Wereldenergievoorziening: verschil tussen versies

Huidige versie van 22 jul 2024 om 15:02

Wereldenergievoorziening en -verbruik is de wereldwijde productie en bereiding van brandstof, opwekking van elektriciteit, energietransport en energieverbruik. Het is een fundamenteel onderdeel van de economische activiteit. Het omvat warmte,^[1] maar geen energie uit voedsel. Veel landen publiceren statistieken over de energievoorziening en het energieverbruik van hun eigen land, van andere interessante landen of van alle landen samen in één grafiek. Een van de grootste organisaties op dit gebied, het Internationaal Energieagentschap (IEA), verkoopt jaarlijks uitgebreide energiegegevens.^[2] Enerdata publiceert een gratis Jaarboek.^[3] Dit artikel geeft een korte beschrijving van het aanbod en het verbruik van energie, aan de hand van in tabellen samengevatte statistieken, van de landen en regio's die het meest produceren en verbruiken. Recente energiedata, bijv van het eindgebruik, zijn soms niet beschibaar.^[4]

De energieproductie is voor 80% fossiel.^[3] De helft daarvan wordt geproduceerd door China, de Verenigde Staten en de Arabische staten van de Perzische Golf. De Golfstaten en Rusland exporteren het grootste deel van hun productie, grotendeels naar de Europese Unie en China, waar niet genoeg energie wordt geproduceerd om aan de vraag te voldoen. De energieproductie stijgt 1 tot 2% per jaar,^[5] behalve zonne- en windenergie, die in de jaren 2010 gemiddeld 20% per jaar bedroegen.^[6]^[7]

Wereld wind- en zonne-energie (GW) ^[8]
Jaar	Wind	Zon
2012	267	104
2015	416	228
2018	563	489
2021	825	849

Hernieuwbare elektriciteitsbronnen zullen in 2024 en 2025 snel toenemen. De hoeveelheid elektriciteit die wereldwijd door hernieuwbare energiebronnen wordt opgewekt, ligt in 2025 op koers om voor het eerst de hoeveelheid elektriciteit die door steenkool wordt opgewekt te overtreffen. Er wordt verwacht dat zonne-energie alleen al in 2024 en 2025 zal voorzien in ongeveer de helft van de groei van de mondiale vraag naar elektriciteit.^[9]

Geproduceerde energie, bijvoorbeeld ruwe olie, wordt verwerkt om deze geschikt te maken voor consumptie door eindgebruikers. De toeleveringsketen tussen productie en eindverbruik omvat veel conversieactiviteiten en veel handel en transport tussen landen, waardoor een kwart van de energie verloren gaat voordat deze wordt verbruikt.

Het energieverbruik per persoon in Noord-Amerika is erg hoog, terwijl het in ontwikkelingslanden laag is en meer hernieuwbaar.^[2] Er was wereldwijd een aanzienlijke daling van het energieverbruik als gevolg van de COVID-19-pandemie , met name in de ijzer- en staalindustrie, aangezien de vraag naar nieuwbouw afnam. Om een niveau te bereiken dat vergelijkbaar is met dat in 2019, zou de wereldwijde vraag naar gefabriceerde goederen door de IJzer- en staalindustrie in de Verenigde Staten|ijzer- en staalindustrie moeten toenemen.^[10]

Wereldwijd kooldioxide-emissies van fossiele brandstofs was 38 gigaton in 2019.^[11] Het doel, gesteld in de Akkoord van Parijs ter beperking van de klimaatverandering, zal lang niet worden bereikt.^[12] Er worden verschillende scenario's ontwikkeld om het doel te bereiken.

Primaire energieproductie

Dit is de wereldwijde productie van energie, direct gewonnen of gewonnen uit natuurlijke bronnen. In energiestatistieken verwijst primaire energie (PE) naar de eerste fase waarin energie de toeleveringsketen binnenkomt vóór een verder conversie- of transformatieproces.

Energieproductie wordt meestal geclassificeerd als:

fossiel, gebruikmakend van steenkool, ruwe olie (aardolie) en aardgas;
nucleair, gebruikmakend van uranium;
hernieuwbaar, gebruikmakend van biomassa, geothermie, waterkracht, zonne-energie, getijdenenergie, golfkracht, windkracht, onder andere.

Waardering van primaire energie door IEA volgt bepaalde regels:^[13]

Fossiel: gebaseerd op lagere stookwaarde.
Nucleair: warmte geproduceerd door kernreacties, 3 keer de elektrische energie, gebaseerd op 33% efficiëntie van kerncentrales.
Hernieuwbaar:
- Biomassa op basis van lagere stookwaarde.
- Elektrische energie geproduceerd door waterkracht, windturbines en zonnepanelen.
- Geothermische energie is gesteld op meer dan 10 keer de elektrische energie vanwege het zeer lage rendement van deze centrales.

Deze regels zijn controversieel. Water- en luchtstroomenergie die waterkracht- en windturbines aandrijft, en zonlicht dat zonnepanelen aandrijft, worden niet als PE genomen, wat is ingesteld op de geproduceerde elektrische energie. Maar fossiele en nucleaire energie zijn ingesteld op de reactiewarmte die ongeveer 3 keer de elektrische energie is. Dit meetverschil kan ertoe leiden dat de economische bijdrage van hernieuwbare energie wordt onderschat.^[14]

Enerdata^[3] toont:

TOTALE ENERGIE / PRODUCTIE: Kolen, Olie, Gas, Biomassa, Warmte en Elektriciteit.
HERNIEUWBAAR / % IN ELEKTRICITEITSPRODUCTIE: Hernieuwbaar, niet-hernieuwbaar.

De tabel geeft een overzicht van de wereldwijde PE en de landen die in 2021 het meeste (76%) produceren. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in miljoen ton olie-equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh, 1 TWh = 10⁹ kWh) en % van het totaal. Hernieuwbaar is biomassa plus warmte plus hernieuwbaar percentage van elektriciteitsproductie (waterkracht, wind, zon). Nucleair is een niet-hernieuwbaar percentage van de elektriciteitsproductie. De bovengenoemde onderschatting van waterkracht-, wind- en zonne-energie ten opzichte van kern- en fossiele energie geldt ook voor Enerdata.

Grootste PE-producenten (76%)
	Totaal	Steenkool	Olie gas	Hernieuwbaar	Nucleair
China	2950	71%	13%	10%	6%
Verenigde Staten	2210	13%	69%	8%	10%
Rusland	1516	16%	78%	2%	4%
Saoedi-Arabië	610	0	100%	0	0
Iran	354	0	99%	0	1%
Verenigde Arabische Emiraten	218	0	99%	0	1%
India	615	50%	11%	33%	6%
Canada	536	5%	81%	10%	4%
Indonesië	451	69%	17%	14%	0
Australië	423	64%	33%	3%	0
Brazilië	325	1%	55%	42%	2%
Nigeria	249	0	47%	53%	0
Algerije	150	0	100%	0	0
Zuid-Afrika	151	91%	1%	8%	0
Noorwegen	214	0	93%	7%	0
Frankrijk	128	0	1%	34%	65%
Duitsland	102	27%	3%	47%	23%
Wereld	14800	27%	53%	13%	7%

Van 's werelds hernieuwbare energievoorziening wordt 68% opgewekt met biobrandstof en afval, voornamelijk in ontwikkelingslanden, 18% wordt opgewekt met waterkracht en 14% met andere hernieuwbare energiebronnen.^[15]

Energieconversie en handel

Primaire energie wordt op vele manieren omgezet in energiedragers, ook wel secundaire energie genoemd.^[16]

Kolen gaan voornamelijk naar elektriciteitscentrales. Cokes wordt verkregen door destructieve destillatie van bitumineuze steenkool.
Ruwe olie gaat voornamelijk naar olieraffinaderijen
Aardgas gaat naar aardgasverwerking installaties om verontreinigingen zoals water, kooldioxide en waterstofsulfide te verwijderen en de stookwaarde aan te passen. Het wordt gebruikt als stookgas, ook in thermische centrales.
Kernreactiewarmte wordt gebruikt in thermische centrales.
Biomassa wordt direct gebruikt of omgezet in biobrandstof.

	Export minus Import in 2021^[17]
Rusland	682
Saoedi-Arabië	388
Australië	296
Canada	245
Indonesië	226
Noorwegen	185
Italië	-114
Turkije	-118
Duitsland	-187
Zuid-Korea	-239
India	-323
Japan	-357
China	-803

Elektriciteit wordt opgewekt met

stoom- of gasturbines in een thermische centrale,
of waterturbines in een waterkracht centrale,
of windturbines, meestal in een windpark.

De uitvinding van de zonnecel in 1954 startte de opwekking van elektriciteit door zonnepanelen, aangesloten op een DC/AC omvormer. Rond 2000 maakte massaproductie van panelen dit economisch.

Veel primaire en geconverteerde energie wordt tussen landen verhandeld. In de tabel staan landen met een groot verschil in export en import in 2021, uitgedrukt in Mtoe. Een negatieve waarde geeft aan dat er veel energie-import nodig is voor de economie.^[17] De Russische gasexport is in 2022 sterk verminderd,^[18] aangezien pijpleidingen naar Azië plus LNG-exportcapaciteit veel minder is dan het gas dat niet langer naar Europa wordt gestuurd.^[19]

Groot transport gaat door tankerschip, tankwagen, LNG-tanker, spoorgoederenvervoer, pijpleiding en door elektriiteitsnetten.

Totale energie voorziening (TES)

Totale energie voorziening en primaire energie
	TES	PE
China	3650	2950
Indië	927	615
Rusland	811	1516
Japan	400	52
Z-Korea	298	151
Canada	289	536
Duitsland	286	102
Saoedi-Arabië	219	610

Totale energie voorziening (Total Energy Supply TES) geeft de som van productie en import, onder aftrek van export en opslagveranderingen.^[20] Voor de hele wereld is TES bijna gelijk aan primaire energie PE omdat import en export elkaar opheffen, maar voor landen verschillen TES en PE in kwantiteit en ook in kwaliteit als het secundaire energie betreft, bijvoorbeeld import van een olieraffinaderijproduct. TES is alle energie die nodig is om energie te leveren aan eindgebruikers.

Wereld TES geschiedenis
Jaar	TES
1990	8700
2000	9900
2010	12600
2019	14400
2020	13800
2021	14500

De tabellen geven een overzicht van TES en PE voor sommige landen waar deze veel verschillen, in 2021, en de geschiedenis van TES. De meeste groei van TES sinds 1990 vond plaats in Azië. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in Mtoe. Enerdata noemt TES Total energy consumption.^[21]

25% van de wereldwijde primaire productie wordt gebruikt voor conversie en transport, en 6% voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. 69% blijft voor eindgebruikers. Het grootste deel van de energie die verloren gaat door conversie, vindt plaats in thermische elektriciteitscentrales en het eigen gebruik van de energie-industrie.

Eindgebruik

Het bestaat uit brandstof (78%) en elektriciteit (22%). De tabellen bevatten hoeveelheden, uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh), hoeveel daarvan duurzaam is, en het gebruik per persoon per jaar. De data zijn van 2018.^[2]^[22]

Brandstof:

fossiel: aardgas, brandstof geproduceerd uit aardolie (LPG, benzine, kerosine, diesel, stookolie), uit kolen (antraciet, cokes).
duurzaam: biobrandstof en brandstof geproduceerd uit afval.
voor warmtedistributie.

De hoeveelheden zijn gebaseerd op netto calorische waarde.

In de eerste tabel staat het eindgebruik van landen/regio's die het meest (85%) gebruiken, en het eindgebruik per persoon. In ontwikkelingslanden is het gebruik per persoon laag en het brandstofgebruik relatief duurzaam. Canada, Venezuela en Brazilië wekken elektriciteit grotendeels duurzaam op met waterkracht.

Grootste eindgebruikers (85%) en gebruik per persoon.
	Brandstof Mtoe	waarvan hernieuwbaar	Elektriciteit Mtoe	waarvan hernieuwbaar	Gebruik pp toe
China	1436	6%	555	30%	1.4
Verenigde Staten	1106	8%	339	19%	4.4
Europa	982	11%	309	39%	2.5
Afrika	531	58%	57	23%	0.5
India	487	32%	104	25%	0.4
Rusland	369	1%	65	26%	3.0
Japan	201	3%	81	19%	2.2
Brazilië	166	38%	45	78%	1.0
Indonesië	126	21%	22	14%	0.6
Canada	139	8%	45	83%	5.0
Iran	147	0%	22	6%	2.1
Mexico	95	7%	25	18%	1.0
Z-Korea	85	5%	46	5%	2.6
Australië	60	7%	18	21%	3.2
Argentinië	42	7%	11	27%	1.2
Venezuela	20	3%	6	88%	0.9
Wereld	7050	14%	1970	30%	1.2

Het hernieuwbare aandeel van TFC in de wereld was 18% in 2018: 7% traditionele biomassa, 3,6% waterkracht en 7,4% andere hernieuwbare energiebronnen.^[23]

De volgende tabel toont de landen in Europa die het grootste deel (85%) gebruiken.

Grootste eindgebruikers (85%) in Europe.
Land	Brandstof Mtoe	waarvan hernieuwbaar	Elektriciteit Mtoe	waarvan hernieuwbaar
Duitsland	156	10%	45	46%
Frankrijk	100	12%	38	21%
Verenigd Koninkrijk	95	5%	26	40%
Italië	87	9%	25	39%
Spamje	60	10%	21	43%
Polen	58	12%	12	16%
Oekraine	38	5%	10	12%
Nederland	36	4%	9	16%
België	26	8%	7	23%
Zweden	20	35%	11	72%
Oostenrijk	20	19%	5	86%
Romenië	19	20%	4	57%
Finland	18	34%	7	39%
Portugal	11	20%	4	67%
Denemarken	11	15%	3	71%
Noorwegen	8	16%	10	100%

Trend

Wereldwijd eindverbruik van brandstof en elektriciteit in de periode 2010-2017:

steenkool daalde met 3%,
olie en gas steeg met 11%,
elektriciteit steeg met 19%.

Energie voor energie

Brandstof en elektriciteit wordt deels gebruikt voor constructie, onderhoud en sloop/hergebruik van installaties die brandstof en elektriciteit produceren, zoals olieboortorens, uranium isotoopscheiding en windturbines. Voor het nuttig effect van deze producenten moet de verhouding van de energieopbrengst tot de energiekosten groot genoeg zijn (Engels: EROEI energy returned on energy invested of EROI energy return on investment). Er is weinig overeenstemming in de technische literatuur over methoden en resultaten van berekening van deze verhoudingen.

Paul Brockway et al. vinden dat dergelijke verhoudingen worden gemeten voor primaire energie bij de bron (bv. ruwe olie) en in plaats daarvan moeten worden geschat voor het eindgebruik (bv. benzine). Zij berekenen reeksen EROI waarden in de jaren 1995-2011 voor fossiele brandstoffen in de wereld, zowel bij de bron als bij eindgebruik. Voor primaire EROI vinden ze ongeveer 30 maar voor eindgebruik vinden ze zeer lage EROI, elk jaar minder en gemiddeld 6. Ze concluderen dat lage en dalende EROI-waarden kunnen leiden tot beperkingen van de beschikbare energie voor de samenleving. En dat EROI op basis van hernieuwbare energie mogelijk hoger is dan EROI van fossiele brandstoffen wanneer ze worden gemeten voor eindgebruik.^[24]

Als voor eindgebruik de energie E is en de EROI waarde R, dan is de netto energie beschikbaar voor de samenleving E-E/R. Het beschikbare percentage is 100-100/R. Voor R>10 is meer dan 90% beschikbaar maar voor R=2 maar 50% en voor R=1 niets. Deze steile daling staat bekend als de netto energie klif.

Marco Raugei et al. vinden EROI 9-10 voor PV systems in Zwitserland als de verhouding van de elektrische opbrengst tot de ‘equivalente elektrische’ investering. Zij bekritiseren het inbrengen van energieopslag bij de berekening van EROI voor PV-panelen of windmolens, omdat dit het resultaat onvergelijkbaar zou maken met de conventionele EROI berekening van andere elektriciteit opwekkende installaties. Het meten van de prestaties van energietechnologieën zou moeten gebeuren in een uitgebreide analyse van het energiesysteem van een land.^[25]

Zie ook

Energiebalans (economie)
Milieu-effect: Opwarming van de Aarde, Fossiele brandstof
Energietransitie
Energiebeleid: Energiesubsidie
Mark Jacobson
Wereldenergievoorziening met wind, water en zon
Energie-unie
Geschiedenis: Fire and civilization (Goudsblom 1995); Energy in World History (Yergin, 2011)

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

º Heating – Analyse (in nl-NL).
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Data and Statistics. 2018. International Energy Agency. Webarchive
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 World Energy Statistics | Enerdata. Yearbook.enerdata.net. Geraadpleegd op 2022-08-26.
º https://ourworldindata.org/energy-missing-data
º (2020-11-28)Energie. Our World in Data.
º "-03-30/ Wereldwijde wind- en zonnegroei op schema om klimaatdoelstellingen te halen", Reuters, 2022-03-31. (En)
º [https:// ember-climate.org/insights/research/global-electricity-review-2022/ Global Electricity Review 2022] (in en-US) (2022-03-29).
º https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2022/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2022.pdf p.25 en 32
º https://www.iea.org/reports/electricity-mid-year-update-july-2024/executive-summary
º Alvik, Sverre (2020). energy-transition.html De impact van COVID op de energietransitie.
º jrc.ec.europa.eu/report_2020 EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research (in en).
º https ://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/
º [1], hoofdstuk 7
º IEA onderrapporteert bijdrage zon en wind met een factor drie in vergelijking met fossiele brandstoffen. Energy Post (31 augustus 2017).
º Informatie over hernieuwbare energie 2019: Overzicht.
º Encyclopaedia Britannica, vol.18, Energy Conversion, 15th ed., 1992
↑ ^17,0 ^17,1 Saldo van de wereldhandel in energie | Wereldwijde energiehandel | Enerdata.
º Attinasi, Maria Grazia (2022-08-04). Handelsstromen met Rusland sinds de start van de invasie van Oekraïne.
º Kan Rusland een gasdraaipunt uitvoeren naar Azië? (in en).
º Internationale aanbevelingen voor energiestatistieken (IRES) (2018).
º https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-consumption-statistics.html
º https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Electricity&year=2018
º https://www.ren21.net/wp-content/uploads/2019/05/gsr_2020_full_report_en.pdf Fig.1 p.32
º https://www.nature.com/articles/s41560-019-0425-z
º http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2016.12.042

[1] º Heating – Analyse (in nl-NL).

[balances-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Data and Statistics. 2018. International Energy Agency. Webarchive

[Enerdata-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 World Energy Statistics | Enerdata. Yearbook.enerdata.net. Geraadpleegd op 2022-08-26.

[4] º https://ourworldindata.org/energy-missing-data

[5] º (2020-11-28)Energie. Our World in Data.

[6] º "-03-30/ Wereldwijde wind- en zonnegroei op schema om klimaatdoelstellingen te halen", Reuters, 2022-03-31. (En)

[7] º [https:// ember-climate.org/insights/research/global-electricity-review-2022/ Global Electricity Review 2022] (in en-US) (2022-03-29).

[8] º https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2022/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2022.pdf p.25 en 32

[9] º https://www.iea.org/reports/electricity-mid-year-update-july-2024/executive-summary

[10] º Alvik, Sverre (2020). energy-transition.html De impact van COVID op de energietransitie.

[11] º jrc.ec.europa.eu/report_2020 EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research (in en).

[12] º https ://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/

[13] º [1], hoofdstuk 7

[14] º IEA onderrapporteert bijdrage zon en wind met een factor drie in vergelijking met fossiele brandstoffen. Energy Post (31 augustus 2017).

[15] º Informatie over hernieuwbare energie 2019: Overzicht.

[16] º Encyclopaedia Britannica, vol.18, Energy Conversion, 15th ed., 1992

[:1-17] 17,0 ^17,1 Saldo van de wereldhandel in energie | Wereldwijde energiehandel | Enerdata.

[18] º Attinasi, Maria Grazia (2022-08-04). Handelsstromen met Rusland sinds de start van de invasie van Oekraïne.

[19] º Kan Rusland een gasdraaipunt uitvoeren naar Azië? (in en).

[20] º Internationale aanbevelingen voor energiestatistieken (IRES) (2018).

[21] º https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-consumption-statistics.html

[22] º https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Electricity&year=2018

[23] º https://www.ren21.net/wp-content/uploads/2019/05/gsr_2020_full_report_en.pdf Fig.1 p.32

[24] º https://www.nature.com/articles/s41560-019-0425-z

[25] º http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2016.12.042

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Wereldenergievoorziening: verschil tussen versies

Huidige versie van 22 jul 2024 om 15:02

Inhoud

Primaire energieproductie

Energieconversie en handel

Totale energie voorziening (TES)

Eindgebruik

Trend

Energie voor energie

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Navigatiemenu

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-'''Wereldenergievoorziening''' bestaat uit het wereldwijd winnen en gebruiksklaar maken van brand- en splijtstoffen, het opwekken van elektriciteit, en het energietransport.
+'''Wereldenergievoorziening en -verbruik''' is de wereldwijde productie en bereiding van [[brandstof]], opwekking van elektriciteit, energietransport en energieverbruik. Het is een fundamenteel onderdeel van de economische activiteit. Het omvat warmte,<ref>{{cite web |title=Heating – Analyse |url=https://www.iea.org/reports/heating |access-date=2022-05-25 |website=IEA |language= nl-NL}}</ref> maar geen energie uit voedsel. Veel landen publiceren statistieken over de energievoorziening en het energieverbruik van hun eigen land, van andere interessante landen of van alle landen samen in één grafiek. Een van de grootste organisaties op dit gebied, het [[Internationaal Energieagentschap]] (IEA), verkoopt jaarlijks uitgebreide energiegegevens.<ref name="balances">[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018 Data and Statistics.] 2018. International Energy Agency. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210806060631/https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018|date=6 August 2021}}</ref> Enerdata publiceert een gratis Jaarboek.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref>
+Dit artikel geeft een korte beschrijving van het aanbod en het verbruik van energie, aan de hand van in tabellen samengevatte statistieken, van de landen en regio's die het meest produceren en verbruiken. Recente energiedata, bijv van het eindgebruik, zijn soms niet beschibaar.<ref>https://ourworldindata.org/energy-missing-data</ref>
-De mensheid heeft altijd al brandstof gebruikt. Steenkool- en oliewinning zijn heel oud.
+De energieproductie is voor 80% fossiel.<ref name="Enerdata" /> De helft daarvan wordt geproduceerd door China, de Verenigde Staten en de Arabische staten van de Perzische Golf. De Golfstaten en Rusland exporteren het grootste deel van hun productie, grotendeels naar de Europese Unie en China, waar niet genoeg energie wordt geproduceerd om aan de vraag te voldoen. De energieproductie stijgt 1 tot 2% per jaar,<ref>{{Cite journal |last1=Ritchie |first1=Hannah |last2=Roser |first2=Max |last3=Rosado |first3=Pablo |date=2020-11-28 |title=Energie |url=https://ourworldindata.org/energy-production-consumption |journal=Our World in Data |quote=Het wereldwijde energieverbruik blijft groeien, maar lijkt wel te vertragen – gemiddeld rond de 1% tot 2% per jaar.}}</ref> behalve zonne- en windenergie, die in de jaren 2010 gemiddeld 20% per jaar bedroegen.<ref>{{Cite news |date=2022-03-31 |title=Wereldwijde wind- en zonnegroei op schema om klimaatdoelstellingen te halen |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/business/sustainable-business/global-wind-solar-growth-track-meet-climate-targets-2022 -03-30/ |access-date=2022-09-16}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-03-29 |title=Global Electricity Review 2022 |url=https:// ember-climate.org/insights/research/global-electricity-review-2022/ |access-date=2022-09-16 |website=Ember |language=en-US}}</ref>
-Ook wind- en watermolens en zeilschepen bestaan al duizenden jaren.
-Ongeveer twee eeuwen geleden is met het grootschalig delven van bruin- en steenkool in mijnen veel meer brandstof beschikbaar gekomen zodat de industrialisatie kon beginnen.
-Hier wordt verder de huidige energievoorziening beschreven.
+{| class="wikitable sortable" style="float:right;"
+|+ Wereld wind- en zonne-energie (GW) <ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2022/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2022.pdf p.25 en 32</ref >
+! Jaar || Wind || Zon
+|-
+| 2012 || 267 || 104
+|-
+| 2015 || 416 || 228
+|-
+| 2018 || 563 || 489
+|-
+| 2021 || 825 || 849
+|}
+Hernieuwbare elektriciteitsbronnen zullen in 2024 en 2025 snel toenemen. De hoeveelheid elektriciteit die wereldwijd door hernieuwbare energiebronnen wordt opgewekt, ligt in 2025 op koers om voor het eerst de hoeveelheid elektriciteit die door steenkool wordt opgewekt te overtreffen. Er wordt verwacht dat zonne-energie alleen al in 2024 en 2025 zal voorzien in ongeveer de helft van de groei van de mondiale vraag naar elektriciteit.<ref>https://www.iea.org/reports/electricity-mid-year-update-july-2024/executive-summary</ref>
+Geproduceerde energie, bijvoorbeeld ruwe olie, wordt verwerkt om deze geschikt te maken voor consumptie door eindgebruikers. De toeleveringsketen tussen productie en eindverbruik omvat veel conversieactiviteiten en veel handel en transport tussen landen, waardoor een kwart van de energie verloren gaat voordat deze wordt verbruikt.
-== Energieproductie ==
+Het energieverbruik per persoon in Noord-Amerika is erg hoog, terwijl het in ontwikkelingslanden laag is en meer hernieuwbaar.<ref name="balances" /> Er was wereldwijd een aanzienlijke daling van het energieverbruik als gevolg van de COVID-19-pandemie , met name in de ijzer- en staalindustrie, aangezien de vraag naar nieuwbouw afnam. Om een niveau te bereiken dat vergelijkbaar is met dat in 2019, zou de wereldwijde vraag naar gefabriceerde goederen door de IJzer- en staalindustrie in de Verenigde Staten|ijzer- en staalindustrie moeten toenemen.<ref>{{cite web |last=Alvik |first=Sverre |date=2020 |title=De impact van COVID op de energietransitie |url=https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19-on-the- energy-transition.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/202111108202843/https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19- on-the-energy-transition.html |archive-date=8 november 2021 |access-date=8 november 2021 |website=[[Det Norske Veritas]]}}</ref>
-Wereldwijd wordt primaire energie gewonnen uit fossiele, nucleaire en duurzame bronnen. Primair betekent: direct gewonnen uit natuurlijke bronnen, niet geraffineerd of geconverteerd.
-De '''energiebronnen''' worden meestal ingedeeld in:
+Wereldwijd kooldioxide-emissies van [[fossiele brandstof]]s was 38 gigaton in 2019.<ref>{{cite web|title=EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research|url=https://edgar. jrc.ec.europa.eu/report_2020|access-date=2021-06-09|website=edgar.jrc.ec.europa.eu|language=en|archive-date=31 mei 2021|archive-url=https: //web.archive.org/web/20210531025125/https://edgar.jrc.ec.europa.eu/report_2020|url-status=live}}</ref> Het doel, gesteld in de Akkoord van Parijs ter beperking van de klimaatverandering, zal lang niet worden bereikt.<ref>https ://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/</ref> Er worden verschillende scenario's ontwikkeld om het doel te bereiken.
-* Fossiel: steen- en bruinkool, aardolie en aardgas
-* Nucleair: uranium
-* Duurzaam: onder andere waterkracht, biomassa, wind- en zonne-energie
-Duurzaam betekent niet alleen: gewonnen uit onuitputtelijke natuurlijke bronnen, maar ook: met verantwoord natuurbeheer.
+== Primaire energieproductie ==
-In de tabel staan de 16 landen die 72% produceren van het totaal van alle meer dan 190 landen.
+Dit is de wereldwijde productie van energie, direct gewonnen of gewonnen uit natuurlijke bronnen. In energiestatistieken verwijst primaire energie (PE) naar de eerste fase waarin energie de toeleveringsketen binnenkomt vóór een verder conversie- of transformatieproces.
-Deze 16 met de 28 landen van de EU produceren 78%.
-De hoeveelheden zijn uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (Mtoe/a, 1 Mtoe = 11.63 [[terawattuur]]). De data zijn van 2012.<ref name="Balances">[http://www.iea.org/statistics/statisticssearch/ IEA Statistics search, Balances]</ref>
-Primaire energie bepaling:<ref>[https://www.iea.org/publications/freepublications/publication/statistics_manual.pdf IEA Statistics manual, chapter 7]</ref>
+Energieproductie wordt meestal geclassificeerd als:
-* Fossiel: gebaseeerd op netto calorische waarde.
+* fossiel, gebruikmakend van [[steenkool]], ruwe olie (aardolie) en [[aardgas]];
-* Nucleair: warmte geproduceerd door kernreacties, 3 maal de elektrische energie, gebaseeerd op 33% rendement van kerncentrales. Deze productie wordt toegerekend aan het land waar de kerncentrales staan, vaak niet het land waar het uraniumerts gedolven is.
+* nucleair, gebruikmakend van uranium;
-* Duurzaam: biomassa gebaseeerd op netto calorische waarde. Elektriciteit geproduceerd met waterkracht, windturbines en zonnepanelen.<ref>De stromingsenergie van water en lucht die hydrolische- en wind-turbines aandrijft, en het licht dat op zonnepanelen schijnt, wordt in energie statistieken niet als primair opgenomen.</ref> Geothermische warmte die in centrales gebruikt wordt, 10 maal de opgewekte elekticiteit, gebaseerd op 10% rendement.
+* hernieuwbaar, gebruikmakend van [[biomassa]], geothermie, [[waterkracht]], zonne-energie, getijdenenergie, golfkracht, windkracht, onder andere.
-=== Energieproductie per land ===
+Waardering van primaire energie door IEA volgt bepaalde regels:<ref>[https://iea.blob.core.windows.net/assets/dbc69ca6-bbbe-4fde-8cfa-81e4abe02b8b/statistics_manual.pdf], hoofdstuk 7</ref>
-{| class="wikitable sortable"
-! width="30%" | || width="15%" |Totaal<br /><small>Mtoe/a</small> || width="15%" | Fossiel || width="15%" | Nucleair || width="15%" | Duurzaam
+* Fossiel: gebaseerd op lagere stookwaarde.
+* Nucleair: warmte geproduceerd door kernreacties, 3 keer de elektrische energie, gebaseerd op 33% efficiëntie van [[kerncentrale]]s.
+* Hernieuwbaar:
+** Biomassa op basis van lagere stookwaarde.
+** Elektrische energie geproduceerd door [[waterkracht]], [[windturbine]]s en [[zonnepaneel|zonnepanelen]].
+** Geothermische energie is gesteld op meer dan 10 keer de elektrische energie vanwege het zeer lage rendement van deze centrales.
+Deze regels zijn controversieel. Water- en luchtstroomenergie die waterkracht- en windturbines aandrijft, en zonlicht dat zonnepanelen aandrijft, worden niet als PE genomen, wat is ingesteld op de geproduceerde elektrische energie. Maar fossiele en nucleaire energie zijn ingesteld op de reactiewarmte die ongeveer 3 keer de elektrische energie is. Dit meetverschil kan ertoe leiden dat de economische bijdrage van hernieuwbare energie wordt onderschat.<ref>{{cite web|last1=Sauar|first1=Erik|title=IEA onderrapporteert bijdrage zon en wind met een factor drie in vergelijking met fossiele brandstoffen|url= http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|website=energypost.eu|date=31 augustus 2017|publisher=Energy Post|access-date= 22 april 2018|archive-date=22 april 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180422202221/http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|url-status=live}}</ref>
+Enerdata<ref name="Enerdata" /> toont:
+* TOTALE ENERGIE / PRODUCTIE: Kolen, Olie, Gas, Biomassa, Warmte en Elektriciteit.
+* HERNIEUWBAAR / % IN ELEKTRICITEITSPRODUCTIE: Hernieuwbaar, niet-hernieuwbaar.
+De tabel geeft een overzicht van de wereldwijde PE en de landen die in 2021 het meeste (76%) produceren. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in miljoen ton olie-equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh, 1 TWh = 10<sup>9</sup> kWh) en % van het totaal. Hernieuwbaar is biomassa plus warmte plus hernieuwbaar percentage van elektriciteitsproductie (waterkracht, wind, zon). Nucleair is een niet-hernieuwbaar percentage van de elektriciteitsproductie. De bovengenoemde onderschatting van waterkracht-, wind- en zonne-energie ten opzichte van kern- en fossiele energie geldt ook voor Enerdata.
+{| class="wikitable sortable" style="text-align:right"
+|+ Grootste PE-producenten (76%)
+! !! Totaal!! Steenkool !! Olie gas !! Hernieuwbaar !! Nucleair
 |-
-| '''WERELD''' ||align="right"| 13.460 ||align="right"| 82% ||align="right"| 5% ||align="right"| 13%
+| '''China'''|| 2950 || 71% || 13% || 10% || 6%
 |-
-| {{CN}} ||align="right"| 2.525 ||align="right"| 86% ||align="right"| 1% ||align="right"| 13%
+| '''Verenigde Staten'''|| 2210 || 13% || 69% || 8% || 10%
 |-
-| {{US}} ||align="right"| 1.806 ||align="right"| 80% ||align="right"| 12% ||align="right"| 8%
+| '''Rusland'''|| 1516 || 16% || 78% || 2% || 4%
 |-
-| {{RU}} ||align="right"| 1.332 ||align="right"| 95% ||align="right"| 3% ||align="right"| 2%
+| '''Saoedi-Arabië'''|| 610 || 0 || 100% || 0 || 0
 |-
-| Europese Unie ||align="right"| 799 ||align="right"| 47% ||align="right"| 29% ||align="right"| 24%
+| '''Iran'''|| 354 || 0 || 99% || 0 || 1%
 |-
-| {{SA}} ||align="right"| 625 ||align="right"| 100% ||align="right"| 0% ||align="right"| 0%
+| '''Verenigde Arabische Emiraten'''|| 218 || 0 || 99% || 0 || 1%
 |-
-| {{IN}} ||align="right"| 545 ||align="right"| 62% ||align="right"| 2% ||align="right"| 36%
+| '''India'''|| 615 || 50% || 11% || 33% || 6%
 |-
-| {{ID}} ||align="right"| 440 ||align="right"| 83% ||align="right"| 0% ||align="right"| 17%
+| '''Canada'''|| 536 || 5% || 81% || 10% || 4%
 |-
-| {{CA}} ||align="right"| 420 ||align="right"| 83% ||align="right"| 6% ||align="right"| 11%
+| '''Indonesië'''|| 451 || 69% || 17% || 14% || 0
 |-
-| {{IR}} ||align="right"| 303 ||align="right"| 99% ||align="right"| 0% ||align="right"| 1%
+| '''Australië'''|| 423 || 64% || 33% || 3% || 0
 |-
-| {{NG}} ||align="right"| 272 ||align="right"| 60% ||align="right"| 0% ||align="right"| 40%
+| '''Brazilië'''|| 325 || 1% || 55% || 42% || 2%
 |-
-| {{BR}} ||align="right"| 252 ||align="right"| 64% ||align="right"| 34% ||align="right"| 2%
+| '''Nigeria'''|| 249 || 0 || 47% || 53% || 0
 |-
-| {{QA}} ||align="right"| 220 ||align="right"| 100% ||align="right"| 0% ||align="right"| 0%
+| '''Algerije'''|| 150 || 0 || 100% || 0 || 0
 |-
-| {{MX}} ||align="right"| 219 ||align="right"| 91% ||align="right"| 1% ||align="right"| 8%
+| '''Zuid-Afrika'''|| 151 || 91% || 1% || 8% || 0
 |-
-| {{NO}} ||align="right"| 200 ||align="right"| 93% ||align="right"| 0% ||align="right"| 7%
+| '''Noorwegen'''|| 214 || 0 || 93% || 7% || 0
 |-
-| {{VE}} ||align="right"| 200 ||align="right"| 96% ||align="right"| 0% ||align="right"| 4%
+| '''Frankrijk'''|| 128 || 0 || 1% || 34% || 65%
 |-
-| {{AE}} ||align="right"| 194 ||align="right"| 100% ||align="right"| 0% ||align="right"| 0%
+| '''Duitsland'''|| 102 || 27% || 3% || 47% || 23%
 |-
-| {{KW}} ||align="right"| 173 ||align="right"| 100% ||align="right"| 0% ||align="right"| 0%
+! Wereld || 14800 || 27% || 53% || 13% || 7%
 |}
-Van de totale energieproductie is 52% aardolie en aardgas. Koeweit, Noorwegen and Qatar exporteren meer dan 80% van hun olie en gas, Saoedi-Arabië en de Arabische Emiraten meer dan 70%.
+Van 's werelds hernieuwbare energievoorziening wordt 68% opgewekt met biobrandstof en afval, voornamelijk in ontwikkelingslanden, 18% wordt opgewekt met waterkracht en 14% met andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>{{cite web | url=https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | title=Informatie over hernieuwbare energie 2019: Overzicht | access-date=8 juni 2021 | archive-date=4 februari 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200204085123/https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | url-status=live }}</ref>
-== Tussen productie en eindgebruik ==
+== Energieconversie en handel ==
-Tussen productie en eindgebruik zijn vele processen nodig.
-* Aardolieraffinage
-* Cokesfabriek
-* Uraniumverrijking
-* Biobrandstof
-Zie in [[Wereldelektriciteitsgebruik]] de paragraaf Opwekking.
-Het energietransport wordt verzorgd door
+[[File:Different energy forms (PES).png|thumb|Primaire energiebronnen worden door de energiesector getransformeerd om energiedragers te genereren.]]
-* Olie- en gastankers
-* Gasnetwerken
-* Elektriciteitsnetten
-== Eindgebruik ==
+Primaire energie wordt op vele manieren omgezet in energiedragers, ook wel secundaire energie genoemd.<ref>Encyclopaedia Britannica, vol.18, Energy Conversion, 15th ed., 1992</ref>
-Dit is de energie die wereldwijd afgeleverd wordt aan eindgebruikers. Het bestaat uit brandstof (76%), elektriciteit (20%) en warmte verkregen uit warmtedistributie (4%).
-De tabel bevat brandstof en elektriciteit hoeveelheden en hoeveel daarvan duurzaam is. Een korte warmtetabel staat apart.
-Het eindgebruik is ongeveer 60% van de primaire energieproductie. Ca 30% is al gebruikt bij olie winnen, verschepen en raffineren, kolen delven en transporteren, elektriciteit opwekken enz, vóór het de eindgebruikers bereikt, en 10% voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asphalt en petrochemicaliën.
+* Kolen gaan voornamelijk naar elektriciteitscentrales. Cokes wordt verkregen door destructieve destillatie van bitumineuze steenkool.
+* Ruwe olie gaat voornamelijk naar olieraffinaderijen
+* Aardgas gaat naar aardgasverwerking installaties om verontreinigingen zoals water, kooldioxide en waterstofsulfide te verwijderen en de stookwaarde aan te passen. Het wordt gebruikt als stookgas, ook in thermische centrales.
+* Kernreactiewarmte wordt gebruikt in thermische centrales.
+* [[Biomassa]] wordt direct gebruikt of omgezet in [[biobrandstof]].
-'''Brandstof''':
+{| class="wikitable sortable" style="width:20%; float:right;"
-* Fossiel: aardgas, brandstof geproduceerd uit aardolie (LPG, benzine, kerosine, diesel, stookolie), uit kolen (anthraciet, cokes)
+! || Export minus Import in 2021<ref name=":1">{{cite web | url=https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-import-export-statistics.html | title=Saldo van de wereldhandel in energie &#124; Wereldwijde energiehandel &#124; Enerdata }}</ref>
-* Duurzaam: biobrandstof en brandstof geproduceerd uit afval, voor zover commercieel.
+|-
+| Rusland ||align="right"| 682
-=== Eindgebruik per land ===
+|-
-Het totale gebruik van de 40 vermelde landen is ongeveer 90% van het gebruik van alle meer dan 190 landen. De brandstof hoeveelheden zijn uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (Mtoe/a) gebaseeerd op netto calorische waarde. Voor elektriciteit is 1 Mtoe = 11.63 TWh. De data zijn van 2012.<ref name="Balances" />
+| Saoedi-Arabië ||align="right"| 388
+|-
-{| class="wikitable sortable"
+| Australië || align="right"| 296
-! width="30%" | || width=15% | Brandstof<br /><small>Mtoe/a</small> || waarvan duurzaam || |Elektriciteit<br /><small>Mtoe/a</small> || waarvan duurzaam || Inwoners<br /><small>miljoen</small>
+|-
+| Canada ||align="right"| 245
 |-
-| '''WERELD''' ||align="right"| 6.260 ||align="right"| 18% ||align="right"| 1.630 ||align="right"| 21% ||align="right"| 7.040
+| Indonesië ||align="right"| 226
 |-
-| {{US}} ||align="right"| 1.000 ||align="right"| 7% ||align="right"| 321 ||align="right"| 13% ||align="right"| 314
+| Noorwegen ||align="right"| 185
 |-
-| {{CA}} ||align="right"| 138 ||align="right"| 7% ||align="right"| 43,2 ||align="right"| 59% ||align="right"| 34,9
+| Italië ||align="right"| -114
 |-
-| {{MX}} ||align="right"| 89,6 ||align="right"| 8% ||align="right"| 19,8 ||align="right"| 23% ||align="right"| 117
+| Turkije ||align="right"| -118
 |-
-| {{BR}} ||align="right"| 167 ||align="right"| 34% ||align="right"| 40,6 ||align="right"| 82% ||align="right"| 199
+| Duitsland ||align="right"| -187
 |-
-| {{AR}} ||align="right"| 44,2 ||align="right"| 5% ||align="right"| 10,3 ||align="right"| 41% ||align="right"| 41,1
+| Zuid-Korea ||align="right"| -239
 |-
-| {{VE}} ||align="right"| 42,8 ||align="right"| 2% ||align="right"| 7,6 ||align="right"| 65% ||align="right"| 30,0
+| India ||align="right"| -323
 |-
-| {{DE}} ||align="right"| 144 ||align="right"| 10% ||align="right"| 45,2 ||align="right"| 25% ||align="right"| 81,9
+| Japan ||align="right"| -357
 |-
-| {{FR}} ||align="right"| 103 ||align="right"| 12% ||align="right"| 37,3 ||align="right"| 16% ||align="right"| 65,4
+| China ||align="right"| -803
+|}
+Elektriciteit wordt opgewekt met
+* stoom- of gasturbines in een thermische centrale,
+* of water[[turbine]]s in een [[waterkracht]] centrale,
+* of [[windturbine]]s, meestal in een windpark.
+De uitvinding van de zonnecel in 1954 startte de opwekking van elektriciteit door zonnepanelen, aangesloten op een DC/AC omvormer. Rond 2000 maakte massaproductie van panelen dit economisch.
+Veel primaire en geconverteerde energie wordt tussen landen verhandeld.
+In de tabel staan landen met een groot verschil in export en import in 2021, uitgedrukt in Mtoe.
+Een negatieve waarde geeft aan dat er veel energie-import nodig is voor de economie.<ref name=":1" /> De Russische gasexport is in 2022 sterk verminderd,<ref>{{Cite journal |last=Attinasi |first=Maria Grazia |last2=Doleschel |first2=Julia |last3=Gerinovics |first3=Rinalds |last4=Gunnella |first4=Vanessa |last5=Mancini |first5=Michele |date=2022-08-04 |title=Handelsstromen met Rusland sinds de start van de invasie van Oekraïne |url=https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html |language=en}}</ref > aangezien pijpleidingen naar Azië plus LNG-exportcapaciteit veel minder is dan het gas dat niet langer naar Europa wordt gestuurd.<ref>{{Cite web |title=Kan Rusland een gasdraaipunt uitvoeren naar Azië? |url=https://www.csis.org/analysis/can-russia-execute-gas-pivot-asia |access-date=2022-08-29 |website=www.csis.org |language=en}} </ref>
+Groot transport gaat door tankerschip, tankwagen, LNG-tanker, spoorgoederenvervoer, pijpleiding en door elektriiteitsnetten.
+{{clear}}
+==  Totale energie voorziening (TES) ==
+{| class="wikitable sortable" style="float:right;"
+|+ Totale energie voorziening en primaire energie
+! || TES || PE
 |-
-| {{UK}} ||align="right"| 92,1 ||align="right"| 5% ||align="right"| 27,3 ||align="right"| 13% ||align="right"| 63,7
+| China || 3650 || 2950
 |-
-| {{IT}} ||align="right"| 85,8 ||align="right"| 7% ||align="right"| 25,5 ||align="right"| 32% ||align="right"| 60,9
+| Indië || 927 || 615
 |-
-| {{ES}} ||align="right"| 57,9 ||align="right"| 11% ||align="right"| 20,7 ||align="right"| 31% ||align="right"| 46,2
+| Rusland || 811 || 1516
 |-
-| {{UA}} ||align="right"| 43,3 ||align="right"| 2% ||align="right"| 11,9 ||align="right"| 8% ||align="right"| 45,6
+| Japan || 400 || 52
 |-
-| {{PL}} ||align="right"| 45,4 ||align="right"|13% ||align="right"| 10,5 ||align="right"| 10% ||align="right"| 38,5
+| Z-Korea || 298 || 151
 |-
-| {{NL}} ||align="right"| 35,3 ||align="right"| 3% ||align="right"| 9,2 ||align="right"| 14% ||align="right"| 16,8
+| Canada || 289 || 536
 |-
-| {{BE}} ||align="right"| 26,7 ||align="right"| 1% ||align="right"| 7,0 ||align="right"| 14% ||align="right"| 11,1
+| Duitsland || 286 || 102
 |-
-| {{SE}} ||align="right"| 15,7 ||align="right"| 40% ||align="right"| 10,9 ||align="right"| 60% ||align="right"| 9,5
+| Saoedi-Arabië || 219 || 610
+|}
+'''Totale energie voorziening''' (Total Energy Supply TES) geeft de som van productie en import, onder aftrek van export en opslagveranderingen.<ref>{{cite web |date=2018 |title=Internationale aanbevelingen voor energiestatistieken (IRES) |url= https://unstats.un.org/unsd/energystats/methodology/documents/IRES-web.pdf |access-date=2022-03-17 |website=UN Department of Economic and Social Affairs |page=105}}</ref> Voor de hele wereld is TES bijna gelijk aan primaire energie PE omdat import en export elkaar opheffen, maar voor landen verschillen TES en PE in kwantiteit en ook in kwaliteit als het secundaire energie betreft, bijvoorbeeld import van een olieraffinaderijproduct. TES is alle energie die nodig is om energie te leveren aan eindgebruikers.
+{| class="wikitable sortable" style="float:right;"
+|+ Wereld TES geschiedenis
+! Jaar || TES
 |-
-| {{AT}} ||align="right"| 18,2 ||align="right"| 23% ||align="right"| 5,4 ||align="right"| 77% ||align="right"| 8,4
+| 1990 || 8700
 |-
-| {{RU}} ||align="right"| 206 ||align="right"| 1% ||align="right"| 63,7 ||align="right"| 21% ||align="right"| 144
+| 2000 || 9900
 |-
-| {{IR}} ||align="right"| 129 ||align="right"| 0% ||align="right"| 17,1 ||align="right"| 5% ||align="right"| 76,4
+| 2010 || 12600
 |-
-| {{TR}} ||align="right"| 62,4 ||align="right"| 9% ||align="right"| 16,6 ||align="right"| 27% ||align="right"| 74,9
+| 2019 || 14400
 |-
-| {{SA}} ||align="right"| 59,2 ||align="right"| 0% ||align="right"| 19,8 ||align="right"| 0% ||align="right"| 28,3
+| 2020 || 13800
 |-
-| {{AE}} ||align="right"| 41,8 ||align="right"| 0% ||align="right"| 7,5 ||align="right"| 0% ||align="right"| 9,2
+| 2021 || 14500
+|}
+De tabellen geven een overzicht van TES en PE voor sommige landen waar deze veel verschillen, in 2021, en de geschiedenis van TES. De meeste groei van TES sinds 1990 vond plaats in Azië. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in Mtoe. Enerdata noemt TES Total energy consumption.<ref>https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-consumption-statistics.html</ref>
+% van de wereldwijde primaire productie wordt gebruikt voor conversie en transport, en 6% voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. 69% blijft voor eindgebruikers. Het grootste deel van de energie die verloren gaat door conversie, vindt plaats in thermische elektriciteitscentrales en het eigen gebruik van de energie-industrie.
+{{clear}}
+== Eindgebruik ==
+Het bestaat uit brandstof (78%) en elektriciteit (22%).
+De tabellen bevatten hoeveelheden, uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh), hoeveel daarvan duurzaam is, en het gebruik per persoon per jaar. De data zijn van 2018.<ref name="balances" /><ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Electricity&year=2018</ref>
+'''Brandstof''':
+* fossiel: aardgas, brandstof geproduceerd uit aardolie (LPG, benzine, kerosine, diesel, stookolie), uit kolen (antraciet, cokes).
+* duurzaam: biobrandstof en brandstof geproduceerd uit afval.
+* voor warmtedistributie.
+De hoeveelheden zijn gebaseerd op netto calorische waarde.
+In de eerste tabel staat het eindgebruik van landen/regio's die het meest (85%) gebruiken, en het eindgebruik per persoon. In ontwikkelingslanden is het gebruik per persoon laag en het brandstofgebruik relatief duurzaam. Canada, Venezuela en Brazilië wekken elektriciteit grotendeels duurzaam op met waterkracht.
+{| class="wikitable sortable"
+|+ Grootste eindgebruikers (85%) en gebruik per persoon.
+!  !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar!! Gebruik pp<br /><small>toe</small>
 |-
-| {{CN}} ||align="right"| 1.140 ||align="right"| 19% ||align="right"| 355 ||align="right"| 20% ||align="right"| 1.360
+| China || 1436 || 6% || 555 || 30% || 1.4
 |-
-| {{IN}} ||align="right"| 401 ||align="right"| 43% ||align="right"| 74,7 ||align="right"| 16% ||align="right"| 1.240
+| Verenigde Staten || 1106 || 8% || 339 || 19% || 4.4
 |-
-| {{JP}} ||align="right"| 191 ||align="right"| 1% ||align="right"| 79,4 ||align="right"| 12% ||align="right"| 128
+| Europa || 982 || 11% || 309 || 39% || 2.5
 |-
-| {{ID}} ||align="right"| 134 ||align="right"| 40% ||align="right"| 15,1 ||align="right"| 11% ||align="right"| 247
+| Afrika || 531 || 58% || 57 || 23% || 0.5
 |-
-| {{KR}} ||align="right"| 76,6 ||align="right"| 4% ||align="right"| 41,4 ||align="right"| 2% ||align="right"| 50,0
+| India || 487 || 32% || 104 || 25% || 0.4
 |-
-| {{TH}} ||align="right"| 59,0 ||align="right"| 26% ||align="right"| 13,9 ||align="right"| 8% ||align="right"| 67,7
+| Rusland || 369 || 1% || 65 || 26% || 3.0
 |-
-| {{PK}} ||align="right"| 62,3 ||align="right"| 47% ||align="right"| 6,6 ||align="right"| 29% ||align="right"| 179
+| Japan || 201 || 3% || 81 || 19% || 2.2
 |-
-| {{VN}} ||align="right"| 41,8 ||align="right"| 34% ||align="right"| 9,4 ||align="right"| 40% ||align="right"| 88,8
+| Brazilië || 166 || 38% || 45 || 78% || 1.0
 |-
-| {{TW}} ||align="right"| 26,9 ||align="right"| 1% ||align="right"| 19,1 ||align="right"| 5% ||align="right"| 23,4
+| Indonesië || 126 || 21% || 22 || 14% || 0.6
 |-
-| {{UZ}} ||align="right"| 27,6 ||align="right"| 0% ||align="right"| 3,7 ||align="right"| 21% ||align="right"| 29,8
+| Canada || 139 || 8% || 45 || 83% || 5.0
 |-
-| {{MY}} ||align="right"| 28,4 ||align="right"| 1% ||align="right"| 10,4 ||align="right"| 16% ||align="right"| 29,2
+| Iran || 147 || 0% || 22 || 6% || 2.1
 |-
-| {{KZ}} ||align="right"| 28,3 ||align="right"| 0% ||align="right"| 6,0 ||align="right"| 12% ||align="right"| 16,8
+| Mexico || 95 || 7% || 25 || 18% || 1.0
 |-
-| {{AU}} ||align="right"| 56,6 ||align="right"| 8% ||align="right"| 18,0 ||align="right"| 9% ||align="right"| 23,1
+| Z-Korea || 85 || 5% || 46 || 5% || 2.6
 |-
-| {{NG}} ||align="right"| 113 ||align="right"| 88% ||align="right"| 2,2 ||align="right"| 23% ||align="right"| 169
+| Australië || 60 || 7% || 18 || 21% || 3.2
 |-
-| {{ZA}} ||align="right"| 49,4 ||align="right"| 22% ||align="right"| 17,0 ||align="right"| 2% ||align="right"| 52,3
+| Argentinië || 42 || 7% || 11 || 27% || 1.2
 |-
-| {{EG}} ||align="right"| 36,8 ||align="right"| 4% ||align="right"| 12,1 ||align="right"| 12% ||align="right"| 80,7
+| Venezuela || 20 || 3% || 6 || 88% || 0.9
 |-
-| {{DZ}} ||align="right"| 24,7 ||align="right"| 0% ||align="right"| 3,5 ||align="right"| 1% ||align="right"| 38,5
+! Wereld || 7050 || 14% || 1970 || 30% || 1.2
 |}
-=== Warmte ===
+Het hernieuwbare aandeel van TFC in de wereld was 18% in 2018: 7% traditionele biomassa, 3,6% waterkracht en 7,4% andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>https://www.ren21.net/wp-content/uploads/2019/05/gsr_2020_full_report_en.pdf Fig.1 p.32</ref>
-{| class="wikitable" width="30%" style="float:right;"
-! || Warmte (Mtoe/a)
+De volgende tabel toont de landen in Europa die het grootste deel (85%) gebruiken.
+{| class="wikitable sortable"
+|+ Grootste eindgebruikers (85%) in Europe.
+! Land !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar
+|-
+| Duitsland || 156 || 10% || 45 || 46%
+|-
+| Frankrijk || 100 || 12% || 38 || 21%
+|-
+| Verenigd Koninkrijk || 95 || 5% || 26 || 40%
+|-
+| Italië || 87 || 9% || 25 || 39%
+|-
+| Spamje || 60 || 10% || 21 || 43%
+|-
+| Polen || 58 || 12% || 12 || 16%
+|-
+| Oekraine || 38 || 5% || 10 || 12%
+|-
+| Nederland || 36 || 4% || 9 || 16%
 |-
-| WERELD || 287
+| België || 26 || 8% || 7 || 23%
 |-
-| {{RU}} || 124
+| Zweden || 20 || 35% || 11 || 72%
 |-
-| {{CN}} || 71
+| Oostenrijk || 20 || 19% || 5 || 86%
 |-
-| {{DE}} || 10
+| Romenië || 19 || 20% || 4 || 57%
 |-
-| {{PL}} || 6
+| Finland || 18 || 34% || 7 || 39%
 |-
-| {{US}} || 6
+| Portugal || 11 || 20% || 4 || 67%
 |-
-| {{SE}} || 5
+| Denemarken || 11 || 15% || 3 || 71%
 |-
-| {{KR}} || 5
+| Noorwegen || 8 || 16% || 10 || 100%
 |}
-Warmte die niet met brandstof of elektrisch opgewekt wordt door gebruikers maar aan hen geleverd wordt als warm water, wordt apart behandeld in de energie statistiek. Maar deze statistiek is niet compleet. Alleen China en Rusland rapporteren grote hoeveelheden. India, Indonesië, Iran, Pakistan, Egypte, Nigeria, Brazilië and Mexico staan als nul in de statistiek. Dat is onwaarschijnlijk.
+=== Trend ===
+Wereldwijd eindverbruik van brandstof en elektriciteit in de periode 2010-2017:
+* steenkool daalde met 3%,
+* olie en gas steeg met 11%,
+* elektriciteit steeg met 19%.
+=== Energie voor energie ===
+Brandstof en elektriciteit wordt deels gebruikt voor constructie, onderhoud en sloop/hergebruik van installaties die brandstof en elektriciteit produceren, zoals olieboortorens, uranium isotoopscheiding en windturbines.
+Voor het nuttig effect van deze producenten moet de verhouding van de energieopbrengst tot de energiekosten groot genoeg zijn (Engels: '''EROEI''' energy returned on energy invested of '''EROI''' energy return on investment).
+Er is weinig overeenstemming in de technische literatuur over methoden en resultaten van berekening van deze verhoudingen.
+Paul Brockway et al. vinden dat dergelijke verhoudingen worden gemeten voor primaire energie bij de bron (bv. ruwe olie) en in plaats daarvan moeten worden geschat voor het eindgebruik (bv. benzine). Zij berekenen reeksen EROI waarden in de jaren 1995-2011 voor fossiele brandstoffen in de wereld, zowel bij de bron als bij eindgebruik. Voor primaire EROI vinden ze ongeveer 30 maar voor eindgebruik vinden ze zeer lage EROI, elk jaar minder en gemiddeld 6.
+Ze concluderen dat lage en dalende EROI-waarden kunnen leiden tot beperkingen van de beschikbare energie voor de samenleving. En dat EROI op basis van hernieuwbare energie mogelijk hoger is dan EROI van fossiele brandstoffen wanneer ze worden gemeten voor eindgebruik.<ref>https://www.nature.com/articles/s41560-019-0425-z</ref>
+Als voor eindgebruik de energie E is en de EROI waarde R, dan is de netto energie beschikbaar voor de samenleving E-E/R. Het beschikbare percentage is 100-100/R. Voor R>10 is meer dan 90% beschikbaar maar voor R=2 maar 50% en voor R=1 niets. Deze steile daling staat bekend als de '''netto energie klif'''.
+Marco Raugei et al. vinden EROI 9-10 voor PV systems in Zwitserland als de verhouding van de elektrische opbrengst tot de ‘equivalente elektrische’ investering. Zij bekritiseren het inbrengen van energieopslag bij de berekening van EROI voor PV-panelen of windmolens, omdat dit het resultaat onvergelijkbaar zou maken met de conventionele EROI berekening van andere elektriciteit opwekkende installaties. Het meten van de prestaties van energietechnologieën zou moeten gebeuren in een uitgebreide analyse van het energiesysteem van een land.<ref>http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2016.12.042</ref>
-=== Eindgebruik per inwoner ===
+== Zie ook ==
-Het eindgebruik gedeeld door het inwonertal geeft het gebruik per inwoner van een land. In de meeste geïndustrialiseerde landen ligt dat tussen 1,7 en 3,4 toe/a (20 tot 40 megawattuur per jaar). In de Verenigde Staten en de Arabische Emiraten is dit veel hoger, in China en ontwikkelingslanden veel lager. Gemiddeld in de wereld is het ongeveer 10 MWh/a brandstof plus 3 MWh/a elektriciteit.
+* [[Energiebalans (economie)]]
+* Milieu-effect: [[Opwarming van de Aarde]], [[Fossiele brandstof]]
+*[[Energietransitie]]
+* Energiebeleid: [[Energiesubsidie]]
+*[[Mark Jacobson]]
+*[[Wereldenergievoorziening met wind, water en zon]]
+*[[Energie-unie]]
+* Geschiedenis: Fire and civilization (Goudsblom 1995); Energy in World History (Yergin, 2011)
-== Referenties en noten ==
+{{Appendix}}
-<references/>
+[[Categorie:Energie]]

Wereldenergievoorziening: verschil tussen versies

Huidige versie van 22 jul 2024 om 15:02

Primaire energieproductie

Energieconversie en handel

Totale energie voorziening (TES)

Eindgebruik

Trend

Energie voor energie

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Navigatiemenu

Zoeken