Bartók en het Neo-Classicisme van Igor Stravinsky tot aan het tegengestelde serialisme van Pierre Boulez, de minimale muziek van Steve Reich en Philip Glass, de muziek concrete van Pierre Schaeffer, de microtonale muziek van Harry Partch en de aleatorische muziek van John Cage, de elektronische muziek van Karlheinz Stockhausen.

Als algemene overeenkomst van al deze verschillende genres is het toenemende gebruik van dissonantie in de compositie. Om deze reden wordt de 20e eeuw soms ook wel de dissonante periode genoemd.

Vormen en genres

Aria - Cantate - Concerto - Mis - Opera - Oratorium - Orkestsuite - Ouverture - Sonate - Strijkkwartet - Symfonie - Wals

Componisten en uitvoerende musici

Voor componisten, dirigenten, violisten, pianisten, vocalisten en overige musici: zie de betreffende pagina's.

Zie ook

Externe links

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Classical music op Wikimedia Commons.

rel=nofollow