Makkumerwaard

De Makkumerwaard of, in het meervoud: de Makkumerwaarden, is een natuurgebied van de vereniging It Fryske Gea aan de Friese IJsselmeerkust, even ten zuiden van de Afsluitdijk.

Het gebied ligt in de gemeente Wûnseradiel bij Makkum en Piaam en bestaat uit drie eilanden. Van noord naar zuid gaat het om de Noardwaard, de Súdwaard en de Koaiwaard. Rondom deze gebieden ligt bovendien een uitgestrekt watervogelreservaat, dat zich uitstrekt van de afsluitdijk in het noorden tot het dorp Gaast in het zuiden over een breedte van zo'n anderhalf a twee kilometer.

De drie waarden vormen samen een 467 hectare groot natuurterrein, dat bestaat uit rietvelden, moerasruigten, bloemrijke hooilanden, biezen, struwelen en wilgenbossen. Het waterwildreservaat bestaat uit een vrij ondiepe (ca 3 meter) en voedselrijke kuststrook van het IJsselmeer. Deze gebieden meerekenend is de totale oppervlakte ruim 2300 hectare. Beide gebieden werden eerst beschermd als het beschermd Natuurmonument Friese IJsselmeerkust, tegenwoordig is dat gebied deel gaan uitmaken van het uitgestrekte Natura2000-gebied "IJsselmeer" Naar het zuiden liggen langs de Friese IJsselmeerkust nog vergelijkbare gebieden in de Workumerwaard.

Geschiedenis

Voor 1932 bestonden de Makkumerwaarden nog slechts uit een serie kale zandplaten die bij hoog water onderliepen. Na de afsluiting van de zuiderzee vielen de platen deels droog en raakte het gebied ontzilt, zodat het gebied begroeid kon raken met o.a. riet en wilgenbossen. De noord- en zuidwaard werden van elkaar gescheiden toen in 1928 een geul werd gebaggerd voor een betere bereikbaarheid van de haven van Makkum. Daarbij werd het baggerslib op de kop van de Sûdwaard gestort, zodat zich daar na verloop van tijd recreatiecentrum ‘de Holle Poarte” kon ontwikkelen. Na de tweede wereldoorlog werd ongeveer de helft (ca 100 ha) van de Sûwaard ingepolderd en omgzet in graspolders. Enkele jaren geleden werd het recreatiecentrum uitgebreid op groot deel van deze grondendoor o.a. de bouw van vakantiehuisjes, een recreatiestrand en waterpartijen. De zuidpunt en de randen van de zuidwaard zijn deels bekaad, maar wel natuurgebieden gebleven met vooral veel rietvelden. In de Noardwaard zowel als de Koaiwaard is door geleidelijke verruiging van de rietvelden naast ruigten en struwelen ook een flink stuk opgaand wilgenbos ontstaan.

Flora en Fauna

Makkumerwaard is vooral beroemd om het waterwildreservaat met soorten als Kluut, Visdiefje, Grote Stern en allerlei eenden, zwanen en ganzen. Verder ziet men veel riet- en moerasvogels zoals Roerdomp, Snor, Baardmannetje, Grote karekiet en Waterral. In de winter ziet men hier grote aantallen eenden, ganzen en zwanen. De rietlanden worden druk bezocht door groepen watersnippen. Roofvogels in dit gebied zijn o.a. Bruine Kiekendief en Visarend.

In de rietvelden ziet men veel dotterbloemen, aan de randen daarvan en in de ruigtes komen soorten als moerasspirea, valeriaan, poelruit en grote kaardebol veel voor. Ondiepe wateren zijn behalve met riet en biezen veel begroeid met fonteinkruiden, die veel gegeten worden door het waterwild. De hooilanden zijn evenals de rietlanden zeer rijk aan plantesoorten met o.a. orchideeën, echte koekoeksbloemen en diverse soorten zeggen. Het gebied is ook rijk aan kikkers en padden en aan vlinders en andere insekten.

Recreatie en Toegankelijkheid

Op de noordzijde van de Sûdwaard, aan het Makkumerdiep, is een groot recreatiecentrum (de Holle Poarte) aangelegd met o.a. een grote zeil- en jachthaven, een camping, een recreatiestrand en een groot terrein met vakantiehuisjes ('chalets').

De Natuurgebieden in de Makkumerwaarden zijn beperkt toegankelijk. in de Sûdwaard is een wandelroute aangelegd en bestaan plannen voor een tweede rondom het recreatiecentrum de Holle Poarte, dat enkele jaren geleden belangrijk werd uitgebreid. Op de Koaiwaard staat een vogelkijkhut, te bereiken na een korte wandeling vanaf het aan dit gebied gewijde vogelmuseumpje “It Fûgelhûs” te Piaam. Verder is dit gebied vanaf de omringende wegen en dijken prima te overzien. Een deel van de Sûdwaard nabij het recreatiecentrum zal worden ingericht als natuurgebied met wandelgelegenheid.

Beheer

De Makkumerwaard is een gebied dat door de voortschrijdende verzoeting en veroudering van de vroeger geheel onbegroeide platen steeds meer naar de vorming van ruigten en bossen neigt. Howel vooral de natuurwaarden van de rietlanden bekend zijn, worden ok de waarden van bos en ruigte door de beheerders hoog ingeschat, zodat men zich voor een groot deel bij deze natuurlijke ontwikkeling neerlegt.

De flora en fauna van de ondiepe kustwateren toont, hoewel afnemend, nog steeds sporen van het zilte verleden van vóór de afsluitdijk. Om iets daarvan te bewaren en mogelijk weer terug te brengen, zijn plannen in studie om een experimentele "compartimentering" te creëren tussen de Afsluitdijk en de Noardwaard, zodat een enkele honderden ha groot gebied weer enigszins zou kunnen verzilten.

Externe Bronnen

• Artikel op natuurkaart.nl
• Website It Fryske Gea
• Factsheet Natura2000