Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Positieve gezondheid: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Positieve_gezondheid&oldid=53178396 -1- AgnesS 10 feb 2019)
 
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Positieve_gezondheid&oldid=53265491 22 feb 2019)
 
Regel 1: Regel 1:
'''Positieve Gezondheid''' is een manier om breder naar gezondheid te kijken. Gezondheid is meer dan niet-ziek zijn. Voel je je gelukkig of misschien juist eenzaam? Is er misschien medische zorg nodig of steun uit je omgeving? Het accent ligt niet op ziekte maar op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Naast de fysieke kant gaat het er ook om of het lukt je aan te passen aan veranderingen. Of het nu gaat om een lichte blessure of een ernstige ziekte, ouderdomsaandoeningen, psychische problemen, overbelasting of afscheid nemen van iemand die je lief is, het heeft gevolgen voor zowel het lichaam, je innerlijk, als het dagelijks leven.  
'''Positieve Gezondheid''' is een begrip uit de gezondheidszorg dat niet zozeer de ziekte, maar een betekenisvol leven van mensen centraal stelt. De aanhangers van positieve gezondheid leggen de nadruk op de veerkracht en het aanpassingsvermogen van mensen en niet op hun beperkingen of ziektes.  


'''Aanleiding.'''  
== Aanleiding ==
De aanleiding om naar een begrip als positieve gezondheid te kijken, was twijfel over de houdbaarheid van het in 1948 door de [[Wereldgezondheidsorganisatie]] gegeven definitie van gezondheid. De omschrijving “''Health as the ability to adapt and self manage, in the face of social, physical and emotional challenges''”, vertaald als “''Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven''” (Huber et al, 2011<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=M.|medeauteurs=Knottnerus, J. Green, L. et al|taal=eng|url=|titel=How should we define health?|jaargang=2011|tijdschrift=BMJ|datum=26 jul|doi=10.1136/bmj.d4163}}</ref>) beoogt een alternatief te bieden voor de oudere definitie<ref>WHO (1948). Preamble to the Constitution of the World Health Organization. Geneva, World Health Organization.</ref>): “''Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity''”. Deze WHO-definitie heeft het over een toestand van compleet welbevinden dus, op drie domeinen. Omdat de levensverwachting stijgt en het aantal mensen met één of meer chronische aandoeningen toeneemt, hebben steeds minder mensen een volledig fysiek, mentaal en sociaal ‘welbevinden’ en zouden deze dus ziek zijn. Het was reden voor twee belangrijke Nederlandse organisaties op het gebied van gezondheid, [[ZonMw]] en de [[Gezondheidsraad]], sman met de arts en onderzoeker [[Machteld Huber]] in 2009 in [[Den Haag]] een conferentie over het onderwerp te organiseren, onder de titel  ‘Wat is gezondheid, een toestand of een vermogen?’ Dé vraag van deze conferentie was of de – destijds als zeer vooruitstrevend beschouwde - definitie van de WHO nog wel voldeed en zo niet, wat een passend alternatief  zu zijn.


Het vernieuwen van de invulling van het begrip ‘[[gezondheid]]’ begon met de formulering “''Health as the ability to adapt and self manage, in the face of social, physical and emotional challenges''”, vertaald als “''Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven''” (Huber et al, 2011<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=M.|medeauteurs=Knottnerus, J. Green, L. et al|taal=eng|url=|titel=How should we define health?|jaargang=2011|tijdschrift=BMJ|datum=26 jul|doi=10.1136/bmj.d4163}}</ref>). Het is bedoeld om een alternatief te bieden voor de definitie van de [[Wereldgezondheidsorganisatie]] ([[World Health Organization]], WHO<ref>WHO (1948). Preamble to the Constitution of the World Health Organization. Geneva, World Health Organization.</ref>) uit 1948 die luidt: “''Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity''”. Een toestand van compleet welbevinden dus, op drie domeinen. Samen met [[ZonMw]] en de [[Gezondheidsraad]] organiseerde arts en onderzoeker Machteld Huber in 2009 in [[Den Haag]] een internationale conferentie over het onderwerp: ‘Wat is gezondheid, een toestand of een vermogen?’ Dé vraag van deze conferentie was of deze – destijds zeer vooruitstrevende - definitie van de WHO nog wel houdbaar was en zo niet, hoe zou die vandaag de dag eruit moeten zien? We worden steeds ouder, het aantal mensen met één of meer chronische aandoeningen neemt toe en we hebben steeds meer diagnostische mogelijkheden, waarmee we bij iedereen wel iets kunnen vinden. Steeds minder mensen hebben in die zin volledig fysiek, mentaal en sociaal ‘welbevinden’ en zouden dus ziek zijn.  
== Het concept Positieve Gezondheid ==
De kern van het nieuwe concept is dat gezondheid geen statisch gegeven is; het gaat om veerkracht, aanpassingsvermogen en eigen regie. Door hierop de nadruk te leggen worden patiënten aangesproken op hun vermogen tot actie en niet benaderd als passieve zieke. Gezondheid is iets dynamisch, en tegelijk verbonden met vaardigheden ([[Coping (psychologie)|coping strategie]]) die ontwikkeld kunnen worden. Om het draagvlak te toetsen en om tot een praktische uitwerking van het concept te komen interviewde Huber in opdracht van [[ZonMw]] tal van experts, zorgprofessionals en burgers over hun mening over het concept én hun opvattingen over ‘indicatoren’ om gezondheid te beoordelen. Dat resulteerde in het idee dat gezondheid geen doel op zich zou moeten zijn, maar een middel om het leven te leven zoals iemand dat zelf graag wil, om welbevinden te ervaren en te kunnen floreren. De vraag naar indicatoren leverde 'zes dimensies' met 32 subcategorieën op, die volgens de geïnterviewden ‘gezondheid’ in kaart brengen, namelijk:
* lichaamsfuncties (ik voel me gezond en fit),
* mentaal welbevinden (ik voel me vrolijk),
* zingeving (ik heb vertrouwen in mijn toekomst),
* kwaliteit van leven (ik geniet van mijn leven),  
* meedoen (ik heb goed contact met andere mensen) en
* dagelijks functioneren (ik kan goed voor mezelf zorgen).
Deze brede invulling in zes dimensies wordt  ‘Positieve Gezondheid’<ref>{{Citeer web|url=www.iPH.nl|titel=Institute for positive health|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref> genoemd.


'''Het concept Positieve gezondheid.'''
De zes dimensies zijn verwerkt in een zogenaamd spinnenwebdiagram.<ref>{{Citeer web|url=https://iph.nl/tools/voor-kinderen/|titel=spinnenweb voor kinderen|bezochtdatum=20-1-2019|auteur=iPH|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref>Het spinnenweb is bedoeld als leidraad voor een gesprek, bijvoorbeeld tussen arts en patiënt over diens gezondheid en welbevinden volgens de zes dimensies en de eventuele wens om iets te veranderen. Niet het oordeel van de professional staat centraal, maar dat wat de persoon zelf belangrijk vindt en waar hij of zij aan wil werken. 
<!--[[Bestand:Spinnenweb Positieve Gezondheid.jpg|miniatuur|Gespreksinstrument Positieve Gezondheid 'het spinnenweb']] -->


De kern van het nieuwe concept is dat gezondheid geen statisch gegeven is, maar dat het gaat om veerkrachtig zijn en je aan kunnen passen als je voor uitdagingen gesteld wordt. Door de nadruk te leggen op veerkracht en eigen regie, voelen patiënten zich in hun kracht aangesproken en niet uitsluitend benaderd als zieke. Gezondheid is dynamisch, een vaardigheid ([[Coping (psychologie)|coping strategie]]) die je kunt ontwikkelen. Verder werd niet van een nieuwe ‘definitie’ gesproken, maar van een ‘concept’. Een definitie stelt een grens en daarmee is ieder die deze veerkracht nog niet heeft, niet gezond. Een concept is een karakterisering, bedoeld als werkrichting, om mensen te ondersteunen.
== Ontwikkelingen en implementatie ==
Het werk van Huber wordt positief ontvangen<ref>{{Citeer web|url=https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2015/04/10/naar-nieuwe-zorg-en-zorgberoepen-de-contouren|titel=Naar nieuwe zorg en zorgberoepen: de contouren. Rapport over een toekomstgerichte opleidingen- en beroepenstructuur in Nederland.|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=Dr. Marian Kaljouw en Dr. Katja van Vliet|achternaam=|voornaam=|datum=10 april 2015|uitgever=|taal=NL}}</ref>, ze ontving in 2012 de [[ZonMw]] Parel<ref>{{Citeer web|url=https://www.zonmw.nl/nl/actueel/parelprojecten/parel-voor-nieuw-concept-van-gezondheid/|titel=Zon Mw parelprojecten|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=nl}}</ref> voor haar initiatief en het belang van de omslag van de focus op ziekte naar gezondheid wordt tegenwoordig breed ondersteund (De Gruijter et al ., 2014<ref>{{Citeer web|url=https://www.verwey-jonker.nl/doc/participatie/314026-wat-doet-de-zorgprofessional-in-2030-WEB.pdf|titel=Meedenkers aan het woord. Focusgroepen over ‘Zorg voor Gezondheid in 2030’|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=de Gruijter|voornaam=Marjan|datum=najaar 2014|uitgever=Verwey Jonker Instituut|taal=nl}}</ref>). In diverse publicaties wordt getracht het concept nog beter te operationaliseren<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=Machteld|medeauteurs=Hans Peter Jung|taal=nl|url=|titel=Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte én gezondheid.|jaargang=2015|tijdschrift=Bijblijven|datum=13-10-2015|nummer=31|pp=589-597|doi=10.1007/s12414-015-0072-7}}</ref>, te concretiseren<ref>{{Citeer web|url=https://mijnpositievegezondheid.nl/wp-content/uploads/2017/06/ZonMw-rapport-posgez-innl2016-_zonmw_iph_def.pdf|titel=‘Positieve gezondheid’ in Nederland Wie, wat, waarom en hoe? Een inventarisatie|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=van Steekelenburg|voornaam=Ellen|medeauteurs=Ingrid Kersten, Machteld Huber|datum=maart 2016|uitgever=|taal=nl}}</ref> en voorstellen te doen voor implementatie<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Jung|voornaam=H.P.|medeauteurs=Jung T, Liebrand S, Huber M, Stupar-Rutenfrans A, Wensing M.|taal=nl|url=https://www.henw.org/artikelen/meer-tijd-voor-patienten-minder-verwijzingen|titel=Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen?|jaargang=2018|tijdschrift=Huisarts en Wetenschap|datum=16-02-2018|serie=|doi=DOI:10.1007/S12445-018-0062-y|doilabel=}}</ref> in de gezondheidszorg. Steeds meer (zorg)professionals en gemeenten hebben positieve gezondheid als speerpunt in hun beleid<ref>{{Citeer web|url=https://www.iresearch.nl/positieve-gezondheid/|titel=Positief Gezonde Gemeenten|bezochtdatum=2019-01-19|werk=iresearch|taal=nl-NL}}</ref>. Uit onderzoek blijkt dat in 2018 meer dan 50% van de gemeenten in hun beleidsnotitie verwijzen naar positieve gezondheid en er worden op verschillende plaatsen pilots gedaan. Een voorbeeld daarvan is huisarts Hans-Peter Jung in Afferden, Limburg die stelt dat door meer tijd per patiënt uit te trekken en het ‘andere’ gesprek te voeren 25% minder doorverwijzingen naar de 2e lijn plaats vinden. De huisartsenpraktijk zou 8 à 9% goedkoper zijn dan de oude manier<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Jung|voornaam=Hans Peter,|medeauteurs=Thomas Jung, Sil Liebrand, Machteld Huber, Snežana Stupar-Rutenfrans, Michel Wensing|taal=Ned|url=https://iph.nl/wp-content/uploads/2018/04/artikel-henw-meer-tijd-voor-patienten-minder-verwijzingen.pdf|titel=Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen|jaargang=2018|tijdschrift=Huisarts en Wetenschap|datum=maart 2018|pp=39-41|doi=10.1007/s12445-018-0062-y}}</ref> .


Om het draagvlak te toetsen en om tot een praktische uitwerking van het concept te komen interviewde Huber in opdracht van [[ZonMw]] tal van experts, zorgprofessionals en burgers over hun mening over het concept én hun opvattingen over ‘indicatoren’ om gezondheid te beoordelen. Dat onderzoek leverde veel draagvlak op én de mening dat gezondheid geen doel op zich zou moeten zijn, maar een middel om het leven te leven zoals je dat zelf graag wilt, om welbevinden te ervaren en te floreren. De vraag naar indicatoren leverde zes dimensies met 32 subcategorieën op, die volgens de geïnterviewden ‘gezondheid’ in kaart brengen, namelijk: lichaamsfuncties (ik voel me gezond en fit), mentaal welbevinden (ik voel me vrolijk), zingeving (ik heb vertrouwen in mijn toekomst), kwaliteit van leven (ik geniet van mijn leven), meedoen (ik heb goed contact met andere mensen) en dagelijks functioneren (ik kan goed voor mezelf zorgen). Deze 32 begrippen werden nogmaals getoetst en toen bleek dat de meningen sterk verschilden of gezondheid zó breed, met deze zes dimensies, ingevuld moest worden. De patiënten meenden van wel en Huber volgde de mening van de patiënten – omdat in de zorg de patiënt centraal staat - en noemde vervolgens deze brede invulling in zes dimensies ‘'''Positieve Gezondheid'''<ref>{{Citeer web|url=www.iPH.nl|titel=Institute for positive health|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref>’ .
== Link met andere begrippen ==
Deze kijk op gezondheid sluit aan op de visie van Aaron Antonovsky die voorstelde het begrip [[salutogenese]] (als tegenhanger van pathogenese) te gebruiken om daarmee te laten zien dat werken aan gezondheid echt iets anders is dan de genezing of preventie van ziekte. [[Mildred Blaxter]]<ref>{{Citeer boek|titel=Health.|auteurlink=https://www.theguardian.com/education/2010/sep/21/mildred-blaxter-obituary-sociologist|auteur=Blaxter, Mildred.|medeauteurs=|taal=eng|url=|uitgever=Cambridge: Polity Press|datum=2004|pagina's=|ISBN=9780745648453|doi=}}</ref> verwoordde het in 2004 als volgt: “''Health can be defined negatively, as the absence of disease, functionally, as the ability to cope with everyday activities, or positively, as fitness or well-being''”.  


'''Het ‘spinnenweb’.''' 
De keuze voor de term positieve gezondheid slaat een brug naar de bevindingen uit de [[positieve psychologie]]: een stroming binnen de psychologie waar onderzoek gedaan wordt naar wat maakt dat mensen welbevinden ervaren en floreren. [[Corey L.M. Keyes]]<ref>{{Citeer boek|titel=Toward a Science of Mental health. Handbook of Positive Psychology.|auteurlink=https://www.researchgate.net/profile/Corey_Keyes?_sg=0VqJaAXYQReOejspNZ6v3WYsusTAHVafllY3c63D9t5ncux50cYmR0FWrAY_H4hNyqwNIMCh_EA9VL_avA8xoCpzlpK3gcLf|auteur=Keyes, C.L.M.|medeauteurs=Lopez, S.J.|voornaam=|achternaam=Keyes|taal=eng|url=|uitgever=New York: Oxford University Press.|datum=juli 2002|pagina's=45-59|ISBN=9780195187243|doi=10.1093/oxfordhb/9780195187243.013.0009}}</ref>  ontwikkelde het “Complete State Model of Mental Health”. Volgens Keyes bestaat mentale gezondheid uit een combinatie van emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden. Mensen die zich in het midden van het spectrum bevinden worden als gemiddeld gezond beschouwd, Keyes spreekt van floreren (flourishing) als er sprake is van een hoog niveaus van welbevinden en goed functioneren op psychologisch en sociaal gebied en van lijden (languishing) als er sprake is van een laag niveau van welbevinden<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Westerhof|voornaam=G.J.|last2=Keyes|first2=C.L.M.|medeauteurs=|taal=eng|url=|titel=Mental Illness and Mental Health: The Two Continua Model Across the Lifespan|jaargang=juni 2010|tijdschrift=Journal of Adult Development|datum=juni 2010|nummer=17(2)|pp=110–119|doi=10.1007/s10804-009-9082-y}}</ref>. Emeritus hoogleraar positieve psychologie aan de [[Universiteit Twente]] prof. dr. Jan Auke Walburg<ref>{{Citeer boek|titel=Positieve gezondheid, naar een bloeiende samenleving|auteurlink=|auteur=Walburg|medeauteurs=|voornaam=Jan Auke|taal=nl|url=|uitgever=Bohn Stafleu van Loghum|datum=oktober 2015|pagina's=|ISBN=9789036810401}}</ref> stelt dat gezondheid meer is dan het vermogen om ons aan te passen en onszelf te redden. Ons belangrijkste vermogen is tot bloei te kunnen komen .
 
De zes pijlers zijn verwerkt in een tool: het spinnenwebdiagram. Deze versie uit 2016 heeft meer toelichting per dimensie en er worden wat eenvoudiger woorden gebruikt dan eerdere versies. Inmiddels is er ook een versie voor kinderen<ref>{{Citeer web|url=https://iph.nl/tools/voor-kinderen/|titel=spinnenweb voor kinderen|bezochtdatum=20-1-2019|auteur=iPH|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=}}</ref> , een [https://kind.mijnpositievegezondheid.nl/login.php website] en een digitale [https://test.mijnpositievegezondheid.nl/login.php vragenlijst]. Op basis van de antwoorden op 42 vragen bij de termen, wordt een individuele score berekend. Het spinnenweb is bedoeld als leidraad voor een gesprek bijvoorbeeld tussen arts en patiënt over diens gezondheid en welbevinden op de zes dimensies en wensen om wellicht iets te verbeteren. Niet het oordeel van de professional staat centraal, maar wat de persoon zelf belangrijk vindt en waar hij of zij bereid is aan te werken. 
 
'''Ontwikkelingen en implementatie'''.
 
Het werk van Huber wordt heel positief ontvangen<ref>{{Citeer web|url=https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2015/04/10/naar-nieuwe-zorg-en-zorgberoepen-de-contouren|titel=Naar nieuwe zorg en zorgberoepen: de contouren.
Rapport over een toekomstgerichte opleidingen- en beroepenstructuur in Nederland.|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=Dr. Marian Kaljouw en Dr. Katja van Vliet|achternaam=|voornaam=|datum=10 april 2015|uitgever=|taal=NL}}</ref>, ze ontving in 2012 de [[ZonMw]] Parel<ref>{{Citeer web|url=https://www.zonmw.nl/nl/actueel/parelprojecten/parel-voor-nieuw-concept-van-gezondheid/|titel=Zon Mw parelprojecten|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|uitgever=|taal=nl}}</ref> voor haar initiatief en het belang van de omslag van de focus op ziekte naar gezondheid wordt tegenwoordig breed ondersteund (De Gruijter et al ., 2014<ref>{{Citeer web|url=https://www.verwey-jonker.nl/doc/participatie/314026-wat-doet-de-zorgprofessional-in-2030-WEB.pdf|titel=Meedenkers aan het woord. Focusgroepen over ‘Zorg voor Gezondheid in 2030’|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=de Gruijter|voornaam=Marjan|datum=najaar 2014|uitgever=Verwey Jonker Instituut|taal=nl}}</ref>). Het door Huber in 2015 opgerichte [https://iph.nl/ Institute for Positive Health] is bezig het concept nog beter te operationaliseren<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=Machteld|medeauteurs=Hans Peter Jung|taal=nl|url=|titel=Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte én gezondheid.|jaargang=2015|tijdschrift=Bijblijven|datum=13-10-2015|nummer=31|pp=589-597|doi=10.1007/s12414-015-0072-7}}</ref>,  te concretiseren<ref>{{Citeer web|url=https://mijnpositievegezondheid.nl/wp-content/uploads/2017/06/ZonMw-rapport-posgez-innl2016-_zonmw_iph_def.pdf|titel=‘Positieve gezondheid’ in Nederland
Wie, wat, waarom en hoe?
Een inventarisatie|bezochtdatum=06-01-2019|auteur=|achternaam=van Steekelenburg|voornaam=Ellen|medeauteurs=Ingrid Kersten,
Machteld Huber|datum=maart 2016|uitgever=|taal=nl}}</ref> en vooral te implementeren<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Jung|voornaam=H.P.|medeauteurs=Jung T, Liebrand S, Huber M, Stupar-Rutenfrans A, Wensing M.|taal=nl|url=https://www.henw.org/artikelen/meer-tijd-voor-patienten-minder-verwijzingen|titel=Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen?|jaargang=2018|tijdschrift=Huisarts en Wetenschap|datum=16-02-2018|serie=|doi=DOI:10.1007/S12445-018-0062-y|doilabel=}}</ref> in de gezondheidszorg om zo de beweging die ontstaan is rond Positieve Gezondheid stimuleren, versterken en versnellen.  
 
Steeds meer (zorg)professionals en gemeenten hebben positieve gezondheid als speerpunt is in hun beleid<ref>{{Citeer web|url=https://www.iresearch.nl/positieve-gezondheid/|titel=Positief Gezonde Gemeenten|bezochtdatum=2019-01-19|werk=iresearch|taal=nl-NL}}</ref>. Uit onderzoek blijkt dat in 2018 meer dan 50% van de gemeenten in hun beleidsnotitie verwijzen naar positieve gezondheid en er worden op verschillende plaatsen pilots gedaan. Een voorbeeld daarvan is huisarts Hans-Peter Jung in Afferden, Limburg die stelt dat door meer tijd per patiënt uit te trekken en het ‘andere’ gesprek te voeren 25% minder doorverwijzingen naar de 2e lijn plaats vinden. De huisartsenpraktijk zou 8 à 9% goedkoper zijn dan de oude manier<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Jung|voornaam=Hans Peter,|medeauteurs=Thomas Jung, Sil Liebrand, Machteld Huber, Snežana Stupar-Rutenfrans, Michel Wensing|taal=Ned|url=https://iph.nl/wp-content/uploads/2018/04/artikel-henw-meer-tijd-voor-patienten-minder-verwijzingen.pdf|titel=Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen|jaargang=2018|tijdschrift=Huisarts en Wetenschap|datum=maart 2018|pp=39-41|doi=10.1007/s12445-018-0062-y}}</ref> . 
 
'''Link met andere vakgebieden.'''
 
Deze kijk op gezondheid sluit aan op de visie van Aaron Antonovsky die voorstelde het begrip [[salutogenese]] (als tegenhanger van pathogenese) te gebruiken om daarmee te laten zien dat werken aan gezondheid echt iets anders is dan de genezing of preventie van ziekte.  [[:en:Mildred_Blaxter#cite_note-Guardian-1|Mildred Blaxter]]<ref>{{Citeer boek|titel=Health.|auteurlink=https://www.theguardian.com/education/2010/sep/21/mildred-blaxter-obituary-sociologist|auteur=Blaxter, Mildred.|medeauteurs=|taal=eng|url=|uitgever=Cambridge: Polity Press|datum=2004|pagina's=|ISBN=9780745648453|doi=}}</ref> verwoordde het in 2004 als volgt: “''Health can be defined negatively, as the absence of disease, functionally, as the ability to cope with everyday activities, or positively, as fitness or well-being''”.
 
De keuze voor de term '''Positieve Gezondheid''' slaat een brug naar de bevindingen uit de [[positieve psychologie]]: een stroming binnen de psychologie waar onderzoek gedaan wordt naar wat maakt dat mensen welbevinden ervaren en floreren. Corey L.M. Keyes<ref>{{Citeer boek|titel=Toward a Science of Mental health. Handbook of Positive Psychology.|auteurlink=https://www.researchgate.net/profile/Corey_Keyes?_sg=0VqJaAXYQReOejspNZ6v3WYsusTAHVafllY3c63D9t5ncux50cYmR0FWrAY_H4hNyqwNIMCh_EA9VL_avA8xoCpzlpK3gcLf|auteur=Keyes, C.L.M.|medeauteurs=Lopez, S.J.|voornaam=|achternaam=Keyes|taal=eng|url=|uitgever=New York: Oxford University Press.|datum=juli 2002|pagina's=45-59|ISBN=9780195187243|doi=10.1093/oxfordhb/9780195187243.013.0009}}</ref>  ontwikkelde het “Complete State Model of Mental Health”. Volgens Keyes bestaat mentale gezondheid uit een combinatie van emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden. Mensen die zich in het midden van het spectrum bevinden worden als gemiddeld gezond beschouwd, Keyes spreekt van floreren (flourishing) als er sprake is van een hoog niveaus van welbevinden en goed functioneren op psychologisch en sociaal gebied en van lijden (languishing) als er sprake is van een laag niveau van welbevinden<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Westerhof|voornaam=G.J.|last2=Keyes|first2=C.L.M.|medeauteurs=|taal=eng|url=|titel=Mental Illness and Mental Health: The Two Continua Model Across the Lifespan|jaargang=juni 2010|tijdschrift=Journal of Adult Development|datum=juni 2010|nummer=17(2)|pp=110–119|doi=10.1007/s10804-009-9082-y}}</ref>. Emeritus hoogleraar positieve psychologie aan de [[Universiteit Twente]] prof. dr. Jan Auke Walburg<ref>{{Citeer boek|titel=Positieve gezondheid, naar een bloeiende samenleving|auteurlink=|auteur=Walburg|medeauteurs=|voornaam=Jan Auke|taal=nl|url=|uitgever=Bohn Stafleu van Loghum|datum=oktober 2015|pagina's=|ISBN=9789036810401}}</ref> stelt dat gezondheid meer is dan het vermogen om ons aan te passen en onszelf te redden. Ons belangrijkste vermogen is tot bloei te kunnen komen .


Anderen noemen overeenkomsten met persoonsgerichte zorg en het [[International Classification of Functioning, Disability and Health|ICF-model]]. Eens is men het over het feit dat Positieve Gezondheid breder is dan het biopsychosociale model. Dat model kan gezien worden als voorloper van de nieuwe opvattingen over gezondheid.
Anderen noemen overeenkomsten met persoonsgerichte zorg en het [[International Classification of Functioning, Disability and Health|ICF-model]]. Eens is men het over het feit dat Positieve Gezondheid breder is dan het biopsychosociale model. Dat model kan gezien worden als voorloper van de nieuwe opvattingen over gezondheid.


'''Kritiek.'''
== Kritiek ==
 
Het feit dat het woord ‘gezondheid’ gebruikt wordt voor een toestand en ook voor het omgaan met die toestand wordt soms als verwarrend beschouwd. Mensen kunnen op een gezonde en ongezonde manier omgaan met hun eigen (on)gezondheid<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Van der Stel|voornaam=Jaap|medeauteurs=|taal=nl|url=|titel=Definitie ‘gezondheid’ aan herziening toe.|jaargang=2016|tijdschrift=Medisch Contact|datum=9 juni 2016|nummer=23|pp=18-19}}</ref><ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Poiesz|voornaam=T.|medeauteurs=Caris, J., & Lapré, F.|taal=nl|url=https://www.tias.edu/kennisgebieden/detail/health/detail/gezondheid-een-definitie|titel=Gezondheid: Een definitie?|jaargang=2016|tijdschrift=TSG Tijdschrift Gezondheidswetenschappen, 94(7),|datum=20 juli 2016|nummer=|pp=252-255}}</ref><ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=M.|medeauteurs=|taal=nl|url=|titel=Antwoord op ‘Gezondheid: een definitie?’ van Poiesz, Caris en Lapré.|jaargang=2016|tijdschrift=Tijdschrift Gezondheidswetenschappen|datum=1-12-2016|nummer=8|pp=292-296}}</ref>. Andere kanttekeningen betreffen de vraag of iedereen wel in staat is zelf de regie te voeren over hun eigen gezondheid<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=van Staa|voornaam=A.|medeauteurs=Cardol, M. & Dam, A. van|taal=nl|url=|titel=Positieve gezondheid kritisch beschouwd|jaargang=2017|tijdschrift=Tijdschrift voor positieve psychologie.|datum=november 2017|nummer=4}}</ref> en de kwestie of deze visie op gezondheid niet (onbedoeld) medicaliserend kan werken. Als het hele leven tot de gezondheidszorg gaat behoren wordt het terrein dat de huisarts moet bestrijken misschien wel erg groot. Anderen wijzen op de lastigheden rondom het meetbaar maken van het concept en de overlap met een ontwikkeling als [[Shared_decision-making_in_medicine|Shared decision-making in medicine]], of patientenparticpatie.  
Het feit dat het woord ‘gezondheid’ gebruikt wordt voor een toestand en ook voor het omgaan met die toestand wordt soms als verwarrend beschouwd. Mensen kunnen op een gezonde en ongezonde manier omgaan met hun eigen (on)gezondheid<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Van der Stel|voornaam=Jaap|medeauteurs=|taal=nl|url=|titel=Definitie ‘gezondheid’ aan herziening toe.|jaargang=2016|tijdschrift=Medisch Contact|datum=9 juni 2016|nummer=23|pp=18-19}}</ref><ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Poiesz|voornaam=T.|medeauteurs=Caris, J., & Lapré, F.|taal=nl|url=https://www.tias.edu/kennisgebieden/detail/health/detail/gezondheid-een-definitie|titel=Gezondheid: Een definitie?|jaargang=2016|tijdschrift=TSG Tijdschrift Gezondheidswetenschappen, 94(7),|datum=20 juli 2016|nummer=|pp=252-255}}</ref><ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Huber|voornaam=M.|medeauteurs=|taal=nl|url=|titel=Antwoord op ‘Gezondheid: een definitie?’ van Poiesz, Caris en Lapré.|jaargang=2016|tijdschrift=Tijdschrift Gezondheidswetenschappen|datum=1-12-2016|nummer=8|pp=292-296}}</ref>. Andere kanttekeningen betreffen de vraag of iedereen wel in staat is zelf de regie te voeren over hun eigen gezondheid<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=van Staa|voornaam=A.|medeauteurs=Cardol, M. & Dam, A. van|taal=nl|url=|titel=Positieve gezondheid kritisch beschouwd|jaargang=2017|tijdschrift=Tijdschrift voor positieve psychologie.|datum=november 2017|nummer=4}}</ref> en de kwestie of deze visie op gezondheid niet (onbedoeld) medicaliserend kan werken. Als het hele leven tot de gezondheidszorg gaat behoren wordt het terrein dat de huisarts moet bestrijken misschien wel erg groot. Huber betoogt daarentegen dat werken met Positieve Gezondheid juist een samenwerking vereist van diverse disciplines, waaronder de huisarts.  


<br />
{{Appendix}}
{{authority control|TYPE=|Wikidata= }}
{{nocat}}

Huidige versie van 4 mrt 2019 om 00:41

Positieve Gezondheid is een begrip uit de gezondheidszorg dat niet zozeer de ziekte, maar een betekenisvol leven van mensen centraal stelt. De aanhangers van positieve gezondheid leggen de nadruk op de veerkracht en het aanpassingsvermogen van mensen en niet op hun beperkingen of ziektes.

Aanleiding

De aanleiding om naar een begrip als positieve gezondheid te kijken, was twijfel over de houdbaarheid van het in 1948 door de Wereldgezondheidsorganisatie gegeven definitie van gezondheid. De omschrijving “Health as the ability to adapt and self manage, in the face of social, physical and emotional challenges”, vertaald als “Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” (Huber et al, 2011[1]) beoogt een alternatief te bieden voor de oudere definitie[2]): “Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity”. Deze WHO-definitie heeft het over een toestand van compleet welbevinden dus, op drie domeinen. Omdat de levensverwachting stijgt en het aantal mensen met één of meer chronische aandoeningen toeneemt, hebben steeds minder mensen een volledig fysiek, mentaal en sociaal ‘welbevinden’ en zouden deze dus ziek zijn. Het was reden voor twee belangrijke Nederlandse organisaties op het gebied van gezondheid, ZonMw en de Gezondheidsraad, sman met de arts en onderzoeker Machteld Huber in 2009 in Den Haag een conferentie over het onderwerp te organiseren, onder de titel ‘Wat is gezondheid, een toestand of een vermogen?’ Dé vraag van deze conferentie was of de – destijds als zeer vooruitstrevend beschouwde - definitie van de WHO nog wel voldeed en zo niet, wat een passend alternatief zu zijn.

Het concept Positieve Gezondheid

De kern van het nieuwe concept is dat gezondheid geen statisch gegeven is; het gaat om veerkracht, aanpassingsvermogen en eigen regie. Door hierop de nadruk te leggen worden patiënten aangesproken op hun vermogen tot actie en niet benaderd als passieve zieke. Gezondheid is iets dynamisch, en tegelijk verbonden met vaardigheden (coping strategie) die ontwikkeld kunnen worden. Om het draagvlak te toetsen en om tot een praktische uitwerking van het concept te komen interviewde Huber in opdracht van ZonMw tal van experts, zorgprofessionals en burgers over hun mening over het concept én hun opvattingen over ‘indicatoren’ om gezondheid te beoordelen. Dat resulteerde in het idee dat gezondheid geen doel op zich zou moeten zijn, maar een middel om het leven te leven zoals iemand dat zelf graag wil, om welbevinden te ervaren en te kunnen floreren. De vraag naar indicatoren leverde 'zes dimensies' met 32 subcategorieën op, die volgens de geïnterviewden ‘gezondheid’ in kaart brengen, namelijk:

  • lichaamsfuncties (ik voel me gezond en fit),
  • mentaal welbevinden (ik voel me vrolijk),
  • zingeving (ik heb vertrouwen in mijn toekomst),
  • kwaliteit van leven (ik geniet van mijn leven),
  • meedoen (ik heb goed contact met andere mensen) en
  • dagelijks functioneren (ik kan goed voor mezelf zorgen).

Deze brede invulling in zes dimensies wordt ‘Positieve Gezondheid’[3] genoemd.

De zes dimensies zijn verwerkt in een zogenaamd spinnenwebdiagram.[4]Het spinnenweb is bedoeld als leidraad voor een gesprek, bijvoorbeeld tussen arts en patiënt over diens gezondheid en welbevinden volgens de zes dimensies en de eventuele wens om iets te veranderen. Niet het oordeel van de professional staat centraal, maar dat wat de persoon zelf belangrijk vindt en waar hij of zij aan wil werken.

Ontwikkelingen en implementatie

Het werk van Huber wordt positief ontvangen[5], ze ontving in 2012 de ZonMw Parel[6] voor haar initiatief en het belang van de omslag van de focus op ziekte naar gezondheid wordt tegenwoordig breed ondersteund (De Gruijter et al ., 2014[7]). In diverse publicaties wordt getracht het concept nog beter te operationaliseren[8], te concretiseren[9] en voorstellen te doen voor implementatie[10] in de gezondheidszorg. Steeds meer (zorg)professionals en gemeenten hebben positieve gezondheid als speerpunt in hun beleid[11]. Uit onderzoek blijkt dat in 2018 meer dan 50% van de gemeenten in hun beleidsnotitie verwijzen naar positieve gezondheid en er worden op verschillende plaatsen pilots gedaan. Een voorbeeld daarvan is huisarts Hans-Peter Jung in Afferden, Limburg die stelt dat door meer tijd per patiënt uit te trekken en het ‘andere’ gesprek te voeren 25% minder doorverwijzingen naar de 2e lijn plaats vinden. De huisartsenpraktijk zou 8 à 9% goedkoper zijn dan de oude manier[12] .

Link met andere begrippen

Deze kijk op gezondheid sluit aan op de visie van Aaron Antonovsky die voorstelde het begrip salutogenese (als tegenhanger van pathogenese) te gebruiken om daarmee te laten zien dat werken aan gezondheid echt iets anders is dan de genezing of preventie van ziekte. Mildred Blaxter[13] verwoordde het in 2004 als volgt: “Health can be defined negatively, as the absence of disease, functionally, as the ability to cope with everyday activities, or positively, as fitness or well-being”.

De keuze voor de term positieve gezondheid slaat een brug naar de bevindingen uit de positieve psychologie: een stroming binnen de psychologie waar onderzoek gedaan wordt naar wat maakt dat mensen welbevinden ervaren en floreren. Corey L.M. Keyes[14]  ontwikkelde het “Complete State Model of Mental Health”. Volgens Keyes bestaat mentale gezondheid uit een combinatie van emotioneel, psychologisch en sociaal welbevinden. Mensen die zich in het midden van het spectrum bevinden worden als gemiddeld gezond beschouwd, Keyes spreekt van floreren (flourishing) als er sprake is van een hoog niveaus van welbevinden en goed functioneren op psychologisch en sociaal gebied en van lijden (languishing) als er sprake is van een laag niveau van welbevinden[15]. Emeritus hoogleraar positieve psychologie aan de Universiteit Twente prof. dr. Jan Auke Walburg[16] stelt dat gezondheid meer is dan het vermogen om ons aan te passen en onszelf te redden. Ons belangrijkste vermogen is tot bloei te kunnen komen .

Anderen noemen overeenkomsten met persoonsgerichte zorg en het ICF-model. Eens is men het over het feit dat Positieve Gezondheid breder is dan het biopsychosociale model. Dat model kan gezien worden als voorloper van de nieuwe opvattingen over gezondheid.

Kritiek

Het feit dat het woord ‘gezondheid’ gebruikt wordt voor een toestand en ook voor het omgaan met die toestand wordt soms als verwarrend beschouwd. Mensen kunnen op een gezonde en ongezonde manier omgaan met hun eigen (on)gezondheid[17][18][19]. Andere kanttekeningen betreffen de vraag of iedereen wel in staat is zelf de regie te voeren over hun eigen gezondheid[20] en de kwestie of deze visie op gezondheid niet (onbedoeld) medicaliserend kan werken. Als het hele leven tot de gezondheidszorg gaat behoren wordt het terrein dat de huisarts moet bestrijken misschien wel erg groot. Anderen wijzen op de lastigheden rondom het meetbaar maken van het concept en de overlap met een ontwikkeling als Shared decision-making in medicine, of patientenparticpatie.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Huber, M., Knottnerus, J. Green, L. et al (26 jul). How should we define health?. BMJ 2011 DOI:10.1136/bmj.d4163.
  2. º WHO (1948). Preamble to the Constitution of the World Health Organization. Geneva, World Health Organization.
  3. º [www.iPH.nl Institute for positive health] Geraadpleegd op 06-01-2019
  4. º iPH. spinnenweb voor kinderen Geraadpleegd op 20-1-2019
  5. º (nl) Dr. Marian Kaljouw en Dr. Katja van Vliet. Naar nieuwe zorg en zorgberoepen: de contouren. Rapport over een toekomstgerichte opleidingen- en beroepenstructuur in Nederland. (10 april 2015) Geraadpleegd op 06-01-2019
  6. º (nl) Zon Mw parelprojecten Geraadpleegd op 06-01-2019
  7. º (nl) de Gruijter, Marjan. Meedenkers aan het woord. Focusgroepen over ‘Zorg voor Gezondheid in 2030’. Verwey Jonker Instituut (najaar 2014) Geraadpleegd op 06-01-2019
  8. º Huber, Machteld, Hans Peter Jung (13-10-2015). Persoonsgerichte zorg is gebaat bij kennis van ziekte én gezondheid.. Bijblijven 2015 (31): 589-597. DOI:10.1007/s12414-015-0072-7.
  9. º (nl) van Steekelenburg, Ellen; Ingrid Kersten, Machteld Huber. ‘Positieve gezondheid’ in Nederland Wie, wat, waarom en hoe? Een inventarisatie (maart 2016) Geraadpleegd op 06-01-2019
  10. º Jung, H.P., Jung T, Liebrand S, Huber M, Stupar-Rutenfrans A, Wensing M. (16-02-2018). Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen?. Huisarts en Wetenschap 2018 DOI:[1].
  11. º (nl) Positief Gezonde Gemeenten. iresearch Geraadpleegd op 2019-01-19
  12. º Jung, Hans Peter,, Thomas Jung, Sil Liebrand, Machteld Huber, Snežana Stupar-Rutenfrans, Michel Wensing (maart 2018). Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen. Huisarts en Wetenschap 2018: 39-41. DOI:10.1007/s12445-018-0062-y.
  13. º (en) [Mildred.], Health., Cambridge: Polity Press
  14. º (en) [C.L.M.Keyes]; Lopez, S.J., Toward a Science of Mental health. Handbook of Positive Psychology., New York: Oxford University Press.
  15. º Westerhof, G.J., Keyes, C.L.M. (juni 2010). Mental Illness and Mental Health: The Two Continua Model Across the Lifespan. Journal of Adult Development juni 2010 (17(2)): 110–119. DOI:10.1007/s10804-009-9082-y.
  16. º (nl) Walburg, Jan Auke, Positieve gezondheid, naar een bloeiende samenleving, Bohn Stafleu van Loghum
  17. º Van der Stel, Jaap (9 juni 2016). Definitie ‘gezondheid’ aan herziening toe.. Medisch Contact 2016 (23): 18-19.
  18. º Poiesz, T., Caris, J., & Lapré, F. (20 juli 2016). Gezondheid: Een definitie?. TSG Tijdschrift Gezondheidswetenschappen, 94(7), 2016: 252-255.
  19. º Huber, M. (1-12-2016). Antwoord op ‘Gezondheid: een definitie?’ van Poiesz, Caris en Lapré.. Tijdschrift Gezondheidswetenschappen 2016 (8): 292-296.
  20. º van Staa, A., Cardol, M. & Dam, A. van (november 2017). Positieve gezondheid kritisch beschouwd. Tijdschrift voor positieve psychologie. 2017 (4)
rel=nofollow
rel=nofollow
  Authority control    (type ontbreekt): Zoekt op Wikidata (zoek met reasonator)
rel=nofollow
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Positieve_gezondheid&oldid=284541"