Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
(30 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1:
Regel 1:
Wolfgang Pauli beschreef in 1927 de spin met 2x2 matrices
Wolfgang Pauli beschreef in 1927 de spin met 2x2 matrices
Regel 24:
Regel 26:
== Straling ==
Spin (kwantummechanica)
In de natuurkunde is '''straling''' de emissie of transmissie van [[energie]] in de vorm van golven of deeltjes door de ruimte of door een materieel medium. <ref>{{cite web |url=http://scienceworld.wolfram.com/physics/Radiation.html |title=Straling |last=Weisstein |first=Eric W. |website=Eric Weisstein's World of Physics |publisher= Wolfram Research |access-date=2014-01-11}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.thefreedictionary.com/radiation |title=Radiation |website=Het gratis woordenboek van Farlex |publisher=Farlex, Inc. |access-date=2014-01-11}}</ref> Dit omvat de bekende
* ''[[elektromagnetische straling]]'', zoals radiogolven, microgolven, [[infrarood]], [[zichtbaar licht]], [[ultraviolet]], röntgenstraling, en gammastraling (γ)
* ''deeltjesstraling'', zoals alfastraling (α), bètastraling (β), protonstraling en neutronstraling
* ''akoestische straling'' (golven door materie), zoals [[geluid]], [[echografie]] en aardbeving
Straling wordt vaak gecategoriseerd als ''ioniserende'' of ''niet-ioniserende straling'' afhankelijk van de energie van de uitgestraalde golven of deeltjes. Straling met meer dan 10 elektronvolt (eV) energie kan atomen en moleculen ioniseren en chemische binding verbreken. Dit is een belangrijk onderscheid vanwege het grote verschil in schadelijkheid voor levende organismen. Bronnen van ioniserende straling zijn radioactieve materialen die α-, β- of γ-straling uitzenden, bestaande uit respectievelijk heliumkernen, elektronen en fotonen. Andere bronnen zijn röntgenstralen van medische radiografie-onderzoek en muonen, mesonen, positronen, neutronen en andere deeltjes die worden geproduceerd door interactie van kosmische straling met de Aardse atmosfeer].
Gammastralen, röntgenstralen en het hogere energiebereik van ultraviolet licht vormen het ioniserende deel van het elektromagnetische spectrum. Het woord "ioniseren" verwijst naar het verwijderen van een of meer elektronen uit een atoom, een actie die de relatief hoge energieën vereist die deze elektromagnetische golven leveren. Verderop in het spectrum kunnen de niet-ioniserende lagere energieën van het lagere ultraviolette spectrum geen atomen ioniseren, maar kunnen ze de interatomaire bindingen die moleculen vormen verstoren, waardoor moleculen worden afgebroken, niet atomen; een goed voorbeeld hiervan is zonnebrand veroorzaakt door lang [[golflengte]] zonne-ultraviolet. De golven met een langere golflengte dan UV in zichtbaar licht, infrarood en microgolffrequenties kunnen bindingen niet verbreken, maar kunnen trillingen in de bindingen veroorzaken die worden waargenomen als [[warmte]]. Radiogolflengten en lager worden over het algemeen niet als schadelijk voor biologische systemen beschouwd. Dit zijn geen scherpe afbakeningen van de energieën; er is enige overlap in de effecten van specifieke [[frequentie|frequenties]].<ref>{{cite web| url=https://www.cdc.gov/nceh/radiation/nonionizing_radiation.html| title=Het elektromagnetische spectrum| publisher=Centra voor ziektebestrijding en -preventie| datum=7 december 2015| toegangsdatum=29 augustus 2018}}</ref>
Het woord "straling" komt voort uit het verschijnsel van golven die "uitstralen" (d.w.z. zich in alle richtingen naar buiten verplaatsen) vanuit een bron. Dit aspect leidt tot een systeem van metingen en fysische eenheden die toepasbaar zijn op alle soorten straling. Omdat zulke straling uitbreidt in de ruimte, en omdat de energie behouden blijft (in vacuüm), volgt de intensiteit van alle soorten straling van een puntbron een inverse kwadratenwet in relatie tot de afstand van zijn bron. Zoals elke ideale wet benadert de inverse-kwadratenwet een gemeten stralingsintensiteit in de mate dat de bron een geometrisch punt benadert.
=== Mogelijke schade aan gezondheid en milieu door bepaalde soorten straling ===
Straling is niet altijd gevaarlijk, en niet alle soorten straling zijn even gevaarlijk, in tegenstelling tot verschillende algemene medische mythen.<ref>{{Cite web |title=De meest voorkomende medische stralingsmythen verdreven |url=https://www.ahu .edu/blog/the-most-common-medical-radiation-myths-dispelled |access-date=2022-11-05 |website=AdventHealth University |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Loughran |first=Sarah |title=Zijn bananen echt 'radioactief'? Een expert ruimt veelvoorkomende misverstanden over straling op |url=http://theconversation.com/are-bananas-really-radioactive-an-expert-clears-up-common-underverunders-about-radiation-193211 |access-date=2022 -11-06 |website=Het gesprek |language=en}}</ref><ref>a. {{Citation |title=De dosis maakt het vergif (1/2) |url=https://www.youtube.com/watch?v=IKujq-TcJLM |language=en}}
<br />b. {{Citation |title=De dosis maakt het vergif (2/2) |url=https://www.youtube.com/watch?v=FwXF3zBXEQ4 |language=en}}
</ref> Hoewel bijvoorbeeld bananen van nature voorkomende radioactieve isotopen bevatten, met name kalium-40 (<sup>40</sup>K), die ioniserende straling uitzenden door radioactief verval, zijn de niveaus van dergelijke straling erg laag. Het zou fysiek niet mogelijk zijn om genoeg bananen te eten om stralingsvergiftiging te veroorzaken, aangezien de stralingsdosis van bananen is niet-cumulatief is.<ref>{{cite book|last1=Eisenbud|first1=Merril |last2 =Gesell|first2=Thomas F. |title=Milieuradioactiviteit: van natuurlijke, industriële en militaire bronnen|url=https://books.google.com/books?id=67Pn4ydLOVAC|year=1997|publisher=Academic Press| isbn=978-0-12-235154-9|pages=[https://books.google.com/books?id=67Pn4ydLOVAC&pg=PA171 171–172]|quote=Het is belangrijk om te erkennen dat het kaliumgehalte van de lichaam staat onder strikte homeostatische controle en wordt niet beïnvloed door variaties in omgevingsniveaus. Om deze reden is de dosis van {{sup|40}}K in het lichaam constant.}}</ref><ref name="fgr132">U. S. Environmental Protection Agency (1999), [https://www.epa.gov/sites/default/files/2015-05/documents/402-r-99-001.pdf Federal Guidance Report 13], pagina 16: "Het risico van de innamecoëfficiënt voor 40K zou bijvoorbeeld niet geschikt zijn voor een toepassing op inname van <sup>40</sup>K in combinatie met een verhoogde inname van natuurlijk kalium. Dit komt omdat het biokinetische model voor kalium dat in dit document vertegenwoordigt de relatief langzame verwijdering van kalium (biologische halfwaardetijd 30 dagen) die naar schatting optreedt bij typische inname van kalium, terwijl een verhoogde inname van kalium zou resulteren in uitscheiding van een bijna gelijke massa natuurlijk kalium, en dus van < sup>40</sup>K, over een korte periode."</ref><ref>{{Cite web|url=http://boingboing.net/2010/08/27/bananas-are-radioact.html |title=Bananen zijn radioactief—maar ze zijn geen goede manier om blootstelling aan straling te verklaren |author=Maggie Koerth-Baker |date=27 aug. 2010 |author-link=Maggie Koerth-Baker |access-date= 25 mei 2 011}}. Schrijft de titelverklaring toe aan Geoff Meggitt, voormalig UK Atomic Energy Authority.</ref> Straling is alomtegenwoordig op aarde en mensen zijn aangepast om te overleven bij de normale lage tot matige stralingsniveaus die op het aardoppervlak worden aangetroffen. De relatie tussen dosis en toxiciteit is vaak niet-lineair, en veel stoffen die bij zeer hoge doses giftig zijn, hebben zelfs neutrale of positieve gezondheidseffecten, of zijn biologisch essentieel, bij matige of lage doses. Er zijn aanwijzingen dat dit geldt voor ioniserende straling: normale niveaus van ioniserende straling kunnen dienen om de activiteit van DNA-reparatiemechanismen te stimuleren en te reguleren. Hoog genoeg niveau van elke vorm van straling zal uiteindelijk echter dodelijk worden.<ref>{{Cite book |last=Sanders |first=Charles |author-link=Charles L. Sanders | title=Radiation Hormesis en de lineaire aanname zonder drempel |url=https://archive.org/details/radiationhormesi00sand |url-access=limited |journal=Radiation Hormesis en de lineaire aanname zonder drempel door Charles L Sanders | datum=2010 |isbn=978-3-642-03719-1 |page=[https://archive.org/details/radiationhormesi00sand/page/n56 47]|bibcode=2010rhln.book.....S }} </ref><ref>Sutou, S. (2018). [https://genesenvironment.biomedcentral.com/articles/10.1186/s41021-018-0114-3 Lage dosis straling van atoombommen verlengde levensduur en verminderde kankersterfte ten opzichte van niet-bestraalde personen]. Genes and Environment, 40(1), 26. https://doi.org/10.1186/s41021-018-0114-3</ref><ref name="Trautmann">[http://www.actionbioscience.org /environment/trautmann.html Nancy Trautmann: de dosis maakt het gif - of toch?], Bioscience 2005, American Institute of Biological Sciences</ref>
Ioniserende straling kan onder bepaalde omstandigheden levende organismen beschadigen en kanker of genetische schade veroorzaken.<ref name="ICNIR2003">{{cite journal|url=https://www.who.int/peh-emf/meetings/archive/en/keynote3ng.pdf| title=Niet-ioniserende straling – Bronnen, biologische effecten, emissies en blootstellingen|journal= Proceedings of the International Conference on Non-Ionizing Radiation at UNITEN ICNIR2003 Electromagnetic Fields and Our Health|date=20–22 oktober 2003|author= Kwan-Hoong Ng}}</ref>
Niet-ioniserende straling kan onder bepaalde omstandigheden ook schade toebrengen aan levende organismen, zoals verbranding. In 2011 heeft het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de [[Wereldgezondheidsorganisatie]] (WHO) een verklaring uitgegeven waarin radiofrequente elektromagnetische velden (waaronder microgolf- en millimetergolven) werden toegevoegd aan hun lijst van dingen die mogelijk kankerverwekkend zijn voor de mens.<ref name="WHO IARC">{{cite persbericht |url=http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2011/pdfs/pr208_E.pdf|title =IARC classificeert radiofrequente elektromagnetische velden als mogelijk kankerverwekkend voor mensen|datum=31 mei 2011 |publisher=The WHO/International Agency for Research on Cancer (IARC)}}</ref>
De EMF-Portal-website van de RWTH Aachen University presenteert een van de grootste databases over de effecten van [[Elektromagnetische straling]]. Op 12 juli 2019 bevatte het 28.547 publicaties en 6.369 samenvattingen van individuele wetenschappelijke studies over de effecten van elektromagnetische velden.<ref>{{cite web |url=https://www.emf-portal.org/en |title=EMF -Portal |toegangsdatum=12 juli 2019}}</ref>
'''Spin''' is het intrinsieke impulsmoment van deeltjes in de quantummechanica. Het is, zoals massa, een onveranderlijke innerlijke deeltjeseigenschap. Elektronen hebben een spin h/4π, voor fotonen is de spin h/2π, de gereduceerde Planck-constante. Deze constante wordt meestal als eenheid gebruikt voor spin, dus elektronspin is dan 1/2 en fotonspin 1. Zie [[Standaard Model]] voor spin van andere elementaire deeltjes.
De fotonspin correspondeert met circulaire polarisatie van licht. De elektronspin is klassiek onvoorstelbaar en pas wiskundig verklaard in de relativistische Dirac theorie, zie [[Waterstofatoom]]. In een [[atoom]] kan een elektron spin +1/2 of -1/2 hebben. Een elektronbaan kan hoogstens 2 elektronen bevatten, met verschillend teken van de spin (Wolfgang Pauli 1925).
''Dit artikel is vertaald uit https://en.wikipedia.org/wiki/Radiation''
{{Appendix}}
[[Bestand:RWBest88.jpg|100px|thumb|88 jaar]]
Huidige versie van 4 mei 2024 om 10:13
Wolfgang Pauli beschreef in 1927 de spin met 2x2 matrices
σ =(
0
1
)
1
0
(...)
(...)
0
1
1
0
Spin (kwantummechanica)
Spin is het intrinsieke impulsmoment van deeltjes in de quantummechanica. Het is, zoals massa, een onveranderlijke innerlijke deeltjeseigenschap. Elektronen hebben een spin h/4π, voor fotonen is de spin h/2π, de gereduceerde Planck-constante. Deze constante wordt meestal als eenheid gebruikt voor spin, dus elektronspin is dan 1/2 en fotonspin 1. Zie Standaard Model voor spin van andere elementaire deeltjes.
De fotonspin correspondeert met circulaire polarisatie van licht. De elektronspin is klassiek onvoorstelbaar en pas wiskundig verklaard in de relativistische Dirac theorie, zie Waterstofatoom. In een atoom kan een elektron spin +1/2 of -1/2 hebben. Een elektronbaan kan hoogstens 2 elektronen bevatten, met verschillend teken van de spin (Wolfgang Pauli 1925).
