Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Johanneskerk (Peize): verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Johanneskerk_(Peize)&oldid=48187334 ‎ -1 - Martijn425 13 dec 2016)
 
(Aanpassing en aanvulling uit oa http://reliwiki.nl/index.php?title=Peize,_Kerkstraat_2_-_Johannes_de_Doper&oldid=365739 14 dec 2016 (start ipx 1 jun 2008) Pa3ems)
 
Regel 22: Regel 22:
| monumentstatus    = Rijksmonument
| monumentstatus    = Rijksmonument
| monumentnummer    = 32140
| monumentnummer    = 32140
| monumentnummer2  = 32141
| monumentnummer3  = 451864
| periode          = [[Romaanse architectuur|Romaans]]
| periode          = [[Romaanse architectuur|Romaans]]
| architect        =  
| architect        =  
Regel 38: Regel 40:
| orgel            = A. Verbeeck, 1631
| orgel            = A. Verbeeck, 1631
| zitplaatsen      =  
| zitplaatsen      =  
| diverse          =  
| diverse          = [[PKN Nederlands Hervormd]]<br>  Kerkstraat 2  9321HB
| titelkardinaal    =  
| titelkardinaal    =  
| aartsbisdom      =  
| aartsbisdom      =  
Regel 50: Regel 52:


De '''Johanneskerk''' is een middeleeuws kerkgebouw in het [[Drenthe|Drentse]] dorp [[Peize]] in de gemeente [[Noordenveld (gemeente)|Noordenveld]].
De '''Johanneskerk''' is een middeleeuws kerkgebouw in het [[Drenthe|Drentse]] dorp [[Peize]] in de gemeente [[Noordenveld (gemeente)|Noordenveld]].
==Geschiedenis==
Het kerkgebouw bestaat uit twee gedeelten, het schip en het koor, dat zoals bij alle oude kerken naar het oosten gericht staat. Het schip is het oudst, vermoedelijk uit het midden van de l3e eeuw. Deze datering berust op de grootte van de gebruikte kloostermoppen en op de vorm van de ramen. De ramen hebben aan de buitenzijde ronde romaanse bogen en aan de binnenzijde flauwe gotische spitsbogen. Bij de bouw van de kerk zijn voor de fundering zware veldkeien gebruikt. De kerk is gewijd aan Johannes de Doper.


== Beschrijving ==
In 1624 had de kerk een zware westtoren.  
De kerk wordt omringd door [[eik|eiken]] en bevindt zich op een natuurlijk [[kerkheuvel]] die nog extra door mensen opgehoogd is. Het kerkhof wordt omgeven door een stenen [[keermuur|keermuurtje]] uit de 15e eeuw of van later datum, op de plek waar het terrein vroeger [[gracht|omgracht]] was. Tot 1828 werden hier mensen begraven. In 1930 zijn de graven rond de kerk geruimd. Heden ten dage wordt er gekerkt door de [[oecumenische gemeente]] van Peize.


=== Exterieur ===
Het orgel, gebouwd in 1631, is nog tweemaal verbouwd, eerst door Arp Schnitger en later nog eens door A.A. Hinsz.
De kerk is gefundeerd op [[zwerfsteen|veldkeien]]. Het schip is naar alle waarschijnlijkheid het oudste deel van de kerk, met muren van wel een meter dik. Op basis van de grootte van de gebruikte [[kloostermop|kloostermoppen]] en de vorm van de vensters wordt aangenomen dat dit deel uit het midden van de 13e eeuw stamt. Oorspronkelijk zaten in de noord- en zuidmuur [[noormannendeur|noormannendeuren]], maar deze zijn beide dichtgemetseld.
Het koor van de kerk was eerst een stuk kleiner, maar is vergroot in 1824.
De vorige kerktoren had een bredere basis en was waarschijnlijk ook stomp. Deze is in 1624 afgebroken en de kerk heeft geen toren gehad tot 1803. Wel had de kerk een [[klokkenstoel]]. De huidige toren is in 1803 gebouwd. De klok is gegoten door de firma Van Bergen uit [[Midwolda]]. Het [[offerblok]] van de kerk stamt uit de 18e eeuw en staat nu in de toren.


=== Interieur ===
==Monumentomschrijving Rijksdienst==
Bij de restauratie van 1964-'68 is de huidige [[triomfboog (kerk)|triomfboog]] tussen schip en koor gereconstrueerd op de oude fundamenten van de vorige boog. De familie de Coninck beschouwde het koor van de kerk als hun persoonlijk eigendom met daarin hun eigen [[herenbank]] en [[grafkelder]]. Leden van deze familie bewoonden de [[havezate]] '[[Huis te Peize]]' van 1652 tot 1795 en waren ook lid van de Drentse Ridderschap. De grafkelder van de familie is in 1824 vernield en gedicht. In het koor liggen twee [[grafsteen|grafstenen]], één van Mr. Gijsbertus Carel Ferdinand Gasinjet, [[maire (burgemeester)|maire]] en [[schout]] van Peize en [[Eelde]] van 1812 tot 1819. De andere grafsteen is een kopie van de steen die ligt op het graf van Hendrik Willem Hovingh Veith op de begraafplaats aan de Oude Velddijk.
====Kerk====
Nederlands Hervormde Kerk. Oorspronkelijk 13e eeuwse eenbeukige kerk, doch belangrijk gewijzigd. Inventaris: preekstoel XVIIId, smeedijzeren doopbekkenhouder. Oorspronkelijk eenklaviers orgel in 1631 gemaakt door A. Verbeeck voor de Pepergasthuiskerk te Groningen. In 1697 door Arp Schnitger omgebouwd en voorzien van een vrij Pedaal. het Rugwerk werd in 1757 toegevoegd door A.A. Hinsz. In 1862 werd het orgel door P. van Oeckelen in Peize geplaatst. Orgelkas 1785, instrument A.A. Hinsz.


Jan Dieters Brugma uit [[Groningen (stad)|Groningen]] heeft in 1751 de eikenhouten [[kansel|preekstoel]] vervaardigd. Hij heeft ook de kansels gemaakt voor de kerken van [[Usquert]] en [[Zandeweer]]. De kuip van de preekstoel is zeshoekig en is versierd met panelen met lijsten. De onderkant van de kansel en de bovenkant van het [[klankbord (preekstoel)|klankbord]] worden bekroond door een eikelknop. Tussen de kansel en het klankbord bevindt zich een [[cartouche (heraldiek)|cartouche]] met baretknop van de hand van Comelis Kooistra (1712-1796), een bekende [[beeldsnijder]] uit Groningen. Daarnaast heeft hij ook één van de twee kapstokjes voor de [[collecte|collectezakken]] vervaardigd. De trap van de preekstoel heeft dezelfde stijl als de twee [[dooptuin|doophekken]] en het diakenbankje, dat zich meestal in het koor bevindt. Deze doophekken waren eerst onderdeel van de omheining van de dooptuin rond de preekstoel, tot de kansel verplaatst werd van de zuidmuur naar de nieuwe triomfboog bij de restauratie van 1964-'68. In de kerk bevindt zich ook een [[doopvont]] van [[Bentheimer zandsteen]] dat even oud is als de kerk zelf.
====Toren====
Toren van de Nederlands Hervormde Kerk van 1803. Klokkenstoel met klok van A.H. van Bergen en Zoon, Midwolda, 1835, diam. 93 cm. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, later voorzien van elektrische opwinding.


[[Bestand:Peize orgel.JPG|miniatuur|rechts|Het orgel uit 1631]]
====Kerkhof====
Met eiken beplant en door 15e-eeuws of later keermuurtje afgezet iets verhoogd kerkhof zonder zerken, behorende bij de in aanleg 13e-eeuwse kerk.


==== Orgel ====
Uit (hergebruikte?) groot formaat zachtrode Rooswinkels opgetrokken keermuurtje, waarvan de hoogte vanaf de buitenzijde gezien varieert van ca 50 - 75 cm. Het muurtje wordt afgedekt door een platte rollaag van jongere strengperssteen van waalformaat en wordt aan wegzijde gesteund door enkele bakstenen beertjes. Het kerkhof is op verschillende plaatsen via in het muurwerk uitgespaarde traptreden toegankelijk.
De kerk van Peize is in het bezit van het oudste orgel van Drenthe. Oorspronkelijk is het orgel in 1631 gebouwd voor de [[Pepergasthuiskerk]] in de stad Groningen door Anthonie Verbeeck voor 700 [[carolusgulden|Caroli gulden]]. [[Arp Schnitger]] heeft het instrument in 1697 omgebouwd en voorzien van een vrij pedaal met 5 à 6 stemmen en 3 nieuwe blaasbalgen. [[Albertus Antoni Hinsz]] heeft het orgel in 1757 voorzien van een rugwerk en in 1785 van een orgelkas. In 1862 is het instrument overgeplaatst naar Peize door [[Petrus van Oeckelen]] voor het bedrag van ƒ2000. In 1973 werd het orgel gerestaureerd door de firma Gebr. Van Vupen uit [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Er werden drie nieuwe registers gemaakt. Sinds 1973 heeft het orgel de volgende dispositie:
{| class="wikitable" width="30%"
!Hoofdwerk
!
!Rugwerk
!
!Pedaal
!
|-
|Prestant||8'||Prestant||8'||Prestant||8'
|-
|Holpijp||8'||Quintadeen||8'||Bourdon||16'
|-
|Octaaf||4'||Fluit||4'||Octaaf||4'
|-
|Fluit||4'||Fluit||2'||Octaaf||2'
|-
|Octaaf||2'||Quint||1 1/2'||Mixtuur||3 st.
|-
|Quint||3'||Scherp||3 st.||Trompet||8'
|-
|Mixtuur||4-5-6 st.||Vox Humana||8'
|-
|Sexquialter||2-3 st.
|-
|Dulciaan||8'
|}


Kerkhof en muurtje van algemeen cultuurhistorisch belang.
== Zie ook ==
== Zie ook ==
* [[Lijst van kerken in Drenthe]]
* [[Lijst van kerken in Drenthe]]
Regel 101: Regel 78:
== Literatuur ==
== Literatuur ==
* [http://kerkvanpeize.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=78:de-dorpskerk-van-peize&catid=49:historie&Itemid=74 Kerk van Peize - De dorpskerk van Peize]
* [http://kerkvanpeize.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=78:de-dorpskerk-van-peize&catid=49:historie&Itemid=74 Kerk van Peize - De dorpskerk van Peize]
* [https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monuments/32140?Province=Drenthe&City=Peize Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Monumentnummer: 32140]
* [https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monuments/32140?Province=Drenthe&City=Peize Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Monumentnummer: 32140] 32141 en 451864
* [http://reliwiki.nl/index.php?title=Peize,_Kerkstraat_2_-_Johannes_de_Doper Reliwiki - Peize, Kerkstraat 2 - Johannes de Doper]
* [http://reliwiki.nl/index.php?title=Peize,_Kerkstraat_2_-_Johannes_de_Doper Reliwiki - Peize, Kerkstraat 2 - Johannes de Doper]
* [http://www.orgelsindrenthe.nl/nederlands/peizehk.html Orgels in Drenthe - Peize, Hervormde kerk]
* [http://www.orgelsindrenthe.nl/nederlands/peizehk.html Orgels in Drenthe - Peize, Hervormde kerk]
;Bron
{{Commonscat|Johanneskerk, Peize}}
[http://kerkvanpeize.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=78:de-dorpskerk-van-peize&catid=49:historie&Itemid=74 Kerk van Peize - De dorpskerk van Peize]
{{authority control|TYPE=|Wikidata=Q17439118 }}
[[Categorie:Kerkgebouw in Noordenveld]]
[[Categorie:Rijksmonument in Noordenveld]]
[[Categorie:Peize]]
[[Categorie:Protestants kerkgebouw in Nederland]]

Huidige versie van 20 jul 2017 om 15:50

Johanneskerk
Kerk van Peize
Kerk van Peize
Plaats Peize
Denominatie Nederlandse Hervormde Kerk
Coördinaten 53°8′N 6°29′E
Gebouwd in 13e eeuw
Uitbreiding(en) 1824
Restauratie(s) 1624, 1964-'68
Gewijd aan Johannes de Doper
Monumentale status Rijksmonument
Monumentnummer  32140, 32141, 451864
Architectuur
Stijlperiode Romaans
Toren 1803
Interieur
Orgel A. Verbeeck, 1631
Diverse PKN Nederlands Hervormd
Kerkstraat 2 9321HB
Detailkaart
Johanneskerk (Peize)
Johanneskerk (Peize)
rel=nofollow

De Johanneskerk is een middeleeuws kerkgebouw in het Drentse dorp Peize in de gemeente Noordenveld.

Geschiedenis

Het kerkgebouw bestaat uit twee gedeelten, het schip en het koor, dat zoals bij alle oude kerken naar het oosten gericht staat. Het schip is het oudst, vermoedelijk uit het midden van de l3e eeuw. Deze datering berust op de grootte van de gebruikte kloostermoppen en op de vorm van de ramen. De ramen hebben aan de buitenzijde ronde romaanse bogen en aan de binnenzijde flauwe gotische spitsbogen. Bij de bouw van de kerk zijn voor de fundering zware veldkeien gebruikt. De kerk is gewijd aan Johannes de Doper.

In 1624 had de kerk een zware westtoren.

Het orgel, gebouwd in 1631, is nog tweemaal verbouwd, eerst door Arp Schnitger en later nog eens door A.A. Hinsz.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Nederlands Hervormde Kerk. Oorspronkelijk 13e eeuwse eenbeukige kerk, doch belangrijk gewijzigd. Inventaris: preekstoel XVIIId, smeedijzeren doopbekkenhouder. Oorspronkelijk eenklaviers orgel in 1631 gemaakt door A. Verbeeck voor de Pepergasthuiskerk te Groningen. In 1697 door Arp Schnitger omgebouwd en voorzien van een vrij Pedaal. het Rugwerk werd in 1757 toegevoegd door A.A. Hinsz. In 1862 werd het orgel door P. van Oeckelen in Peize geplaatst. Orgelkas 1785, instrument A.A. Hinsz.

Toren

Toren van de Nederlands Hervormde Kerk van 1803. Klokkenstoel met klok van A.H. van Bergen en Zoon, Midwolda, 1835, diam. 93 cm. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, later voorzien van elektrische opwinding.

Kerkhof

Met eiken beplant en door 15e-eeuws of later keermuurtje afgezet iets verhoogd kerkhof zonder zerken, behorende bij de in aanleg 13e-eeuwse kerk.

Uit (hergebruikte?) groot formaat zachtrode Rooswinkels opgetrokken keermuurtje, waarvan de hoogte vanaf de buitenzijde gezien varieert van ca 50 - 75 cm. Het muurtje wordt afgedekt door een platte rollaag van jongere strengperssteen van waalformaat en wordt aan wegzijde gesteund door enkele bakstenen beertjes. Het kerkhof is op verschillende plaatsen via in het muurwerk uitgespaarde traptreden toegankelijk.

Kerkhof en muurtje van algemeen cultuurhistorisch belang.

Zie ook

Literatuur

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Johanneskerk, Peize op Wikimedia Commons.

rel=nofollow
  Authority control    (type ontbreekt): Bekijkt de gegevens op Wikidata  Q17439118 (reasonator)
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Johanneskerk_(Peize)&oldid=218098"