Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Kurkuma: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
kGeen bewerkingssamenvatting
 
(10 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Taxobox
| type=plant
| naam= Kurkuma
| afbeelding=
| afbeeldingtekst= Kurkuma of geelwortel
| rijk= [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
| stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
| klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
| clade1= [[Bedektzadigen]]
| clade2= [[Eenzaadlobbigen]]
| clade4= [[Commeliniden]]
| orde= ''[[Zingiberales]]''
| familie= ''[[Zingiberaceae]]''
| geslacht= ''[[Curcuma (geslacht)|Curcuma]]''
| taxon= [[Soort]]
| w-naam= ''Curcuma longa''
| auteur= [[L.]]
| datum= 1753
}}
'''Kurkuma''' (''Curcuma longa''), ook wel '''geelwortel''' genoemd, is een plantensoort binnen de gemberfamilie (''Zingiberaceae''). De plant komt uit Zuid-Azië en wordt vaak in de tropen verbouwd. De gemalen wortelstok wordt gebruikt als specerij en er is veel onderzoek naar medische toepassingen.
'''Kurkuma''' (''Curcuma longa''), ook wel '''geelwortel''' genoemd, is een plantensoort binnen de gemberfamilie (''Zingiberaceae''). De plant komt uit Zuid-Azië en wordt vaak in de tropen verbouwd. De gemalen wortelstok wordt gebruikt als specerij en er is veel onderzoek naar medische toepassingen.
==Benaming==
In het Surinaams Nederlands heet kurkuma ook ''koenier''. De specerij is via het Indisch-Nederands ook bekend als '''koenjit''' (uit het Maleis, nu geschreven als ''kunyit'').
De botanische naam van de kurkumaplant is ''Curcuma longa ''([[Carl von Linné|Linné]] [[1753]])''. Volgens de ''checklist'' van Kew Garden, verwijzen de volgende namen naar dezelfde plant:<ref>http://apps.kew.org/wcsp/home.do</ref>
* ''Curcuma brog'' Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 48 (1918).
* ''Curcuma domestica'' Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 31 (1918).
* ''Curcuma ochrorhiza'' Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 45 (1918).
* ''Curcuma soloensis'' Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 46 (1918).
* ''Curcuma tinctoria'' Guibourt, Hist. Nat. Drog. Simpl. 2: 208 (1876).


==Beschrijving==
==Beschrijving==
De wortelstok lijkt erg op die van gember, maar is intens geel, de gepelde wortelstok wordt vers of gedroogd gebruikt als specerij en kleurstof.
Kurkuma is een meerjarige kruidachtige plant die tot 1 meter hoog kan worden. De plant ontwikkelt sterk vertakte, gele tot oranje, wortelstokken. Deze lijken erg op die van gember, maar zijn intens geel, de gepelde wortelstok wordt vers of gedroogd gebruikt als specerij en kleurstof.
 
De bloeiperiode valt in Oost-Azië meestal in augustus.


===Inhoudsstoffen===
===Inhoudsstoffen===
De wortelstok bevat tot vijf procent van de typische essentiële oliën en tot drie procent curcumine of derivaten ervan (curcuminoïden), waarvan de gele kleur afkomstig is. De wortelstok stimuleert de spijsvertering.
De wortelstok bevat tot vijf procent van de typische essentiële oliën en tot drie procent curcumine of derivaten ervan (curcuminoïden), waarvan de gele kleur afkomstig is.


De belangrijkste chemische componenten zijn curcumine (60%), demethoxycurcumine (25 %) en bisdemethoxycurcumine (15%). De etherische olie bestaat voor 60 % uit sesquiterpenen zoals turmeron (tot 30%), ar-turmeron (tot 25%), atlanton en zingibereen (tot 25%) en monoterpenen (cymeen, 1,8-cineol, phellandreen, sabineen, borneol en andere). Andere sesquiterpeenderivaten komen voor bij verschillende variëteiten. Sommige algemene bestanddelen zijn suikers, eiwitten en harsen.
De belangrijkste chemische componenten zijn curcumine (60%), demethoxycurcumine (25 %) en bisdemethoxycurcumine (15%). De etherische olie bestaat voor 60 % uit sesquiterpenen zoals turmeron (tot 30%), ar-turmeron (tot 25%), atlanton en zingibereen (tot 25%) en monoterpenen (cymeen, 1,8-cineol, phellandreen, sabineen, borneol en andere). Andere sesquiterpeenderivaten komen voor bij verschillende variëteiten. Sommige algemene bestanddelen zijn suikers, eiwitten en harsen.
Het aantal chromosomen bedraagt in kurkuma 2n = 48.<ref>[http://www.tropicos.org/Name/34500029?projectid=9 ''Curcuma longa''] op Tropicos.org. in: [http://www.tropicos.org/projectwebportal.aspx?pagename=Home&projectid=9 IPCN Chromosome Reports], Missouri Botanical Garden, St. Louis.</ref>
==Aanbouw==
India is de grootste producent, consument en exporteur van kurkuma ter wereld. Onder andere wordt in India veel curry gebruikt, waar kurkuma een vast ingrediënt van is. Het wordt in India ook gebruikt in religieuze rituelen, als cosmetica, kleurstof, en in traditionele geneesmiddelen. Andere Aziatische producenten zijn Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka, Taiwan, China, Myanmar en Indonesië.<ref>{{en}}{{aut|Jansen, P.C.M.}}, 2005. ''Curcuma longa L.'', in: P. C. M.Jansen en D. Cardon (redactie). PROTA 3: Dyes and tannins/Colorants et tanins. [CD-Rom]. PROTA, Wageningen, Nederland. [http://database.prota.org/PROTAhtml/Curcuma%20longa_En.htm lees online]</ref>


==Gebruik als specerij==
==Gebruik als specerij==
Kurkuma als specerij wordt gewone uit de wortelstok van de ''Circulatie longa''. De verse wortelstok heeft een harsachtige, licht brandende smaak; gedroogd smaakt hij licht kruidig en enigszins bitter. Hij wordt voornamelijk gemalen en gebruikt vanwege zijn kleurkracht, bijvoorbeeld als vast bestanddeel van curry- of kerriepoeder. Kurkuma is veel goedkoper dan saffraan, dat ook een sterke gele kleur heeft.
Kurkuma als specerij wordt gewone uit de wortelstok van de ''Curcuma longa''. De verse wortelstok heeft een harsachtige, licht brandende smaak; gedroogd smaakt hij licht kruidig en enigszins bitter. Hij wordt voornamelijk gemalen en gebruikt vanwege zijn kleurkracht, bijvoorbeeld als vast bestanddeel van curry- of kerriepoeder. Kurkuma is veel goedkoper dan saffraan, dat ook een sterke gele kleur heeft.
 
Curcumine heeft als E-nummer E100 en is toegestaan als kleurstof in levensmiddelen.
 
In Nederland (en België) is de gele kleur van [[piccalilly]] (pickles) doorgaans afkomstig van kurkuma.
 
In India werd kurkuma lang gebruikt als conserveringsmiddel voor voeding. Het gele pigment vermindert onder andere het aantal bacteriën en remt het ranzig worden van vetten.<ref>{{en}} {{aut|Abdeldaiem M. H.}}, ''Use of Yellow Pigment Extracted from Turmeric ''(Curcuma Longa)'' Rhizomes Powder as Natural Food Preservative'', American Journal of Food Science and Technology, no 2 (1),‎ 2014 [http://pubs.sciepub.com/ajfst/2/1/6/ Lees online]</ref>


==Geneeskundig gebruik==
==Geneeskundig gebruik==
Kurkuma wordt al duizenden jaren gebruikt in de [[ayurvedische geneeskunde]] tegen ontstekingen. Er zijn vele studies over kurkuma en zijn werkzame inhoudsstoffen. Alleen al in het jaar 2015 werden 1209 vakpublicaties gepubliceerd over de gezondheidsaspecten van kurkuma, waaronder 119 klinische studies.<ref>{{de}} {{aut|Lajos Schöne}}, in: {{ts.|Die Welt}}, 8 maart 2016, ''Wie Gewürze gegen Arthrose und Migräne wirken'',  https://www.welt.de/gesundheit/article153041401/Wie-Gewuerze-gegen-Arthrose-und-Migraene-wirken.html</ref>
<!--De wortelstok stimuleert de spijsvertering.-->Kurkuma wordt al duizenden jaren gebruikt in de [[ayurvedische geneeskunde]] tegen ontstekingen. Er zijn vele studies over kurkuma en zijn werkzame inhoudsstoffen. Alleen al in het jaar 2015 werden 1209 vakpublicaties gepubliceerd over de gezondheidsaspecten van kurkuma, waaronder 119 klinische studies.<ref>{{de}} {{aut|Lajos Schöne}}, in: {{ts.|Die Welt}}, 8 maart 2016, ''Wie Gewürze gegen Arthrose und Migräne wirken'',  https://www.welt.de/gesundheit/article153041401/Wie-Gewuerze-gegen-Arthrose-und-Migraene-wirken.html</ref>
 
Veel onderzoek gaat over de eigenschapen van curcumine als ontstekingsremmer of antioxidant.<ref name="PMID 20205886">{{Citeer journal | author = Sikora E, Scapagnini G, Barbagallo M. | date = 2010-01-17 | title = Curcumin, inflammation, ageing and age-related diseases. | journal = Immunity & Ageing | volume = 7 | issue = 1 | issn = 1742-4933 | pmid = 20205886 | pmc = 2827376 | doi = 10.1186/1742-4933-7-1}} Dit is een [[open access]] artikel, beschikbaar onder de licentie [[Creative Commons#Kenmerken|Creative Commons Naamsvermelding]] (CC BY; versie 2.0).</ref>
 
Er is onderzoek naar de werking in de bestrijding van [[Ziekte van Alzheimer|alzheimer]].<ref name="PMID 15974909">{{en}}{{Aut|Ringman JM, Frautschy SA, Cole GM, et al.}} [http://dx.doi.org/10.2174/1567205053585882 A potential role of the curry spice curcumin in Alzheimer’s disease]. Curr Alzheimer Res. 2005 Apr;2(2):131–6. {{PMID|15974909}}. Gratis volledige artikel: PMC 1702408 </ref><ref name="PMID 21875408">{{en}}{{Aut|Shytle RD, Tan J, Bickford PC, et al.}} [http://dx.doi.org/10.2174/156720512800492459 Optimized turmeric extract reduces β-Amyloid and phosphorylated Tau protein burden in Alzheimer’s transgenic mice]. Curr Alzheimer Res [Internet]. 2012 May;9(4):500–6. {{PMID|21875408}}. Gratis volledige artikel: PMC 3474959</ref>
 
Minder onderzoek werd gedaan naar ''andere'' werkstoffen in de kurkuma. Onderzoek naar de werking van volledige kurkuma bij verschillende kankertypes, wees erop dat kurkuma in zijn geheel werkzamer is dan enkel de curcumine.<ref>S C Gupta, B Sung, J H Kim, S Prasad, S Li, B B Aggarwal. Multitargeting by turmeric, the golden spice: From kitchen to clinic. Mol Nutr Food Res. 2013 Sep;57(9):1510-28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22887802</ref> Ook kurkuma ''zonder'' curcumine vertoonde een anti-kankerwerking.<ref>B B Aggarwal, W Yuan, S Li, S C Gupta. Curcumin-free turmeric exhibits anti-inflammatory and anticancer activities: Identification of novel components of turmeric. Mol Nutr Food Res. 2013 Sep;57(9):1529-42. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23847105</ref>
 
<!--
Overdreven enthousiasme is echter niet op zijn plaats.-->
De werkstof curcumine wordt moeilijk opgenomen door het lichaam, maar wordt snel afgebroken.<ref>Henk Timmerman, emeritus hoogleraar farmacochemie, Vrije Universiteit Amsterdam, 14 december 2017, [https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/curcumine-kan-geen-geneesmiddel-zijn.htm Curcumine kan geen geneesmiddel zijn] op medischcontact.nl</ref>
 
Vaak wordt aangeraden de kurkuma te combineren met zwarte peper ''(Piper nigrum)'' om de opneembaarheid te verhogen.<ref>https://www.mmv.nl/nieuws/kurkuma-alleen-werkzaam-met-zwarte-peper</ref><ref>https://www.gezondheidsnieuwsradio.nl/verbeter-opname-van-kurkuma/ Interview met [[Richard de Leth]]</ref> Of wordt deze gemengd in melk, de zogenaamde; ''golden milk''.<ref>https://www.healthline.com/nutrition/golden-milk-turmeric</ref>


{{Zaadje}}
==Link==
*[http://www.naturafoundation.nl/?objectID=45&action=pdf&id=39944 Monografie Curcuma longa (Fytotherapie)] [http://web.archive.org/web/20170107164534/http://www.naturafoundation.nl/?objectID=45&action=pdf&id=39944 A]
{{species|Curcuma longa}}
{{commonscat|Curcuma longa}}
==Verwijzingen==
{{Reflist}}
Curcuma longa (plant){{Wikidata|Q42562}}
Kurkuma (specerij){{Wikidata|Q18577931}}
Curcumine{{Wikidata|Q312266}}
{{kiem}}
[[Categorie:Medicinale plant]]
[[Categorie:Plant voor industriële verwerking]]
[[Categorie:Plant uit het Oriëntaals gebied]]
[[Categorie:Zingiberales]]
[[Categorie:Specerij]]
[[Categorie:Indiase keuken]]
[[Categorie:Antioxidant]]
[[Categorie:Cosmetica-ingrediënt]]
[[Categorie:Verfplant]]
[[Categorie:Plantenkleurstof]]
[[Categorie:Voedingskleurstof]]

Huidige versie van 8 jun 2022 om 08:04

Kurkuma
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:Eenzaadlobbigen
Clade:Commeliniden
Orde:Zingiberales
Familie:Zingiberaceae
Geslacht:Curcuma
Soort
Curcuma longa
L. (1753)
rel=nofollow

Kurkuma (Curcuma longa), ook wel geelwortel genoemd, is een plantensoort binnen de gemberfamilie (Zingiberaceae). De plant komt uit Zuid-Azië en wordt vaak in de tropen verbouwd. De gemalen wortelstok wordt gebruikt als specerij en er is veel onderzoek naar medische toepassingen.

Benaming

In het Surinaams Nederlands heet kurkuma ook koenier. De specerij is via het Indisch-Nederands ook bekend als koenjit (uit het Maleis, nu geschreven als kunyit).

De botanische naam van de kurkumaplant is Curcuma longa (Linné 1753). Volgens de checklist van Kew Garden, verwijzen de volgende namen naar dezelfde plant:[1]

  • Curcuma brog Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 48 (1918).
  • Curcuma domestica Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 31 (1918).
  • Curcuma ochrorhiza Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 45 (1918).
  • Curcuma soloensis Valeton, Bull. Jard. Bot. Buitenzorg, II, 27: 46 (1918).
  • Curcuma tinctoria Guibourt, Hist. Nat. Drog. Simpl. 2: 208 (1876).

Beschrijving

Kurkuma is een meerjarige kruidachtige plant die tot 1 meter hoog kan worden. De plant ontwikkelt sterk vertakte, gele tot oranje, wortelstokken. Deze lijken erg op die van gember, maar zijn intens geel, de gepelde wortelstok wordt vers of gedroogd gebruikt als specerij en kleurstof.

De bloeiperiode valt in Oost-Azië meestal in augustus.

Inhoudsstoffen

De wortelstok bevat tot vijf procent van de typische essentiële oliën en tot drie procent curcumine of derivaten ervan (curcuminoïden), waarvan de gele kleur afkomstig is.

De belangrijkste chemische componenten zijn curcumine (60%), demethoxycurcumine (25 %) en bisdemethoxycurcumine (15%). De etherische olie bestaat voor 60 % uit sesquiterpenen zoals turmeron (tot 30%), ar-turmeron (tot 25%), atlanton en zingibereen (tot 25%) en monoterpenen (cymeen, 1,8-cineol, phellandreen, sabineen, borneol en andere). Andere sesquiterpeenderivaten komen voor bij verschillende variëteiten. Sommige algemene bestanddelen zijn suikers, eiwitten en harsen.

Het aantal chromosomen bedraagt in kurkuma 2n = 48.[2]

Aanbouw

India is de grootste producent, consument en exporteur van kurkuma ter wereld. Onder andere wordt in India veel curry gebruikt, waar kurkuma een vast ingrediënt van is. Het wordt in India ook gebruikt in religieuze rituelen, als cosmetica, kleurstof, en in traditionele geneesmiddelen. Andere Aziatische producenten zijn Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka, Taiwan, China, Myanmar en Indonesië.[3]

Gebruik als specerij

Kurkuma als specerij wordt gewone uit de wortelstok van de Curcuma longa. De verse wortelstok heeft een harsachtige, licht brandende smaak; gedroogd smaakt hij licht kruidig en enigszins bitter. Hij wordt voornamelijk gemalen en gebruikt vanwege zijn kleurkracht, bijvoorbeeld als vast bestanddeel van curry- of kerriepoeder. Kurkuma is veel goedkoper dan saffraan, dat ook een sterke gele kleur heeft.

Curcumine heeft als E-nummer E100 en is toegestaan als kleurstof in levensmiddelen.

In Nederland (en België) is de gele kleur van piccalilly (pickles) doorgaans afkomstig van kurkuma.

In India werd kurkuma lang gebruikt als conserveringsmiddel voor voeding. Het gele pigment vermindert onder andere het aantal bacteriën en remt het ranzig worden van vetten.[4]

Geneeskundig gebruik

Kurkuma wordt al duizenden jaren gebruikt in de ayurvedische geneeskunde tegen ontstekingen. Er zijn vele studies over kurkuma en zijn werkzame inhoudsstoffen. Alleen al in het jaar 2015 werden 1209 vakpublicaties gepubliceerd over de gezondheidsaspecten van kurkuma, waaronder 119 klinische studies.[5]

Veel onderzoek gaat over de eigenschapen van curcumine als ontstekingsremmer of antioxidant.[6]

Er is onderzoek naar de werking in de bestrijding van alzheimer.[7][8]

Minder onderzoek werd gedaan naar andere werkstoffen in de kurkuma. Onderzoek naar de werking van volledige kurkuma bij verschillende kankertypes, wees erop dat kurkuma in zijn geheel werkzamer is dan enkel de curcumine.[9] Ook kurkuma zonder curcumine vertoonde een anti-kankerwerking.[10]

De werkstof curcumine wordt moeilijk opgenomen door het lichaam, maar wordt snel afgebroken.[11]

Vaak wordt aangeraden de kurkuma te combineren met zwarte peper (Piper nigrum) om de opneembaarheid te verhogen.[12][13] Of wordt deze gemengd in melk, de zogenaamde; golden milk.[14]

Link

Wikispecies Meer informatie is te vinden in Wikispecies, de gids van alle soorten leven, bij pagina: Curcuma longa

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Curcuma longa op Wikimedia Commons.

rel=nofollow

Verwijzingen

  1. º http://apps.kew.org/wcsp/home.do
  2. º Curcuma longa op Tropicos.org. in: IPCN Chromosome Reports, Missouri Botanical Garden, St. Louis.
  3. º (en) Jansen, P.C.M., 2005. Curcuma longa L., in: P. C. M.Jansen en D. Cardon (redactie). PROTA 3: Dyes and tannins/Colorants et tanins. [CD-Rom]. PROTA, Wageningen, Nederland. lees online
  4. º (en) Abdeldaiem M. H., Use of Yellow Pigment Extracted from Turmeric (Curcuma Longa) Rhizomes Powder as Natural Food Preservative, American Journal of Food Science and Technology, no 2 (1),‎ 2014 Lees online
  5. º (de) Lajos Schöne, in: Die Welt, 8 maart 2016, Wie Gewürze gegen Arthrose und Migräne wirken, https://www.welt.de/gesundheit/article153041401/Wie-Gewuerze-gegen-Arthrose-und-Migraene-wirken.html
  6. º Sikora E, Scapagnini G, Barbagallo M. (2010-01-17). Curcumin, inflammation, ageing and age-related diseases.. Immunity & Ageing 7 (1) . ISSN:1742-4933. PMID: 20205886. PMC: 2827376. DOI: 10.1186/1742-4933-7-1. Dit is een open access artikel, beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding (CC BY; versie 2.0).
  7. º (en) Ringman JM, Frautschy SA, Cole GM, et al. A potential role of the curry spice curcumin in Alzheimer’s disease. Curr Alzheimer Res. 2005 Apr;2(2):131–6. PMID 15974909. Gratis volledige artikel: PMC 1702408
  8. º (en) Shytle RD, Tan J, Bickford PC, et al. Optimized turmeric extract reduces β-Amyloid and phosphorylated Tau protein burden in Alzheimer’s transgenic mice. Curr Alzheimer Res [Internet]. 2012 May;9(4):500–6. PMID 21875408. Gratis volledige artikel: PMC 3474959
  9. º S C Gupta, B Sung, J H Kim, S Prasad, S Li, B B Aggarwal. Multitargeting by turmeric, the golden spice: From kitchen to clinic. Mol Nutr Food Res. 2013 Sep;57(9):1510-28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22887802
  10. º B B Aggarwal, W Yuan, S Li, S C Gupta. Curcumin-free turmeric exhibits anti-inflammatory and anticancer activities: Identification of novel components of turmeric. Mol Nutr Food Res. 2013 Sep;57(9):1529-42. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23847105
  11. º Henk Timmerman, emeritus hoogleraar farmacochemie, Vrije Universiteit Amsterdam, 14 december 2017, Curcumine kan geen geneesmiddel zijn op medischcontact.nl
  12. º https://www.mmv.nl/nieuws/kurkuma-alleen-werkzaam-met-zwarte-peper
  13. º https://www.gezondheidsnieuwsradio.nl/verbeter-opname-van-kurkuma/ Interview met Richard de Leth
  14. º https://www.healthline.com/nutrition/golden-milk-turmeric
rel=nofollow

Curcuma longa (plant)Q42562 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow

Kurkuma (specerij)Q18577931 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow

CurcumineQ312266 op Wikidata  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)

rel=nofollow
 
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Kurkuma&oldid=337555"